جۋىردا قر ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسىندا «ارقانىڭ ابزالى» اتاۋىمەن بەلگىلى اقىن, جازۋشى-پۋبليتسيست, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى نۇرعوجا ورازدى ەسكە الۋ كەشى ءوتتى.
بىلتىر 10 جەلتوقساندا قر ەلورداسىنىڭ الاتاۋدان ارقاعا كوشىپ كەلگەنىنە 20 جىل تولۋىنا وراي اتالمىش كىتاپحانادا «استانا» زالى اشىلعان ەدى. ونىڭ نەگىزگى قورىن نۇرعوجا وراز جيناعان 3500-دەن استام كىتاپ, ءوزىنىڭ ءتول ەڭبەكتەرى, قولجازبالارى قۇرادى. قالامگەردىڭ پورترەتى, جازۋ ۇستەلى, تۇتىنعان زاتتارى دا وسى جەرگە قويىلدى. بۇل بەكەر ەمەس. وسىدان ەكى جىل بۇرىن 84 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزعان جازۋشى عۇمىرىنىڭ جارتىسىنان كوبىن اقمولا–استانا ءوڭىرىندە وتكىزىپ, وسى ولكە رۋحانياتىنا زور ەڭبەك ءسىڭىردى. «تىڭ ولكەسى» گازەتىندە قىزمەت ەتىپ, ۇزاق جىل جازۋشىلار وداعىنىڭ الدىمەن وبلىسارالىق, كەيىننەن وبلىستىق بولىمشەسىن باسقاردى. استانا اۋىسقاندا, جەرگىلىكتى جەتى اقساقالدىڭ ءبىرى بولىپ قالانىڭ سيمۆولدىق كىلتىن ەلباسىعا تاپسىردى. بۇل وقيعا ەل تاريحىنا جانە شاھار شەجىرەسىنە التىن ارىپتەرمەن جازىلدى. «سارىارقا» جۋرنالى جانە كەيىن «جاڭا سارىارقا» بولىپ وزگەرگەن بۇل باسىلىم ارقىلى ماڭىزدى ۇلتتىق ماسەلەلەردى كوتەردى.
كەشكە جينالعان قاۋىم قالامگەردىڭ مۇراسىمەن, قولدانعان زاتتارىمەن تانىستى. ءوزىمىز جازۋشىمەن ستۋدەنتتىك جىلداردىڭ قىزىعىن بىرگە كەشكەن جان دوسى, قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى تۇمانباي مولداعاليەۆ سىيلاعان دومبىراعا ەرەكشە نازار اۋداردىق. تۇمانباي اقىن بۇل دومبىرانى ءوزى ومىردەن وتەرىنەن از ۋاقىت بۇرىن عانا تارتۋ ەتىپ, شاناقتىڭ تومەنگى تۇسىنا «نۇرعوجاما. دوستىعىمىزعا – 60 جىل. ءوز تۇماشىڭ. 25.07.2011» دەگەن بەلگى سوقتىرعان. قالامگەردىڭ كوزىن كورگەن, قىزمەتتەس بولعان ءىنى-قارىنداستارى ازاماتتىڭ اسىل بەينەسىن ەسكە الىپ, ەستەلىكتەردى جاڭعىرتتى. سولاردىڭ ءبىرى مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ەربولات دالەنوۆ تەبىرەنە سويلەدى.
«كەزىندە «ءتىل جانە مادەنيەت» قوعامىندا نۇرعوجا اعامەن جاقىن ارالاستىق. سول كەزدە اعامىزدىڭ تازالىعىنا, كوپشىلدىگىنە, تاباندىلىعىنا, باتىلدىعىنا, سويتە تۇرا جۇمساقتىعىنا ءتانتى بولدىم. بولمىسى, ءجۇرىس-تۇرىسى ەرەكشە ەدى. مەن ول كىسىنى دانا ادام سانايمىن. نەلىكتەن؟ اعامىز سانالى ءومىرىن تىڭ ولكەسىندە وتكىزىپ, سارىارقانى جىرلاپ ءوتتى. بىردە «تسەلينوگراد تىڭ ولكەسىنىڭ عانا ەمەس, كەلەشەكتە قازاقستاننىڭ استاناسى بولادى» دەگەنى بار. ايتقانى ايداي كەلدى.
نۇرعوجا اعا وتە قامقور جان بولاتىن. وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارى اۋىر بولعانى بەلگىلى. سول كەزدەرى جاس اقىندار, جاس جازۋشىلار, جاس عالىمدار ەڭبەكتەرىن قايدا شىعارارىن بىلمەي قالدى. سولارعا «سارىارقا» جۋرنالىنان ورىن بەردى. قازىر ولاردىڭ كوبىسى ۇلكەن ازاماتتارعا اينالىپ, بەدەلدى قىزمەتتەردى ىستەپ ءجۇر. اعانىڭ اقىل-كەڭەسى ءبارىمىزدىڭ جادىمىزدا. اسىرەسە, «قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عانا عۇمىردا بىرەۋگە وكپەلەپ جاتامىز, بولماشى نارسەگە كوڭىلىمىز قالىپ جاتادى. سول نە كەرەك؟» دەگەن ءسوزى ەسىمنەن كەتپەيدى. اعا قالامگەر عانا ەمەس, قايراتكەر دە ەدى. وسى قالاعا ەڭبەگى ابدەن ءسىڭدى. ءومىرى ءماندى دە, مازمۇندى بولدى» دەدى ول.
نۇرعوجا وراز س.م.كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە (قازىرگى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى) وقىعاندا زاڭعار جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ الدىنان ءدارىس تىڭدادى. ال جىر جيناقتارىنا, قازاق جەرىن وتارلاۋ ساياساتىنىڭ اششى شىندىعىن اشكەرەلەگەن «قاراكۇيىك» رومانىنا, تاريحىمىزداعى بۇرمالانعان دەرەكتەر جونىندەگى «تالقاندالعان تاريحات» كىتابىنا عافۋ قايىربەكوۆ, تۇرسىنبەك كاكىشەۆ, كەڭەس نۇرپەيىسوۆ, وزگە دە بەلگىلى قالامگەرلەر, ادەبي سىنشىلار مەن تاريحشىلار كەزىندە جىلى پىكىرلەرىن ءبىلدىردى. كەش بارىسىندا وسى تۋرالى دا ايتىلدى. استانا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى اقىننىڭ ولەڭدەرى مەن وعان ارناۋلارىن وقىدى. سوڭىندا قالامگەرمەن الپىس جىلعا جۋىق تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرگەن جارى ايمان قوجاحمەتقىزى جينالعاندارعا العىسىن جەتكىزدى.
امانعالي قالجانوۆ
