«ەكسپو-2017» حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمە اياسىندا «Hاs Sanat» ونەر گالەرەياسىندا, كورمە قالاشىعىنداعى ليتۆا ەلىنىڭ پاۆيلونىندا جانە قر ۇلتتىق مۋزەيىندە سۋرەتشى ءاسيا راداۆيچەنەنىڭ «تىلسىم الەم» اتتى كورمەسى ۇيىمداستىرىلدى. وسىدان شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت بۇرىن بالتىق جاعالاۋىن اسقان قازاق قىزىنىڭ سۋرەتتەرىن سوڭعى اتالعان رۋحانيات ورداسىندا 31 شىلدەگە دەيىن تاماشالاۋعا بولادى.
ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, الەۋمەتتىك عىلىمداردىڭ دوكتورى ءاسيا عالىمجانقىزىن قولىنا قىلقالام الۋعا تۋعان ەلگە, وسكەن جەرگە دەگەن ساعىنىش سەزىمى جەتەلەدى. اقتوبە قالاسىندا دۇنيەگە كەلىپ, وسى شاھارداعى ۇشقىشتاردى دايارلايتىن ازاماتتىق اۆياتسيانىڭ جوعارى ۋچيليششەسىندە ءدارىس بەرىپ جۇرگەندە بولاشاق ۇشقىش ۆيتاۋتاستىڭ ەتەگىنەن ۇستاعان ول سۇيىكتىسىنىڭ سوڭىنان ەرىپ, 1989 جىلى ليتۆاعا قونىس اۋداردى.
توقسانىنشى جىلداردىڭ توقىراۋىندا 5-6 جىل بويى قازاقستانعا كەلە المادى. تۋعاندارىمەن تەلەفونمەن سويلەسۋدىڭ ءوزى مۇڭ ەدى. دوكتورلىق دارەجەسى بولا تۇرىپ, سول مەرزىمدە وزىنە لايىق جۇمىس تا تابىلمادى. ليتۆانىڭ جول قاتىناستارى مينيسترلىگىندە ۋاقىتشا قىزمەت ىستەگەندە ەڭبەك دەمالىسىنا شىعىپ, بەينەلەۋ ونەرى قۇرالدارىن ساتاتىن دۇكەنگە باس سۇعادى. «سول كەزدە ءوز الەمىمە ەنگەندەي بولدىم. سۋرەت سالۋعا كەرەك قۇرالداردىڭ ءبارىن قينالماي تاڭداپ, ساتىپ الدىم. ءبىر ايدىڭ ىشىندە «جاستىق شاقتىڭ ءتۇسى» اتتى العاشقى تۋىندىمدى سالىپ شىقتىم. وعان كىرىسكەندە وزىمە «بۇل سۋرەتتى سالسام, كەز كەلگەن كارتينانى سالۋ قولىمنان كەلەدى» دەگەن سەرت بەردىم. جۇبايىم سۋرەتتى كورگەندە قاتتى قۋاندى. مينيسترلىكتەگى جۇمىسىمدى تاستاپ, بىرىڭعاي بەينەلەۋ ونەرىمەن اينالىسامىن دەگەن شەشىمىمدى دە قولدادى» دەيدى ءاسيا عالىمجانقىزى.
قىزمەتىندەگى ارىپتەستەرى كەسكىندەمە ونەرى ءۇشىن جۇمىستان كەتەتىنىن ەستىگەندە, «كورمەڭە شاقىرۋ كۇتەمىز» دەدى كەكەسىنمەن. سودان توعىز اي ىشىندە بەس كارتينا سالىپ, ۆيتاۋتاستىڭ كومەگىمەن ليتۆادا تۇڭعىش كورمەسىن وتكىزىپ, بۇرىنعى ارىپتەستەرىن شاقىردى. استانادا كورمە وتكىزگەندە دە جۇبايىنىڭ ەكى اياعى دامىل كورمەدى. سونداي-اق, «ەكسپو-2017» كورمەسىندەگى ليتۆا پاۆيلونىنىڭ كوميسسارى روماس يانكاۋسكاس, قر ۇلتتىق مۋزەيى ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى جاكەن تايماعامبەتوۆ كوپ قولداۋ كورسەتتى.
جاكەن تايماعامبەتوۆ, قر ۇلتتىق مۋزەيى ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى:
– ءاسيا عالىمجانقىزىنىڭ كارتينالاردا باتىس پەن شىعىس مادەنيەتىنىڭ سينتەزى كورىنىس تابادى. سۋرەتشى تۋعان جەردى, تابيعاتتى سونداي ماحابباتپەن بەينەلەيدى. ونىڭ شىعارماشىلىعىن ايشىقتايتىن دا وسى تاقىرىپتار. كارتينالارىندا كوشپەندىلەردىڭ رۋحى اتويلايدى. سونىمەن قاتار عاجاپ ەرتەگىگە جەتەلەيدى.
جالپى العاندا قازاقستانداعى العاشقى كورمەسى وسىدان بەس جىل بۇرىن تۋعان قالاسى اقتوبەدە ۇيىمداستىرىلدى. «سول ءۇشىن جۇك كولىگىمەن 8 تاۋلىك جول جۇردىك» دەيدى سۋرەتشى. بۇعان قوسا تۇركيانىڭ ىستامبۇل قالاسىندا دا كورمەسى وتكەن. قورجىنىندا ازىرشە 21 كارتيناسى بار سۋرەتشىنىڭ تۋىندىلارىنىڭ ءبىرازى ەلورداعا اكەلىندى. ولار نەگىزىنەن ليتۆاداعى ءومىردى, تۋعان ەلدى اڭساۋدان اق قاعاز بەتىنە قۇيىلعان كورىنىستەردى بەينەلەيدى. سونداي-اق, مىسىر تسيكلى دە بار. بالالىق شاعىندا اجەسىنە, اقتوبەنىڭ شالقار ايماعىنا كوپ باراتىندىقتان, شىعارماشىلىعىندا سول دالانىڭ كەلبەتى دە ۇلكەن ورىن الادى.
سۋرەتتەردىڭ تاقىرىبى دا «ديقان», «تۇلپار», «ارعىماق», «قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ», «قوبىلاندى باتىر», «دالا قىزى», «الاتاۋ» بولىپ اتالىپ كەتە بەرەدى. «بەينەلەۋ ونەرىندە مەن بەلگىلى ءبىر باعىتتى ۇستانبايمىن. بۇل – مەنىڭ تىلسىم الەمىم. وسى الەمىم ءوزىمدى كورگەن تۇستەرىمە, ەرتەگىلەرگە, ءان الەمىنە جەتەلەيدى. سونىڭ ىشىندە پۋشكيننىڭ, ليتۆانىڭ حالىق ەرتەگىلەرى, ابايدىڭ رومانستارى, مۇحتار اۋەزوۆتىڭ شىعارمالارى, قوبىلاندىنىڭ باتىرلىعى بار» دەيدى ءاسيا عالىمجانقىزى.
ونىڭ ايتۋىنشا, نەگىزگى ۋاقىتىن ول كارتينالاردى سالۋعا جۇمسايدى. سوندىقتان ليتۆاداعى قازاق دياسپوراسىمەن ارالاسۋىنا دا قولى تيە بەرمەيدى. «تۋعان ەلىمنەن جىراق كەتكەنىمە كوپ ۋاقىت بولسا دا ءوزىمدى قازاق قىزى سەزىنەمىن. ارينە, قازاق تىلىندە قازىر ناشار سويلەيمىن, الايدا ونى تۇبەگەيلى ۇمىتپادىم» دەيدى سۋرەتشى.
ءاسيا عالىمجانقىزى سۋرەت سالۋمەن قاتار ورىس تىلىندە ولەڭ دە جازادى. ولاردىڭ كوبىسى دە تۋعان ەلگە دەگەن ساعىنىشتان جازىلعان. سولاردىڭ قاتارىنا «قوبىلاندى باتىر», قۇرمانعازى كۇيىنىڭ اسەرىنەن تۋىنداعان «سارىارقا», «تۇلپار» اتتى جىرلارى جاتادى.
قىلقالام شەبەرىنىڭ تابانى استانا توپىراعىنا وسىمەن ەكىنشى رەت ءتيىپ وتىر. العاشقىدا جيەنى ايجان ل. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ديپلومىن العاندا كەلىپ, ەلوردانى ارالادى. «ەكسپو-2017» كورمەسىنىڭ تاقىرىبى «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» دەپ اتالۋى تەگىن ەمەس. استانادا سونداي تاۋسىلمايتىن ەنەرگيا بار» دەيدى سۋرەتشى قالادان العان اسەرى جونىندە. قازاقستانعا كەلگەنىن پايدالانىپ, ابايدىڭ ورىس تىلىندە جارىق كورگەن ولەڭ كىتابى مەن «قارا سوزدەرىن», ءوزى تىڭداعاندى جاقسى كورەتىن ۇلى اقىننىڭ رومانستارىن ىزدەگەنى دە بار. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان جىراقتاعى قازاق قىزىنىڭ ەلگە دەگەن ساعىنىشىن باسىپ وتىرسىن دەپ وعان كەنجەعالي مىرجىقبايدىڭ ورىنداۋىنداعى ابايدىڭ اندەرى جازىلعان كۇيتاباقتى سىيلادىق.
امانعالي قالجانوۆ
