ادامنىڭ اسقازان-ىشەك, ءوت جولدارىنىڭ, باۋىر, ۇيقى بەزى اۋرۋلارىن انىقتاپ, ەمىن جاسايتىن دارىگەردى گاستروەنتەرولوگ دەپ اتايدى. اسقازانعا سالماق تۇسكەندە اس قورىتۋعا ارنالعان فەرمەنتتەردى قابىلداعان ابزال. اعزاداعى وزگەرىستەردى بولدىرماۋ ءۇشىن سۋدى كوپ ءىشىپ, مايلى استى قورىتۋ قيىن ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ءجون» دەيدى قالالىق №13 ەمحانانىڭ گاستروەنتەرولوگ-دارىگەرى مەرۋەرت وسپانوۆا.
– بۇگىندە ۇيقى بەزىن الىپ تاستاعان ادامدار ءجيى كەزدەسەتىن بولدى. نەلىكتەن دەپ ويلايسىز؟
– كۇنىنە 4-5 ادام وسى دياگنوزبەن الدىما كەلەدى. ۇيقى بەزىنسىز ءومىر سۇرۋگە بولادى. بىراق ءومىر بويىنا ساقتانىپ, اسقازانعا اۋىر تاماقتاردان تارتىنىپ جۇرگەن جاقسى. ديەتا دەگەن نارسەنى كوپ ادام تۇسىنبەيدى. جالپى, ۇيقى بەزى ميلليون فەرمەنتكە دەيىن ءبولىپ شىعارادى. جاس كەزىندە جاقسى جۇمىس ىستەسە دە, ۋاقىت وتە كەلە سىر بەرە باستايدى. سول كەزدە پرەپاراتتاردى بەلگىلەيمىز. تاعى ايتاتىنى, مۇنداي دارىلەردىڭ قاپتاماسى بولۋى ءتيىس, ويتكەنى ول اسقازانعا تۇسكەندە ەرىپ كەتەدى دە, كەرەك جەرىنە جەتە المايدى. ەسكەرەتىن نارسە, ءدارى بەلگىلى ءبىر مولشەردە بەلگىلى ءبىر جاعدايدا عانا كومەكتەسەدى.
– ديەتا دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە كىرپىدەي جيىرىلاتىنداردىڭ ءبىرى ءوزىم. ەگەر كۇندەلىكتى ۇيرەنگەن تاماقتى شەكتەسەك, نەمەن قورەكتەنەمىز؟
– ديەتا دەپ تۇزسىز, مايسىز, اششى ەمەس, قۋىرىلماعان تاماقتى ايتىپ وتىرمىن. قيىن ەشتەڭەسى جوق. مىسالى, كوتلەتتى مايعا ەمەس, بۋعا پىسىرۋگە بولادى عوي. تاماق جەپ بولعاننان كەيىن بىردەن جاتا كەتۋگە بولمايدى. ارتىق سالماق جاستاردىڭ بويىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. بۇل كۇندەلىكتى از قوزعالاتىن ادەتىمىزدەن, سپورتپەن شۇعىلدانباۋدان بولىپ وتىر. فاستفۋد سياقتى تۇز سىڭگەن, مايعا باتىرىلعان تاعامدارعا ءۇيىرمىز. جۇمىسباستى بولىپ, استى اسىعىپ جەپ, شايناماي جۇتامىز. ايەلدەر وزدەرىنىڭ سالماعىن ءبىر قالىپتا ۇستاۋعا تىرىسسا, ەر-ازاماتتار تۇلعاسىنىڭ سىمباتتىعىنا ءمان بەرمەيدى. قىرىققا جەتپەگەن ەرلەردىڭ قارىندارى جەر سىزىپ شىعا كەلەدى. بۇل جەردە سىرا ەرلەردىڭ تەز قارىن بايلاۋىنا الىپ كەلەدى. ودان باسقا باۋىردى ماي باسىپ كەتكەندىكتەن سەمىزدىك پايدا بولادى.
– دۇرىس تاماقتانباۋدان بولاتىن اسقازان اۋرۋلارىنىڭ ءتۇرى كوپ پە؟
– اتاپ ايتقاندا, اس قورىتۋ ورگاندارىنىڭ اۋرۋى گاستريتتەن باستالادى. دەر كەزىندە ەمدەلمەسە, ەروزيا, ويىققا اينالىپ, وبىرعا جەتكىزەدى. حەليكوباكتەر دەگەن باكتەريا بار. بۇل باكتەريالار اسقازاننىڭ ەروزياسىنا الىپ كەلەدى. ول اسقىنسا, اسقازاننان قان كەتىپ اقىرىندا حيرۋرگيالىق وتامەن الىپ تاستاۋ كەرەك بولادى. ال باكتەريالار اسقازانعا لاس قولدان تۇسەدى. ىشۋگە جارامسىز سۋدان, شيكى تاماقتى جەگەننەن بولادى. جەمىس-جيدەكتى الدىمەن ىستىق سۋعا سودان كەيىن سۋىق سۋمەن جۋ ادەتىڭىزدە بار ما؟ جوق. ال قۇرعاق جەمىستەردى سونداي-اق ءتۇرلى داندەر مەن جاڭعاقتاردى جۋىپ كوردىك پە؟ جوق. ونى شايىپ جىبەرىپ, دۋحوۆكادا ءبىر قىزدىرىپ العاننىڭ زيانى جوق. قولدى قالاي جۋدى كوبىمىز بىلمەيمىز دە. ودان باسقا دا قاۋىپتى پارازيتتەر بار. ولار ىشتە جينالىپ, ءوت جولىن بىتەپ تاستايدى. سول سەبەپتى ءوت جولى اۋىرىپ كەلگەندەرى الدىمەن اعزاسىنداعى پارازيتتەردى انىقتاۋعا جىبەرەمىن. ونى دا بىردەن تابۋ وڭاي ەمەس. بۇگىندە ىشەكتىڭ ءپارازيتى ليامبليوز جاستا دا, كارىدە دە ءجيى كەزدەسەدى.
– قازىر ءبارىمىز جارتىلاي ەمشىمىز عوي. ءوت جولىن تيۋباج جاساپ جۋىپ جاتامىز. بۇل قانشالىقتى ورىندى؟
– «تيۋباج» تۇتىكشە ەنگىزۋ دەگەن ماعىنا بەرەدى. بۇل ءادىس ارقىلى باۋىردا جينالعان ءوتتىڭ ارتىعىن تازالاپ الامىز. ومىرىندە ءبىر رەت سارىاعاشتا شيپاجايدا بولعاندار مۇنىڭ نە ەكەنىن جاقسى بىلەدى. پاتسيەنتتەرگە قاجەتتىلىك بولسا, وزدىگىمەن ۇيىندە تيۋباج جاساۋعا رۇقسات بەرەمىن. بىراق ارنايى دارىگەرلىك نۇسقاۋدى قاتاڭ ساقتاعان ءجون. تيۋباج جاساعىڭىز كەلسە, الدىن الا جەڭىل اس ءىشىپ اعزانى دايىنداعان دۇرىس. سول كۇندەرى مىندەتتى تۇردە جىلى سۋدى مول ءىشىڭىز.
– سوڭعى كەزدە ءتۇرلى مەديتسينالىق ورتالىقتاردا ىشەكتى جۋ ۇردىسكە اينالىپ كەلەدى. ونىڭ دا زيانى جوق پا؟!
– مەن دارىگەر رەتىندە ايتارىم, مۇنداي پروتسەدۋراعا قارسىمىن. ويتكەنى ىشەكتە ءوزىنىڭ باكتەريالارى بار. جاقسىسى دا جامانى دا. ءوزىنىڭ فلوراسى بولادى. سونىڭ اراسىندا تەپە-تەڭدىك بولۋى ءتيىس. كوبىنە ساناتوريلەردە, ەلورداداعى كەيبىر ورتالىقتاردا جاسايدى. مەنىڭ الدىما وسىنداي پروتسەدۋرادان ءوتىپ, باسىنا بالە تاۋىپ العاندار ءجيى كەلەدى. ارنايى پرەپاراتتار بەلگىلەپ, ىشەكتىڭ ميكروفلوراسىن قالپىنا كەلتىرەتىن ەم-شارا جاسايمىن. مەن ىشەكتى جۋعا كەڭەس بەرمەيمىن.
– ونى دا ۇلكەن دارەتى جۇرمەي, ىشەك قاتقان سوڭ امالسىز جاسايتىن بولار…
– ءىش قاتۋ ۇلكەن دە, جاستا دا كەزدەسەدى. جاستاردىڭ ءىش قاتۋىنىڭ سەبەبى ءوت جولىنىڭ تۇنىپ قالۋىمەن بايلانىستى بولىپ كەلەدى. مەزگىلىمەن دۇرىس تاماقتانباۋ دا وسىعان الىپ كەلەدى. سۋدى از ىشەدى. فاستفۋد, گازدالعان سۋسىنداردىڭ پايداسى از. ەگدە ادامداردىڭ ءىش قاتۋىنىڭ سەبەبى جاسى كەلە ىشەكتىڭ جۇمىسىن جاقسارتاتىن بۇلشىق ەتى السىزدەنە باستايدى. مۇندايدا دارىگەردىڭ باقىلاۋىنسىز ءىش جۇرگىزەتىن دارىلەردى بەتالدى ىشۋگە بولمايدى. ونى تەك دارىگەر انىقتايدى. جۇيكە اۋرۋلارىندا دا بۇل جاعداي كەزدەسەدى. سول سەبەپتى ونىڭ تامىرىن ارىدەن ىزدەگەن ءجون. ءىش ءجيى قاتاتىن بولسا نە ءجيى وتسە, ناجىسكە قان ارالاسىپ شىقسا, ءىشتىڭ تومەنگى جاعى قاتتى اۋىرىپ, سالماق جوعالتساڭىز, السىزدىك جايلاپ دەنە قىزۋى ءجيى كوتەرىلسە, وندا دارىگەرگە كورىنۋ كەرەك. دەننىڭ ساۋلىعى اسا ماڭىزدى. جىلىنا ءبىر رەت ءىش قۇرىلىسىن ۋلترادىبىستىق تەكسەرۋدەن وتكەن دۇرىس. اسقازان اۋىرماسا, فگدس جاساۋدىڭ قاجەتى جوق. بىراق 4-5 جىلدا زوند جۇتىپ, اسقازاننىڭ جايىن دا قاداعالاعان ءجون. قازىرگى كۇندە ەگدە ادامداردىڭ كوبى قان قىسىمىنا, جۇرەك اۋرۋلارىنا تاعى باسقا سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن كۇندەلىكتى ءدارى ءىشىپ وتىرادى. ونىڭ سالدارى بار. سول سەبەپتى بۇل كىسىلەر اسقازانىن ءجيى تەكسەرىپ تۇرعانى ءجون.
– سۋعا كەتكەن تال قارمايدى دەيدى عوي. اراسىندا ەمدىك ءشوپ ءىشىپ تە دەنساۋلىقتى كوتەرىپ تۇرۋعا بولا ما؟
– مەنەن ءشوپ ءشاي ىشسەك قالاي بولادى, قانداي شوپتەردىڭ جيىنتىعى پايدالى دەپ سۇراپ جاتادى. بۇعان, ارينە, تىيىم جوق. بىراق ءشوپ اعزاڭىزعا جاعاتىن بولسا, ودان اللەرگيا بولماسا ىشۋگە بولادى. تاعى ەسكەرەتىن نارسە, اس قورىتۋ ورگاندارىنىڭ اسقىنۋى بولماعاندا عانا پايدالى. ەڭ دۇرىسى, تاعى دا قايتالاپ ايتامىن, ديەتا – اس قورىتۋ ورگاندارى اۋرۋلارىنىڭ بىردەن ءبىر ەمى. جانە دۇرىس تاماقتانۋدى قاپەرگە الماي بۇل اۋرۋدان جازىلۋ مۇمكىن ەمەس.
