وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا استانا قالاسى مەن اقمولا وبلىسىنىڭ اكىمدەرى استانا اگلومەراتسياسىن دامىتۋ جونىندەگى مەموراندۋمعا قول قويعان بولاتىن. ناتيجەسىندە استانا اگلومەراتسياسىنىڭ قۇرامىنا اقمولا وبلىسىنىڭ 123 ەلدىمەكەنى ەندى. سونىڭ ءبىرى – قوسشى اۋىلدىق وكرۋگى.
شەشىمىن كۇتكەن تۇيتكىل كوپ
ەلوردادان نەبارى 25 شاقىرىم قاشىقتىقتاعى قوسشى اۋىلى اقمولا وبلىسىنىڭ ورتالىعى كوكشەتاۋ قالاسىنان 300 شاقىرىم جەردە ورىن تەپكەن. اتالمىش اۋىلدىق وكرۋگتىڭ قۇرامىنا لەسنايا پوليانا تۇرعىن ءۇي الابى مەن تايتوبە اۋىلى كىرەدى. مۇندا رەسمي تىركەلگەندەر 35 مىڭنان اسسا, نەگىزگى تۇرعىندار سانى 50 مىڭعا جەتىپ جىعىلادى ەكەن. ونىڭ 30 مىڭى ءبىر عانا لەسنايا پوليانانى مەكەندەسە, ءۇش مىڭنان استامىنىڭ قونىسى تايتوبەدە. اۋىلدىق وكرۋگتە ماسەلە شاش ەتەكتەن. مۇنى ءوڭىردىڭ اتقامىنەرلەرى سوڭعى 4-5 جىلدىڭ ىشىندەگى حالىق سانىنىڭ ەكى ەسەگە وسۋىمەن بايلانىستىراتىن كورىنەدى. ايتا كەتەيىك, تايتوبە اۋىلى – تاريحي مەكەن. مۇندا دا شەشىمىن كۇتكەن تۇيتكىلدەر جەتەرلىك. بىراق بۇل اۋىلداعى ماسەلە – بولەك تاقىرىپتىڭ تۇزدىعى بولعاندىقتان, تاريح قويناۋىنداعى مەكەننىڭ ماسەلەسىن جازۋدى الداعى كۇننىڭ ەنشىسىنە قالدىردىق. ازىرگە قوسشى مەن لەسنايا پوليانانىڭ تۇيتكىلدەرىن قالامىمىزعا ارقاۋ ەتپەكپىز.
جالپى, استانا ماڭىنداعى اۋىلداردا قاڭعىباس يتتەر كوبەيىپ كەتكەن. بۇعان نە سەبەپ بولىپ وتىرعانىن اركىم ءارتۇرلى تۇسىندىرەدى. مۇنداي ماسەلە قوسشىدا دا جوق ەمەس. كوشەدەگى قوقىس تا – اۋىلدارعا ورتاق ماسەلە. ەلوردا ىرگەسىندەگى قونىستىڭ اۋىلىشىلىك جولدارى دا ادام قىزىعارلىقتاي ەمەس. تۇرعىندار جاز بولسا بالشىقتان, قىس بولسا قاردان كوز اشپايدى.
لەسنايا پوليانا ىقشام اۋدانىنداعى تاعى ءبىر ماسەلە – قوعامدىق كولىك. اۆتوبۋستار ىقشام اۋداننىڭ ىشكى جاعىنا كىرمەي, تۇرعىن ءۇي الابىنىڭ تەك جانىنان وتەدى. قوسشىدان كەلىپ, ىقشام اۋدانداعى جاڭا مەكتەپتە وقيتىن بالالاردىڭ كوبى جولدى كەسىپ وتۋگە ءماجبۇر. ال استانا – قوسشى اۆتوجولىنا ەشقانداي بەلگى قويىلماعان. ءبىر عانا باعدارشام بار, ونىڭ ءوزى دە بىردە ىستەسە, بىردە ىستەمەي تۇرادى.
اۋىلداعى جانە ىقشام اۋدانداعى اۋىزسۋ, ىستىق سۋ دا – وزەكتى ماسەلە. لەسنايا پوليانا تۇرعىندارى ىستىق سۋدىڭ جوقتىعىنان توكقا قوساتىن سۋ جىلىتۋ اپاراتتارىن (اريستون) پايدالانادى. سونىڭ سالدارىنان ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ اقىسى دا كوپ مولشەردە ەسەپتەلەدى. اراسىندا اۋىق-اۋىق سۋ توقتاپ قالاتىنى تاعى بار. ءتىپتى دەمالىس كۇندەرى 4-5-قابات تۇرعىندارىنا سۋ جەتپەي قالاتىن كەزدەر دە ءجيى بولىپ تۇرادى ەكەن. ونداي كەزدە سۋساپ قالعان جۇرت ىدىسقا تولتىرىپ قويعان سۋدى پايدالانىپ, قام-قارەكەت جاسايتىن كورىنەدى. ونىمەن قوسا مۇنداعى اۋىزسۋ ىشۋگە جارامسىز بولعاندىقتان, كوپشىلىگى قارا سۋدىڭ ءوزىن دۇكەندەردەگى اپپاراتتان ءليترىن 5-10 تەڭگەگە ساتىپ الادى.
«لەسنايا پوليانا تۇرعىن ءۇي الابى – «تسەسنا» بانكتىڭ كەپىلدىگىندە. سوندىقتان مۇنداعى كوممۋنالدىق شىعىندار قالاعا قاراعاندا اناعۇرلىم قىمبات. سونداي-اق كەز كەلگەن بانككە تولەۋگە مۇمكىندىك جوق. تەك قانا «تسەسنا» بانككە تولەۋ قاجەت. سول ءۇشىن ىقشام اۋدان جانىنداعى بانك بولىمشەسىندە ۇزىن-سونار كەزەكتە تۇرۋعا ءماجبۇرمىز» دەيدى تۇرعىندار.
باستى ماسەلە – مەكتەپ پەن ەمحانا
مۇنداعى قازىرگى باستى ماسەلە ول – مەكتەپ پەن اۋرۋحانا. ءبىر كوڭىل قۋانتارلىعى, وسىندا 10-نان استام بالاباقشا جۇمىس ىستەيدى. الايدا مەكتەپ سانى ۇشەۋ-اق. ونىڭ ءبىرى – قوسشىداعى ر.قوشقارباەۆ اتىنداعى 450 ورىندىق ەسكى مەكتەپ بولسا, تايتوبە اۋىلى مەن لەسنايا پوليانا تۇرعىن ءۇي الابىنداعى مەكتەپتەر 1200 ورىندىق. بىراق بۇل ءبىلىم وشاقتارىنداعى وقۋشىلار سانى نەگىزگى سىيىمدىلىعىنان 2-3 ەسەگە كوپ. مىسالى, 450 ورىندىق مەكتەپتە 1500 وقۋشى, ال 1200 بالاعا ارنالعان لەسنايا پولياناداعى مەكتەپتە 3 مىڭنان اسا وقۋشى ءبىلىم الادى. ارينە, حالىق سانىنىڭ ۇلعايىپ, ەلىمىزدىڭ دەموگرافياسىنىڭ دامىپ جاتقانى جاقسى-اق, بىراق ءبىر پارتادا ءۇش وقۋشىدان وتىرىپ, ءۇش اۋىسىممەن وقۋ بالالار ءۇشىن قانشالىقتى ءتيىمدى؟
سونىمەن قاتار اتالمىش اۋىلدىق وكرۋگىندەگى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى دا اسا ءماز ەمەس. تايتوبە مەن قوسشىدا دارىگەرلىك امبۋلاتوريا مەن فەلدشەر پۋنكتى جۇمىس ىستەپ تۇرعانمەن, ەم الۋ ءۇشىن تۇرعىندار لەسنايا پولياناعا بارادى. ال مۇنداعى ەمحانا ەكى قاباتتى عيماراتتىڭ جارتىسىنا جايعاسقان. عيماراتتىڭ ەكىنشى جاعىندا «تسەسنا» بانك بولىمشەسى مەن قىزمەت كورسەتۋ كومپانياسىنىڭ مەكەمەسى ورنالاسقان. ەمحانانىڭ ءدالىزى دە وتە تار. ءتىپتى قوس قابىرعانىڭ اراسى ەكى-اق مەتر. اسىرەسە, كىشكەنتاي نارەستەلەرىمەن كەزەك كۇتكەن ادامدارعا قيىن-اق. كەيدە ۇزىن-سونار كەزەكتەن اياق الىپ ءجۇرۋ مۇمكىن بولماي كەتەتىن كورىنەدى. استاناداعى №1 پەريناتالدىق ورتالىق جانىنداعى «شيپاگەر» ەمحاناسى قوسشى اۋىلدىق وكرۋگى تۇرعىندارىنىڭ بالالارىن تەك ءبىر جاسقا تولعاننان كەيىن عانا تىركەۋگە الادى ەكەن. ال سابيلەرى جاسقا تولعانشا قوسشىلىقتار وسىندا قارالۋعا ءماجبۇر. ونىمەن قوسا سەنبى كۇنى تۇسكە دەيىن عانا جۇمىس ىستەيتىن ەمحانانىڭ ەسىگى جەكسەنبىدە مۇلدەم جابىق. دەمالىس كۇندەرى اۋىرىپ قالعاندار ونداعى جەدەل جاردەمگە دە سەنە بەرمەيدى. ويتكەنى كوبىنە جانارمايى تاۋسىلىپ قالاتىن جەدەل جاردەم كولىگىنىڭ دىتتەگەن جەرگە شۇعىل جەتىپ بارۋى دا ەكىتالاي. سوندىقتان جەكسەنبى كۇنى جۇرتشىلىقتىڭ باسى اۋىرىپ, بالتىرى سىزداسا, استاناداعى اقىلى ەمحانالارعا بارىپ, سارساڭعا تۇسەدى.
جەرگىلىكتى بيلىك نە دەيدى؟
وسى ماسەلەلەردى جىپكە ءتىزىپ, قوسشى اۋىلدىق وكرۋگى اكىمىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى سۇلتان وراقبايمەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. اكىمنىڭ مىندەتىن اتقارىپ جۇرگەنىنە ءبىر اي ەندى عانا بولعان 29 جاستاعى سۇلتان وراقباي بۇل وتكىر ماسەلەلەردىڭ بارلىعىنان حاباردار ەكەنىن ايتادى.
– اۋىلدىق وكرۋگكە قاتىستى بارلىق ماسەلەمەن ءجىتى تانىسپىز. كۇندەلىكتى قاداعالاۋدا ۇستاپ وتىرامىز. اتقارىلۋى ءتيىس ماسەلەلەردىڭ بارى راس. بىراق مۇنىڭ ءبارى ءبىر كۇندە جاسالاتىن شارۋا ەمەس. جالپى, كەشەندى جوسپارىمىز بار. سول جوسپارعا ساي بىرتىندەپ بارلىعى ءوز ورنىمەن رەتتەلەتىن بولادى. ماسەلەن, كەشەندى جوسپار بويىنشا كوپتەگەن نىسانداردى, سونىڭ ىشىندە ساۋدا ويىن-ساۋىق ورىندارىن, ەكى سپورت الاڭىن سالۋ جوسپاردا تۇر. بۇل جۇمىستارعا ينۆەستورلاردى جۇمىلدىراتىن بولامىز, – دەيدى س.وراقباي.
قوسشى اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى ەكى مەشىت بار. ونىڭ ءبىرى – قوسشىدا, ەكىنشىسى – تايتوبەدە. سۇلتان وراقبايدىڭ ايتۋىنشا, جەكە كاسىپكەرلەر ەندى لەسنايا پولياناعا ءوز قارجىلارىنا مەشىت سالۋ جونىندە ۇسىنىستارىن ءبىلدىرىپتى. ماسەلەنىڭ ءبارى نازارلارىندا ەكەنىن ايتقان ول لەسنايا پولياناداعى تۇرعىن ۇيلەردىڭ 5-قاباتىنا سۋدىڭ جەتپەي قالۋىنىڭ سەبەبىن دە ءتۇسىندىردى.
– بۇگىندە 9 سۋ جىبەرۋ ۇڭعىماسى بار. بۇل كۇنىنە 3200 تەكشە مەتر عانا سۋ بەرەدى. ول, ارينە, جەتكىلىكسىز. ال تولىقتاي قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 9 مىڭ تەكشە مەتر سۋ قاجەت. جەتكىزىلەتىن سۋدىڭ كولەمىن ارتتىرۋ ماقساتىندا 2016 جىلى 6 ۇڭعىمانىڭ ۇشەۋىنىڭ تەرەڭ سۋ سورعىلارى اۋىستىرىلدى. مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك ارىپتەستىك اياسىندا سۋ تاپشىلىعىن تولىعىمەن جابۋ ءۇشىن نيجنەرومانوۆكا كەن ورنىنان قوسشى اۋىلىنا سۋ بوگەتى قوندىرعىلارى مەن سۋ قۇبىرى قۇرىلىسى باستالدى. جوسپار بويىنشا 14 ۇڭعىمانى جانە 9.9 مىڭ تەكشە مەتر سۋ تازارتقىشتى ورناتۋ قاراستىرىلعان. جالپى, جاسالعان كەلىسىمشارتتىڭ قۇنى 2 ميلليارد تەڭگەدەن اسادى. بۇل جۇمىستار 2019 جىلى اياقتالادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. وسىنىڭ بارلىعى ىسكە قوسىلعان كەزدە قوسشى اۋىلىن تولىقتاي سۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بولادى, – دەيدى اۋىل باسشىسى.
«جاس كەلسە, ىسكە» دەيدى. ولكەدەگى بارلىق ماسەلەنى شەشۋگە بارىن سالاتىنىن ايتتى ول. قوسشىلىقتار دا جاس باسشىدان ىلكىمدى ىستەر كۇتەدى.
اقمولا وبلىسى تسەلينوگراد اۋدانىنىڭ اكىمى مالعاجدار تاتكەەۆ ەسەپ بەرۋ جيىنىنان بولەك جاقىندا قوسشى اۋىلىنا ارنايى ات باسىن بۇرىپ, اۋىل قاريالارىمەن كەزدەستى. باسقوسۋداعى باستى ماقسات – اۋىلداعى ماسەلەلەردىڭ ءمان-جايىن اعا بۋىننىڭ ءوز اۋزىنان ەستۋ. كەزدەسۋ بارىسىندا جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ بازىناسىن تىڭداعان مالعاجدار تاتكەەۆ اۋىلداعى بارلىق تۇيتكىلدەر زاڭ شەڭبەرىندە, جوسپارعا ساي شەشىلەتىنىن ايتتى. ايتۋىنشا, قوسشى اۋىلىندا تاعى ءبىر 1200 ورىندىق جاڭا مەكتەپ پەن كولەمى كەڭ ەمحانانىڭ عيماراتى سالىنادى ەكەن. قوردالانعان ماسەلەلەردى جىلىكتەپ, جوسپارعا ساي شەشىلۋ جولدارىن ايتقان اۋدان باسشىسى جيىن سوڭىندا قوسشىلىق قاريالارمەن ءجيى جولىعىپ تۇرۋعا ۋادە بەردى. ارينە, جوسپار جوق ەمەس. تەك سول جوسپارلار ءسوز جۇزىندە قالماي, جۇيەلى جۇزەگە اسسا يگى.
نۇرداۋلەت كاكىشەۆ
