4-5 شىلدەدە كونگرەسس-ورتالىقتا «استانانىڭ 25 جىلدىعى. جاڭا دامۋ باعدارلارى. جاڭا مۇمكىندىكتەر» دەگەن اتاۋمەن ەلوردانىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان باۋىرلاس قالالار باسشىلارىنىڭ مەرەيتويلىق فورۋمى ءوتتى. القالى جيىنعا استانامەن باۋىرلاس 17 قالانىڭ باسشىسى, الەمنىڭ 15 ەلىنەن تانىمال ساراپشىلار, حالىقارالىق بيزنەس, قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ كوشباسشىلارى, مەملەكەت جانە عىلىم قايراتكەرلەرى, ۇكىمەتتىك ەمەس جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى, ديپلوماتتار, وتاندىق جانە شەتەلدىك باق تىلشىلەرى بار 1300-دەن اسا ادام قاتىستى.
ەلوردانىڭ جىلناماسى – تاۋەلسىز قازاقستان شەجىرەسى
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ فورۋمنىڭ سالتاناتتى اشىلۋ راسىمىنە قاتىسىپ, ءسوز سويلەدى. پرەزيدەنت جيىنعا قاتىسقان باۋىرلاس قالالاردىڭ باسشىلارىنا, الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىنەن ارنايى كەلگەن مارتەبەلى مەيماندارعا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. ءسوزىنىڭ باسىندا پرەزيدەنت استانانىڭ 25 جىلداعى قالىپتاسۋ تاريحىنا, جەتكەن جەتىستىكتەرىنە قىسقاشا توقتالدى.
«بۇل – مەرەيلى بەلەس. ءبىز شيرەك عاسىر بۇرىن استانامىزدى الاتاۋدىڭ باۋرايىنان ارقا توسىنە كوشىردىك. ەسىلدىڭ جاعاسىنا ەل قوندىرىپ, جاڭا قالانىڭ ىرگەسىن قالادىق. بۇگىن وسى ماڭىزدى جيىنعا ەلوردانىڭ بۇرىنعى اكىمدەرى, قالامىزدىڭ قۇرمەتتى ازاماتتارى, ەڭبەك ارداگەرلەرى, مادەنيەت, عىلىم, سپورت قايراتكەرلەرى, عالىمدار, ۇستازدار, مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر قاتىسىپ وتىر. ولار تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تىرەگى بولعان استانانىڭ قۇرىلىسىنا بەلسەنە اتسالىستى, كەڭەس زامانىنداعى ەسكى شاھاردىڭ قازىرگى زامانعا ساي وزىق قالاعا اينالۋىنا زور ۇلەس قوستى. مەن بارشاڭىزعا شىنايى العىس ايتامىن. شىن مانىندە, استانا قالاسىنىڭ سالىنۋى – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىندا ايرىقشا ءمانى بار وقيعا بولدى. وزدەرىڭىزگە ءمالىم, ەلوردانى كوشىرۋ وڭاي بولعان جوق, قوماقتى جۇمىس ىستەلدى. بۇل شەشىم وتە كۇردەلى كەزەڭدە قابىلداندى. ەل ەكونوميكاسى توقىراۋدا بولدى. جۇرت نارىقتىق قاتىناستارعا تولىق بەيىمدەلمەگەن كەز ەدى. وسىنداي قيىن جاعدايدا جوعارعى كەڭەس تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسى بويىنشا استانانى اقمولاعا اۋىستىرۋ تۋرالى شەشىمدى 1994 جىلى 6 شىلدەدە قابىلدادى. باس قالامىز رەسمي تۇردە 1997 جىلى 10 جەلتوقساندا كوشىرىلدى. ال وسىدان 25 جىل بۇرىن 6 مامىردا اقمولا اتاۋى استانا بولىپ وزگەرتىلدى. ەلوردانىڭ جىلناماسى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ شەجىرەسىمەن تىعىز استاسىپ جاتىر. شىن مانىندە, استانانى كوشىرۋ گەوساياسي تۇرعىدان وتە دۇرىس قادام بولدى. بۇل – حالقىمىزدىڭ بولاشاق تاعدىرىن ايقىنداعان اسا ماڭىزدى جانە دەر كەزىندە قابىلدانعان تاريحي شەشىم» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ وسى باستاماسى جاڭا ۇلتتىق يدەياعا اينالعانىنا نازار اۋدارىپ, نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەڭبەگىنە لايىقتى, ادىلەتتى باعا بەرۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى. پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە, ادىلەتتى قازاقستاندا اقتى اق, قارانى قارا دەۋ قاجەت, باسقا سوزبەن ايتقاندا, نەنىڭ شىندىق, نەنىڭ وتىرىك ەكەنىن اجىراتا ءبىلۋ كەرەك. بۇل – ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا تىكەلەي قاتىسى بار ماسەلە. مەملەكەت باسشىسى جاڭا ەلوردامىز تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە تىڭ سەرپىن بەرگەنىن, جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋعا جول اشقانىن, باس قالامىزدا كوپتەگەن ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىلعانىن, ەلوردامىز دىنارالىق ديالوگ پەن رۋحاني ديپلوماتيانىڭ ورداسىنا اينالعانىن اتاپ ءوتتى.
استانا – بەيبىتشىلىك الاڭى
سونداي-اق استانانى بىرلىك پەن بەرەكەنىڭ بەسىگى دەۋگە تولىق نەگىز بار ەكەنىن, بۇل قالادا ەڭ ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداناتىنىن, بولاشاقتا دا سولاي بولا بەرەتىنىن جەتكىزدى. «استانا – بولاشاعى زور قالا. وسى ورايدا, ءبىز «جاسىل قالا» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا ايرىقشا ءمان بەرەمىز. ەلوردامىز, ەڭ الدىمەن, تۇرعىندارعا ىڭعايلى قالا بولۋى كەرەك. استانا – ايماقتاعى ءىرى قارجى ورتالىعى. الەمنىڭ 75 ەلىنىڭ ەكى مىڭنان اسا كومپانياسى بيزنەس جۇرگىزۋ ءۇشىن استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن تاڭدادى. بۇگىندە قارجى ورتالىعى ەلىمىزگە 8 ميلليارد دوللار ينۆەستيتسيا تارتتى. بۇل – جاقسى كورسەتكىش. الەمدىك ساياساتشىلار استانانى بەيبىتشىلىك الاڭى دەيدى. ۇستانىمى بولەك, مۇددەلەرى كەرەعار ەلدەر وسىندا بىتىمگە كەلدى. كەلەشەكتە دە استانا ءبىزدىڭ گەوساياسي ايماقتاعى ماڭىزدى ورتالىق رەتىندە دامي بەرمەك. مەن بۇعان كامىل سەنەمىن» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت استانالار مەن ءىرى مەگاپوليستەر – مەملەكەتتىڭ ساياسي, ەكونوميكالىق جانە مادەني ءومىرىنىڭ وزەگى ەكەنىنە توقتالدى. ولار مەملەكەتتەردىڭ وركەۋىندە جەتەكشى ءرول اتقارادى. ينۆەستيتسيالاردى, يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى, ەڭ باستىسى, ادامي كاپيتالدى تارتا وتىرىپ, قالالار وراسان زور كۇش شوعىرلاناتىن ورتاعا اينالادى. «ادامدار جانە ولاردىڭ شىعارماشىلىق قۋاتى, بىرەگەي ءبىلىمى, كرەاتيۆتى يدەياسى مەن وتانشىلدىق رۋحى – ۇلت جەتىستىگىنىڭ نەگىزگى فاكتورى. سوندىقتان قالالاردى ءتيىمدى باسقارۋ جانە ۋربانيستيكاداعى جاڭا ۇردىستەردى جۇيەلى زەردەلەۋ قاجەت. بۇل ماسەلە بولاشاققا ۇمتىلعان ءار مەملەكەت ءۇشىن, ونىڭ ىشىندە قازاقستان ءۇشىن دە ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە بولا باستادى. ورنىقتى دامۋ سالاسىنداعى بۇۇ ماقساتتارىنىڭ ءبىرى قالانى دامىتۋعا ارنالعان. بۇل كەزدەيسوق ەمەس. قازاقستاندا ءبىز وسى باعىتقا ەرەكشە نازار اۋدارامىز. الەمنىڭ جىلدام دامىپ كەلە جاتقان استانالارىنىڭ قاتارىنا كىرەتىن ەلوردامىز باسقا قالالاردىڭ دامۋىنا ۇلگى بولادى. وتكەن شيرەك عاسىردا ەلىمىزدىڭ باس قالاسىنىڭ اۋماعى ءۇش ەسە ۇلعايىپ, حالقىنىڭ سانى ءتورت ەسە ءوستى. ساراپشىلاردىڭ بولجامى بويىنشا ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ سانى 2030 جىلعا قاراي ەكى ميلليونعا جەتەدى. ەل استاناسى مارتەبەسىنە يە بولعان ساتتەن بەرى قالانىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى 100 ەسەدەن استام ارتتى. قازىر قالا ەكونوميكاسى ەلدەگى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 10 پايىزدان استامىن قۇرايدى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ەڭ وزىق 21 شاھاردىڭ قاتارىنا ەندى
الايدا ۇلكەن كورسەتكىشتەر قالانىڭ ۇيلەسىمدى دامۋىمەن ۇنەمى سايكەس كەلە بەرمەيدى. پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە, مەگاپوليستەردىڭ تابىستى بولۋىنىڭ باستى كورسەتكىشى ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىمەن ولشەنۋگە ءتيىس. سوندىقتان ەلوردانى دامىتۋ جانە اباتتاندىرۋ كەزىندە «ادام قالا ءۇشىن ەمەس, قالا ادام ءۇشىن» قاعيداتىن باسشىلىققا الۋ ماڭىزدى.
«استانانىڭ بارشا تۇرعىنى مەن قوناقتارى ءۇشىن قالادا بارىنشا قولايلى ورتا قالىپتاستىرۋ – اسا ماڭىزدى ماسەلە. ءبىز بارىنە تەڭ مۇمكىندىك بەرىلەتىن قوعام قۇرۋ جولىن تاڭدادىق جانە وسى باعىتتا دامىپ كەلەمىز. سوندىقتان ءوزارا جاۋاپكەرشىلىك پەن ازاماتتىق ىنتىماقتاستىققا نەگىزدەلگەن ينكليۋزيۆتى دامۋعا ايرىقشا ءمان بەرەمىز. ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارى, مادەني-دەمالىس مەكەمەلەرى, ساياباقتار مەن قوعامدىق ورىندار قالانىڭ بارلىق تۇرعىنىنا بىردەي قولجەتىمدى بولۋعا ءتيىس. اسىرەسە, ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار ازاماتتارعا ارنالعان قالا ينفراقۇرىلىمىنىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ كەرەك. بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى ءالى دە جەتىلدىرە ءتۇسۋ قاجەت. ونى مويىنداۋىمىز كەرەك. ءبىز قالا اۋداندارىن دامىتۋ ىسىندەگى تەڭسىزدىكتى جوسپارلى تۇردە جويۋىمىز كەرەك. ورتالىق كوشەلەردى عانا جارقىراتىپ قويىپ, قالانىڭ شەتكەرى اۋداندارىنا كوڭىل بولمەۋ ادىلەتتى قوعام يدەياسىنا ساي كەلمەيدى» دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقاەۆ قالالاردى بارىنشا ساپالى باسقارۋ ىسىندە جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشاتىن تەحنولوگيانىڭ رولىنە ايرىقشا توقتالدى.
«اقىلدى قالا» تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋ ازاماتتارعا جاڭا تسيفرلىق قىزمەت ۇسىنۋعا, عيماراتتاردىڭ ەنەرگيا تۇتىنۋ تيىمدىلىگىن ايتارلىقتاي جەتىلدىرۋگە, سونداي-اق كولىك اعىنىن تۇبەگەيلى وڭتايلاندىرىپ, كوشەدەگى قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل – ءبىز ءۇشىن ەڭ وزەكتى مىندەت. سونىمەن قاتار ادامدارعا ءوزارا تىعىز بايلانىس ورناتۋعا كومەكتەسىپ, ازاماتتار مەن بيزنەستىڭ قالاداعى وزەكتى پروبلەمالاردى كوتەرىپ, ولاردى شەشە الاتىن بەلسەندى قوعامداستىق قۇرۋ ىسىنە اتسالىسۋىنا ىقپال ەتەدى. استانا بۇل باعىتتا دامىپ كەلەدى جانە بىرقاتار جەتىستىككە جەتتى. Intelligent Community Forum بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا ەلوردا الەمدەگى ەڭ ينتەللەكتۋالدى قوعامداستىقتىڭ ءبىرى رەتىندە وزىق 21 شاھاردىڭ قاتارىنا ەندى. سونىمەن قاتار قالامىزدا ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى Astana Hub حالىقارالىق IT-ستارتاپتار تەحنوپاركى قۇرىلدى. بۇل تەحنوپارك تەك ەلىمىزدىڭ عانا ەمەس, بۇكىل ايماقتىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسياسىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسادى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە, پرەزيدەنت ەلىمىزدە ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋ ءۇشىن اۋقىمدى ينستيتۋتسيونالدىق وزگەرىستەر جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىنا نازار اۋدارىپ, ماڭىزدى ساياسي رەفورمالار ناتيجەسىندە ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك, اسىرەسە, جەرگىلىكتى جەردە شەشىمدەر قابىلداۋعا قاتىسۋ مۇمكىندىگى ەداۋىر كەڭەيگەنىن اتاپ ءوتتى.
«ەلىمىزدەگى قالا تۇرعىندارى ەندى وزدەرى سىيلايتىن ءارى سەنەتىن دەپۋتاتتاردى تاڭداۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. بۇل جاۋاپكەرشىلىگى مول ازامات قاعيداتتارىن ورنىقتىرۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسادى. ادامداردىڭ ءوز قالاسىنداعى تۇرمىس-تىرشىلىكتى جاقسارتۋ ىسىنە ىقپال ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. الايدا قوعامنىڭ قۇندىلىقتار جۇيەسى جاڭعىرماي, بارلىق رەفورمامىزدىڭ ءمانى بولمايدى. بۇعان كامىل سەنەمىن. قازاقستاننىڭ ورنىقتى دامۋى ءۇشىن دۇنيەتانىم پاراديگمالارى تۇبەگەيلى وزگەرىپ, ادامداردىڭ مىنەز-قۇلىق مودەلى جاڭارۋى قاجەت. سوندىقتان مەن جاستارعا, قالالار مەن ەلوردانىڭ جاس تۇرعىندارىنا ۇلكەن ءۇمىت ارتامىن» دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن قاسىم-جومارت توقاەۆ.
فورۋمنىڭ اياسىندا بۇگىنگى تاڭداعى جاھانداعى ءوسۋ مەن يننوۆاتسيالاردىڭ نەگىزگى ورتالىقتارى – قالالاردى دامىتۋدىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرى جانە ولاردى شەشۋ جولدارى تالقىلاندى. ىسكەرلىك باعدارلاما شەڭبەرىندە ءارتۇرلى سالا بويىنشا 8 پانەلدىك سەسسيانىڭ وتىرىسى ءوتتى.
4 شىلدەدە الىس-جاقىننان كەلگەن قوناقتار «نۇر الەم» سفەراسىنىڭ الدىنا تال ەگىپ, «استانا وپەرا» تەاترىندا «ايدا» قويىلىمىن تاماشالادى. 5 شىلدەدە فورۋمنىڭ سالتاناتتى اشىلۋى جانە پانەلدىك سەسسيالارى ءوتتى.
«قالالاردى تسيفرلىق ترانسفورماتسيالاۋ: يننوۆاتسيالىق جوبالار, باعدارلامالار جانە تەحنولوگيالار», «ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ نەگىزگى درايۆەرى رەتىندە قالالارعا ينۆەستيتسيا سالۋ», «بولاشاققا باعىتتالعان قالالاردى باسقارۋ», «مەديتسينالىق تۋريزمنىڭ الەمدىك نارىعى: پروبلەمالارى جانە ءوسىم درايۆەرى», «مەديتسينالىق ءتۋريزمنىڭ كارتاسىنداعى استانا» دەپ اتالعان پانەلدىك سەسسيالاردىڭ جۇمىسىنا اقش, ۇلىبريتانيا, گەرمانيا, يتاليا, يزرايل, تۇركيا, پولشا, ءۇندىستان, رەسەي, قىتاي سياقتى 24 مەملەكەتتەن كەلگەن مەيماندار قاتىستى. استانامەن باۋىرلاس 17 قالانىڭ 6-ۋىنىڭ, اتاپ ايتقاندا, رابات, قازان, نۋسانتارا, پەنزا, ومبى, بىشكەك قالالارىنىڭ مەرلەرى, باكۋ, اشحاباد, مينسك, دۋشانبە, برازيليا, بەلگراد قالالارى مەرلەرىنىڭ ورىنباسارلارى, سونداي-اق ماسكەۋ, تاشكەنت, سيان, تومسكىنىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى باسشىلارى قاتىستى.
دامۋدىڭ جاڭا مودەلىن قالىپتاستىرادى
فورۋمدا ءسوز سويلەگەن استانا قالاسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك ەڭ الدىمەن شەتەلدەن كەلگەن مارتەبەلى مەيماندارعا جوعارى ءىلتيپات كورسەتىپ, الەمنىڭ 13 مەملەكەتىنەن 17 مۋنيتسيپاليتەت باسشىلارىنىڭ وسى فورۋمعا قاتىسۋى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«بارشاڭىزدىڭ بۇل جيىنعا قاتىسۋلارىڭىزدى ءبىز جوعارى باعالايمىز.بۇل فورۋم ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى دامىتىپ, بىرلەسىپ دامۋدىڭ جاڭا مودەلىن قالىپتاستىرادى دەگەن سەنىمدەمىن. استانا قالاسى – قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جوبالارىنىڭ ءبىرى. العاش رەت حح عاسىردىڭ سوڭىندا ىرگەسى قالانىپ, عاسىرلار توعىسىنداعى شەكارادان ءوتىپ, ءبىزدىڭ استانامىز الەمدىك تانىمالدىلىققا يە بولدى جانە بۇگىندە دامىعان ەكونوميكاسى مەن ينفراقۇرىلىمى بار زاماناۋي مەگاپوليسكە اينالدى» دەدى ج.قاسىمبەك.
اكىم 25 جىلدا قالانىڭ جالپى ءونىمى 22 ميلليارد دوللارعا, ياعني 10 تريلليون تەڭگەگە دەيىن, ال ونەركاسىپ ءونىمى 4,3 ميلليارد دوللارعا جەتكەنىن, ياعني 2 تريلليون تەڭگەگە دەيىن ارتقانىن مالىمدەدى. قالا باسشىسى استانا تالانتتار, تۋريستەر, ينۆەستورلار جانە كرەاتيۆتى يدەيالار ءۇشىن ايماقتىق حابقا اينالعانىن تىلگە تيەك ەتتى.
«نەبارى 25 جىلدا ءبىز 33 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي, 670 بالاباقشا مەن مەكتەپ, 100-دەن استام مادەني جانە سپورت نىساندارىن سالدىق. استانا الەمدىك دەڭگەيدەگى تالانتتاردى, جاستاردى, تۋريستەردى, ينۆەستورلاردى جانە كومپانيالاردى تارتاتىن كرەاتيۆتى ەكونوميكاسى بار ساۋدا ءۇشىن وڭىرلىك حابقا اينالدى. شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە نەگىزدەلگەن قالا ەكونوميكاسىنىڭ ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتەتىن قۇرىلىمى قالىپتاستى» دەدى جەڭىس قاسىمبەك.
قالا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, استانا – ەكونوميكالىق ءوسۋ مەن دامۋدىڭ قالاسى عانا ەمەس, سونىمەن قاتار, تاۋەلسىز, كۇشتى جانە سەنىمدى دامىپ كەلە جاتقان مەملەكەتتىڭ بەت-بەينەسى.
«قالا قۇرىلىسى – بۇل ەكى قوزعاۋشى كۇشتىڭ سينەرگياسى: دامىعان ينفراقۇرىلىم جانە ساپالى قالالىق باسقارۋ. ال ونىڭ باسەكەگە قابىلەتىنىڭ ءۇش فاكتورى – ول جاھاندىق ەكونوميكاعا تارتىلعان ساۋدا سەكتورلارىنىڭ بولۋى, قالانىڭ تالانتتاردى تارتۋ قابىلەتى جانە يننوۆاتسيالاردىڭ ۇزدىكسىز گەنەراتسياسىن قامتاماسىز ەتەتىن يننوۆاتسيالىق ەكوجۇيەنىڭ بولۋى. سوندىقتان ءبىز تاجىريبە, يدەيالار مەن يننوۆاتسيالار الماسۋعا قۋانىشتىمىز. بارشاڭىزعا وسى فورۋمدا تابىستى جانە ناتيجەلى جۇمىس تىلەيمىن» دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ج.قاسىمبەك.
سونىمەن قاتار جيىندا رابات قالاسىنىڭ مەرى اسماا رحلالۋ (ماروككو), نۋسانتارا قالاسى ۇلتتىق استانالىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى بامبانگ سۋسانتونو (يندونەزيا), پەنزا وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى ولەگ مەلنيچەنكو (رەسەي), برازيليا فەدەرالدى وكرۋگىنىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى فەليپە رامون مورو رودريگەز (برازيليا), بىشكەك قالاسىنىڭ مەرى ەميلبەك ابدىقادىروۆ (قىرعىزستان), بەلگراد قالاسىنىڭ ۆيتسە-مەرى ۆەسنا ۆيدوۆيچ (سەربيا) ءسوز سويلەدى.
حالىقتىڭ 70 پايىزى موبيلدىك قوسىمشالاردى قولدانادى
«قالالاردى تسيفرلىق ترانسفورماتسيالاۋ: يننوۆاتسيالىق جوبالار, باعدارلامالار جانە تەحنولوگيالار» اتتى پانەلدىك سەسسيادا تسيفرلىق دامۋ, يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قانىش تولەۋشين ەلىمىزدەگى تسيفرلىق سالادا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باستامالار تۋرالى ايتتى.
«حالىق پەن بيزنەستىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىن تسيفرلىق شەشىمدەر ارقىلى جاقسارتۋ كەرەك. تسيفرلىق شەشىمدەر قولجەتىمدى بولۋى ءۇشىن دۇرىس ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋىمىز كەرەك. سونداي-اق تالانتتى, دارىندى مامانداردى دايارلاۋىمىز قاجەت بولىپ وتىر. بىلىكتى ماماندار بولعان كەزدە كەڭ تەحنولوگيالىق كومپانيالار بۇل سالاعا ينۆەستيتسيا قۇيادى. رەتتەۋ تەتىكتەرىنىڭ اشىق ءارى تۇراقتى بولۋى دا اسا ماڭىزدى ءرول وينايدى» دەدى ق.تولەۋشين.
ول تسيفرلىق سالادا قىزمەتتەردى دامىتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.
«ونىڭ بارلىعى ادامدارعا قىزمەت ەتۋگە باعىتتالعان. حالىقتىڭ 70 پايىزى موبيلدىك قوسىمشالاردى قولدانادى. قىزمەتتەردىڭ باسىم بولىگى سمارتفون ارقىلى جاسالسا, ءتيىمدى بولادى. پاندەميا كەزىندە ءبىز بۇل ماسەلەمەن تىكەلەي بەتپە-بەت كەلدىك. سوندىقتان وسى باعىتتا ناقتى باعىتتار بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز» دەدى قۇزىرلى مينيسترلىك وكىلى.
مەديتسينالىق حاب سالىنادى
بۇل تۋرالى مەرەيتويلىق فورۋم اياسىنداعى «ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ نەگىزگى درايۆەرى رەتىندە قالالارعا ينۆەستيتسيا سالۋ» اتتى پلەنارلىق سەسسيادا ءمالىم بولدى. سەسسيا جۇمىسى اياقتالعان سوڭ, باۋىرلاس قالالاردىڭ ينۆەستيتسيالىق جوبالارى تۋرالى بىرقاتار مەموراندۋمعا قول قويىلدى. سالتاناتتى راسىمگە استانا قالالىق ينۆەستيتسيالار جانە كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى حالەل اكىمجانوۆ جانە «Cynosure» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى ايدار ساۋرانباەۆ قاتىستى.
استانا اكىمدىگى مەن «Cynosure» كومپانياسى اراسىنداعى العاشقى كەلىسىم جەكە ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن مەديتسينالىق حاب سالۋ جونىندەگى جوبانى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا جاسالدى. مەديتسينالىق كەشەندە ەمحانا, دياگنوستيكالىق جانە وڭالتۋ بلوكتارى, بيزنەس-ورتالىق, سونداي-اق, شاقىرىلعان شەتەلدىك ماماندارعا ارنالعان پاتەرلەر مەن قوناق ءۇي بولادى.
فەليپە رامون مورو رودريگەس, برازيليا فەدەرالدىق وكرۋگى مادەني مۇرانى قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى:
يىنا برازيليا حالقى ەلىمىزدىڭ ۇلىلىعىن, ادامدارىمىزدىڭ الەۋەتىن كورسەتەتىن استانا قۇرۋدى ارماندادى. بەس جىل تاباندى جۇمىستىڭ ارقاسىندا ءبىز ارمانىمىزعا جەتىپ, برازيليالىقتاردى شابىتتاندىراتىن, جارقىن ومىرگە باستايتىن بىرەگەي زاماناۋي قالا جاسادىق. ءبىزدىڭ قالامىز 4 نەگىزگى قاعيدات بويىنشا ويلاستىرىلعان, ياعني تۇرعىندارعا جايلى قالا, كوپشىل قالا, تابيعي كوركەم جانە ۇلى ارماندارعا ۇمتىلاتىن قالا. بۇگىن قازاقستان استاناسىنان دا ءبىز سول قاعيداتتارعا ءتان اۋرانى سەزىندىك. ءار ەلدىڭ مادەني مۇراسى – ناعىز قازىنا بايلىعى. ول ءبىزدىڭ بۇرىن كىم بولعانىمىزدى جانە الدا قاي جولمەن باعىت الاتىنىمىزدى كورسەتەدى. ءبىزدىڭ قالالارىمىز – مادەنيەتى باي, قىزۋ ءومىر قايناپ جاتقان شاھارلار. 2022 جىلى برازيليا يبەروامەريكالىق مادەني استانا اتاندى, استانا قالاسىنان دا رۋحاني, مادەني مول مۇرانىڭ ءىزىن كوردىك, ماسەلەن, ورتالىق ازياداعى ەڭ ۇلكەن مۋزەيلەردىڭ ءبىرى وسىندا ەكەن. برازيليا مەن استانا گەوگرافيالىق ورنالاسۋى جاعىنان الىس جاتقان قالالار بولسا دا, ولاردى ءبىر-بىرىمەن جارقىن ومىرگە, مەيىرىم مەن رۋحانيلىققا ۇمتىلىسى بىرىكتىرەدى جانە سونىڭ ءبارى ونىڭ ساۋلەتىنەن كورىنىس تاۋىپ تۇرادى.
ۆەسنا ۆيدوۆيچ, سەربيا استاناسى بەلگراد مەرىنىڭ ورىنباسارى:
– استانا مەن بەلگراد – ءبىر-بىرىنە ۇقساس قالالار, ەكەۋى دە وركەندەۋ جولىندا از عانا ۋاقىتتا مول تابىسقا جەتتى. ەكى ەلدىڭ باسشىلارى – الەكساندر ۆۋچيچ پەن قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ دوستىعى سەكىلدى ەكى مەملەكەتتى ءداستۇرلى ىزگى قارىم-قاتىناس بايلانىستىرادى. ەكى ەل اراسىندا شەشىلمەگەن ماسەلە جوق. ءبىز جوعارى دەڭگەيدەگى ساياسي ديالوگتى ودان ءارى ىلگەرىلەتىپ, ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى, اسىرەسە ساۋدا-ەكونوميكالىق قاتىناستى دامىتۋعا مۇددەلىمىز. قازاقستاننىڭ ءبىزدىڭ ەلدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىن, حالىقارالىق قۇقىعىن قولداۋىن جوعارى باعالايمىز. 2016 جىلى استانا مەن بەلگراد اراسىندا ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاماعا قول قويىلدى. سودان بەرى كوپتەگەن سالا بويىنشا ىنتىماقتاستىق قارقىن الىپ كەلەدى. بەلگراد پەن استانا سوڭعى جىلدارى ەكونوميكالىق جاعىنان قارقىندى دامۋدا. ەكى استانا ءوز ايماعىنداعى ماڭىزدى ورتالىققا اينالدى. سوڭعى جىلدارى ەكى قالا دا وركەندەۋ مەن مودەرنيزاتسيانىڭ سيمۆولى بولىپ وتىر. الداعى ۋاقىتتا ىنتىماقتاستىعىمىز ودان ءارى ىلگەرىلەيتىنىنە سەنىمدىمىن. استانادا ءبىزدىڭ اتاقتى عالىم نيكول تەسلانىڭ كوشەسى بار. ال بەلگرادتا ۇلى اقىن جامبىل جاباەۆقا ەسكەرتكىش ورناتىلدى. سەربيا رەسپۋبليكاسىنىڭ «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسىندە ءوز پاۆيلونى بولدى. ال بەلگراد 2027 جىلى مامانداندىرىلعان كورمەنىڭ قوجايىنى بولادى. سىزدەرمەن بەلگرادتاعى كورمەدە كەزدەسۋدى اسىعا كۇتەمىز!
بامبانگ سۋسانتونو, يندونەزيانىڭ بولاشاق استاناسى – نۋسانتارا اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى:
– ەلوردا اكىمى جەڭىس قاسىمبەك مىرزا ەكەۋمىز ىنتىماقتاستىق ءۇشىن استانا مەن نۋسانتارا اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدىق. ىنتىماقتاستىق مەموراندۋمى استانا مەن نۋسانتارا تۇرعىندارى اراسىنداعى ەكونوميكالىق دامۋعا كومەكتەسىپ, ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستى دامىتۋدا ءبىلىم مەن تاجىريبە الماسۋ الاڭى بولادى. بۇل ەكى قالا مەن ەكى ەلدىڭ ودان ءارى دامي تۇسۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. باۋىرلاس قالالار فورۋمىنىڭ ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستى ودان ءارى دامىتۋداعى ماڭىزى زور. بۇگىنگى ءىس-شارا ءوزارا قارىم-قاتىناسىمىزدى دامىتۋعا ارنالعان. مەن قازاقستان پرەزيدەنتىنە بۇل تاريحي وزگەرىستەردىڭ جاڭا ءداۋىرى ەكەنىن تۇسىنگەنى ءۇشىن العىس ايتقىم كەلەدى. ويتكەنى قازىر الەمدە ءتۇرلى سىن-قاتەر بولىپ, قالالار قيىندىقتارعا تاپ بولىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز.
ولەگ مەلنيچەنكو, پەنزا وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى:
– قازاقستان پەنزا وبلىسىنىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سەرىكتەستەر توبىنا كىرەدى. 2022 جىلى سۋر ولكەسىنەن قازاقستانعا جەتكىزىلەتىن جالپى ەكسپورت كولەمىنىڭ 22 پايىزى استانانىڭ ۇلەسىنە تيەدى. بىرقاتار كاسىپورىن 2023 جىلى ءوز كورسەتكىشىن ايتارلىقتاي جاقسارتتى. پەنزا وبلىسىنىڭ كاسىپورىندارى استانادا ءوتىپ جاتقان حالىقارالىق كورمەلەرگە بەلسەنە قاتىسادى. قىركۇيەك ايىندا پەنزا ونەركاسىپشىلەرى استانادا وتەتىن كەن جابدىقتارى مەن مينەرالداردى ءوندىرۋ جانە بايىتۋدىڭ قازاقستاندىق حالىقارالىق كورمەدە ءوڭىردى تانىستىرادى.
پەنزا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە قازىر قازاقستاننان 22 ستۋدەنت پەن اسپيرانت وقيدى. ءبىزدىڭ بالالار قازاقستانداعى وليمپيادالارعا قاتىسادى, ءبىز وڭىردەگى قازاقستاندىق جاستاردى شىعارماشىلىق جانە عىلىمي كونكۋرستارعا دا قابىلدايمىز. بۇل فورۋم ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستى دامىتۋعا دا, ءبىزدى كوپتەگەن عاسىر بويى بايلانىستىراتىن دوستىقتى نىعايتۋعا دا سەپتىگىن تيگىزەدى.
