استانا مەن باسپانا نەمەسە پاتەر الۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟

ەلىمىزدەگى ءاربىر ەكىنشى ادامنىڭ اي سايىن بانك قارىزىن قايتارىپ ءجۇرۋى – قازىرگى تاڭدا ۇيرەنشىكتى جاعداي. ءتىپتى سوڭعى كەزدە ءبىر باسىندا بىرنەشە نەسيەسى بارلار بانككە مۇلدە قارىزى جوقتارعا تاڭدانا قارايتىندى شىعارعان. الايدا الماقتىڭ دا سالماعى بار ەكەنى بەلگىلى. بۇل تۇرعىدا باسپانالى بولۋدىڭ جولىندا يپوتەكالىق نەسيەگە يە بولعان تۇتىنۋشىلار تاراپىنان سول قارىزدارىنىڭ قايتارىلۋى قانداي دەڭگەيدە جانە يپوتەكا بويىنشا مەنشىك پاتەرگە قالاي قول جەتكىزۋگە بولادى دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورگەن ەدىك.

نەسيە قايىرىمدىلىق قارجى ەمەس

ميلليوننان استام تۇرعىنى بار ەلورداعا ءار وڭىردەن قونىس اۋدارۋشىلار سانى جىل ساناپ ارتا تۇسۋدە. ال ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى پاتەر جالداپ, كەيبىرى تۋىستارىنىڭ ۇيىندە, كەيبىرى جاتاقحانالاردا تۇرادى. ارينە, مەنشىك باسپاناڭ بولماسا, قيىن-اق. دەگەنمەن, «بەرسەڭ بەر, بەرمەسەڭ قوي باسپاناڭدى, cوندا دا تاستامايمىن استانامدى» دەپ اقىن قاسىم امانجولوۆ جىرلاعانداي, ارمان قۋىپ استاناعا كەلگەن ءاربىر ادامنىڭ وسىناۋ اسەم قالادا تۇراقتاپ قالعىسى كەلەتىنى انىق. سوندىقتان كەيبىرەۋلەر مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىنا جۇگىنسە, كەيبىرى يپوتەكالىق نەسيە ارقىلى ءۇي الۋدى كوزدەيدى. يپوتەكا ارقىلى پاتەرگە يە بولىپ جاتقاندار سانى دا از ەمەس بۇگىندە. سولاردىڭ ءبىرى – استانالىق ولجاس ەسىمدى ازامات.

– يپوتەكا بويىنشا توعىز پايىزدىق ۇستەمەاقىمەن ءبىر بولمەلى پاتەرگە يە بولدىق. قارىزدان قۇتىلۋعا ەندى التى جىلداي ۋاقىت قالدى. اي سايىن 100 مىڭ تەڭگەدەن تولەپ جاتىر­مىن. ءبىر جاقسىسى, ءۇي وزىمدىكى بولىپ قالادى. ايتپەسە, پاتەر جالداپ تۇرساڭ دا سول قاراجات, ءتىپتى ودان دا كوپ كەتەتىن ەدى. يپوتەكا ارقىلى ءۇي الۋدىڭ تاعى ءبىر تيىمدىلىگى ەشقانداي الاياقتارعا ۇرىنبايسىڭ, بانك ءبارىن زاڭدى تۇردە جاساپ بەرەدى. جالپى, قولما-قول اقشاعا ءۇي الۋدى اركىمنىڭ شاماسى كوتەرە بەرمەيدى. ال بانك كومەكتەسپەسە, استانادان باسپانالى بولۋ تىپتەن وڭاي ەمەس, – دەگەن ولجاس, – تەك بانكتىڭ يپوتەكالىق نەسيە الۋ كەزىندە ۇستايتىن پايىزدارى بار. مىسالى, بانككە سالعان اقشامدى قولعا الۋ ءۇشىن سەكسەن مىڭ تەڭگەنىڭ شاماسىندا قاراجات تولەدىم. ال كاسساداعى اقشانى باسقا ەسەپشوتقا اۋدارۋ ءۇشىن ءجۇز مىڭ تەڭگەدەي تولەيدى ەكەنسىڭ. وسىنداي كىشىگىرىم قىز­مەتتەردىڭ وزىنە 150 مىڭ تەڭگەدەي قارجى جۇمسالدى, – دەدى تاعى ءبىر سوزىندە.

ءسوز اراسىندا ولجاس يپوتەكا قارىزىن قايتارۋ ول ءۇشىن قيىن ەمەس ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى. الايدا بەس ساۋساقتىڭ بىردەي بولمايتىنى سياقتى نەسيەنى ۋاقىتىندا وتەي الماي, قارىزعا باتىپ جۇرگەندەر دە جوق ەمەس. سولاردىڭ ءبىرىن دە سوزگە تارتىپ كورگەن ەدىك. اسقار ەسىمدى ازامات:
– جەتى جىل بۇرىن يپوتەكا بويىنشا ەكى بولمەلى پاتەر العان بولاتىنبىز. ول كەزدەگى جۇمىسىمنىڭ جالاقىسى جوعارى ەدى. بىراق بىلتىر دەنساۋلىعىما بايلانىستى باسقا جۇمىسقا اۋىسۋىما تۋرا كەلدى. الايدا قازىرگى الاتىن جالاقىم نەسيەنى تولەۋگە جەتپەيدى. ونىمەن قوسا, بالا-شاعامنىڭ ءىشىپ-جەمى, ءجۇرىس-تۇرىسىمىز تاعى بار. ال نەسيە قايىرىمدىلىق قارجى ەمەس, ونى قايتارماسام, باسپاناسىز قالامىز. سوندىقتان ەكى بولمەنىڭ ءبىرىن باسقا ادامدارعا جالعا بەرۋگە ءماجبۇرمىن, – دەپ مۇڭىن شاقتى.

قارىزدى قايتارۋ – پارىز

وسى ورايدا جەكە سوت ورىنداۋشىلارىنا حابارلاسقان بولاتىنبىز. بىراق عالامتوردا ءتىزىمى جاريالانعان استانالىق 90 جەكە سوت ورىنداۋشىسىنىڭ باسىم كوپشىلىگى بۇل ماسەلەمەن اينالىسپايتىندىقتارىن جەتكىزدى. سولاردىڭ ىشىندە تەك قۇرمەت دۇيسەنوۆ يپوتەكا قارىزىن قايتارۋ ماسەلەسى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى ەكەن. 2011 جىلدان بەرى وسى ماسەلەمەن اينالىسىپ كەلە جاتقان جەكە سوت ورىنداۋ­شىسىنىڭ ايتۋىنشا, قازىرگى تاڭدا يپوتەكا قارىزىن قايتارۋدا كليەنتتەر تاراپىنان اسا ۇلكەن ماسەلە جوق كورىنەدى.

– 2015 جىلدان 24 ساۋىرىنەن باستاپ قر ۇلتتىق بانكى بەكىتكەن قاۋلى بويىنشا تۇتىنۋشىلارعا جەڭىلدەتىلگەن پايىزدارمەن قايتا قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگى بەرىلۋدە. وسىنداي مۇمكىندىكتىڭ ارقاسىندا يپوتەكا قارىزدارىن قايتارماۋ ماسەلەسى ازايىپ, بۇل تۇرعىدا جەكە سوت ورىنداۋشىلارىنىڭ دا جۇمىستارى جەڭىلدەدى. ءتىپتى ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىندە وسى ماسەلە بويىنشا ارىپتەس­تەرىمىزدىڭ جۇمىستارى توقتاتىلىپتى. ياعني, قازىرگى ۋاقىتتا يپوتەكا قارىزىن قايتارمايتىن ماسەلەنى جوق دەپ ەسەپتەۋگە دە بولادى, – دەيدى ق.دۇيسەنوۆ.

الايدا بۇل ماسەلە بويىنشا قر ۇلتتىق بانكى استانا قالاسى فيليالى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى عالىمجان ءارىپجانوۆتىڭ ءوز ءۋاجى بار. اتالمىش ماسەلە توڭىرەگىندە عالىمجان ءارىپجانوۆتىڭ جۇمىس كابينەتىنە ارنايى بارىپ سۇحباتتاسقان بولاتىنبىز. ونىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنە سۇيەنسەك, اعىمداعى جىلدىڭ اقپان ايىنداعى كورسەتكىش بويىنشا 1,1 ملن ادام نەسيەنىڭ ۋاقىتىن 90 كۇنگە كەشىكتىرىپ, ولاردىڭ بانككە وتەلمەگەن قارىزى 1,5 تريلليون تەڭگەنى قۇراعان. بىراق بۇل اقپارات جالپى نەسيە بويىنشا. ءارىپجانوۆ مىرزا وسى وتەلمەگەن قارىزدىڭ قانشاسى يپوتەكا بويىنشا ەكەنىن اشىپ ايتپادى. ويتكەنى مۇندا نەسيە­لەردى ءبولىپ-جارىپ قارامايدى ەكەن. سوعان قاراعاندا, يپوتەكا قارىزىن قايتارۋ ماسەلەسى, راسىمەن دە, ءبىر جولعا قويىلعان سىڭايلى.سونىمەن قاتار, عالىمجان ءارىپجانوۆ سۇحبات بارىسىندا كليەنتتەردىڭ نەسيەنى قايتارماعان جاعدايدا, ولارعا قانداي شارا قولدانىلاتىنى تۋرالى دا ايتىپ ءوتتى.

– نەسيە قارىزىن قايتارماعان جاعدايدا الدىمەن بانك تۇتىنۋشىسىنىڭ مەملەكەت تاراپىنان تولەنەتىن جاردەماقىلاردان باسقا بارلىق ەسەپ-شوتتارىنىڭ 50 پايىزى جابىلادى (قازىرگى تاڭدا 50%, بۇرىن 100% بولاتىن). سونداي-اق, بانك پەن كليەنت اراسىنداعى كەلىسىمشارت نەگىزىندە كەپىلدىككە قويىلعان جىلجىمايتىن مۇلىك بانككە قايتارىلادى, – دەيدى ءوز سوزىندە ع.ءارىپجانوۆ.

كەيبىر اقپارات كوزدەرىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك, سوڭعى ءبىر ايدا قازاقستاندا يپوتەكا الۋشىلاردىڭ سانى 12 پايىزعا تومەندەپتى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز, ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندەگى تۇرعىندار يپوتەكادان باس تارتىپ جاتقان كورىنەدى. ماماندار مۇنداي جاعداي 2012 جىلى دا ورىن الىپ, نەسيە كولەمى 15 پايىزعا دەيىن تومەندەگەنىن ايتادى. يپوتەكالىق قارىزى ازايعان وڭىرلەردىڭ العاشقى ۇشتىگىندە قاراعاندى وبلىسى تۇرسا, وندا يپوتەكالىق قارىز 20.8 پايىزعا نەمەسە 43.6 ميلليارد تەڭگەگە ازايعان. ال ەكىنشى ورىندا يپوتەكالىق قارىزى 19.3 پايىزعا نەمەسە 253.9 ميلليارد تەڭگەگە تومەندەگەن الماتى قالاسى تۇر.

سول سياقتى قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى دا يپوتەكادان باس تارتىپ جاتىر ەكەن. العاشقى ۇشتىكتى قورىتىندىلاپ تۇرعان قىزىلوردالىقتاردىڭ يپوتەكالىق قارىزى 18.9 پايىزعا تومەندەگەن.

تىلشىدەن گورى تۇتىنۋشىعا اقپارات كوپ

رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, قازىرگى تاڭدا يپوتەكالىق نەسيە­نى ءتول ۆاليۋتامىز – تەڭگەمەن قازاقستاندىق سەگىز بانك العاشقى جارناسىز ۇسىنادى ەكەن. الايدا نەسيەنى راسىمدەۋ كەزىندە جىلجىمايتىن مۇلىك تۇرىندەگى قوسىمشا كەپىل تالاپ ەتىلەتىن كورىنەدى. ەگەر دە تەز ارادا يپوتەكا قاجەت بولسا, بىراق العاشقى جارنا بولماسا, وندا بانككە تاعى ءبىر جىلجىمايتىن مۇلىك نىسانى كەپىلگە قويىلىپ, ونىڭ قۇنى العاشقى جارنانىڭ كولەمىندەي بولۋى شارت. مۇنداعى العاشقى جارنانىڭ ورنىنا كەپىلدىككە قويىلاتىن جىلجىمايتىن مۇلىك, ياعني جەكەمەنشىك ءۇي نەمەسە كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيدەگى پاتەرىڭىز قالانىڭ ىشكى جاق بولىگىندە ورنالاسۋى قاجەت. ال ساياجايلار مەن اۋىل-ايماقتاعى جانە قالا سىرتىنداعى ۇيلەر كەپىلدىككە جارامسىز بولىپ سانالادى. سول سياقتى كەيبىر بانكتەر يپوتەكانى تەك جالاقىلىق جوبا قاتىسۋشىلارىنا نەمەسە بەلگىلى ءبىر تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنە عانا بەرەتىن كورىنەدى.

بانكتەرگە گازەت ءتىلشىسى رەتىندە حابارلاسىپ, ماماندارمەن سۇحبات قۇرۋ, بەلگىلى ءبىر تاقىرىپ بويىنشا اقپارات الۋ – قيىننىڭ قيىنى. ەكىنشى دەڭگەيلى قاي بانك بولماسىن, الدىمەن الماتىداعى باس باسقارمانىڭ رۇقسات بەرۋى كەرەكتىگىن ءبىر ايتسا, ساۋالداردى جازباشا جىبەرۋىڭدى تاعى سۇرايدى. ەگەر سۇراقتاردى ەلەكتروندى مەكەنجايلارىنا جونەلتىپ, قوڭىراۋ شالساڭ, جاۋاپتىڭ دايىندالىپ جاتقانىن, تولىق دايىن بولۋى ءۇشىن ءالى دە بىرەر كۇننىڭ كەرەكتىگىن ايتىپ, ۋاقىت سوزادى. ال ەگەر ساۋالدار كونۆەرتپەن جىبەرىلسە, وندا 15 كۇن قارالادى ەكەن. قىسقاسى, بانكتەن جەدەل اقپارات الۋ ءۇشىن تۇتىنۋشى رەتىندە حابارلاسقانىڭىز ءلازىم. جالپى, يپوتەكا ارقىلى پاتەر العىڭىز كەلسە, بانكتەردىڭ call-ورتالىقتارى وپەراتورلارى باسپانالى بولۋدىڭ ءبىرشاما شارتتارىن ءتۇسىندىرىپ, كەرەك اقپاراتقا قانىق بولادى ەكەنسىز. وسى ورايدا ەلىمىزدەگى ەكىنشى دەڭگەيلى بىرنەشە بانكتىڭ call-ورتالىعىنا تەلەفون سوعىپ, وپەراتورلاردان يپوتەكا جونىندە, سونىڭ ىشىندە جاس وتباسىلار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قانداي جەڭىلدىكتەردىڭ قاراستىرىلاتىنى تۋرالى, باستاپقى جارنا مەن ۇستەمەاقىنىڭ قانشا پايىزدى قۇرايتىنىن سۇرادىق. الدىمەن «قازاقستان حالىق بانكى» اق-تىڭ call-ورتالىعىنا قوڭىراۋ شالدىق.

– ءبىزدىڭ بانكتەن يپوتەكالىق نەسيە الۋ ءۇشىن جالاقىڭىز 150 مىڭ تەڭگەدەن كەم بولماۋى كەرەك. قارىز 3 جىلدان 30 جىلعا دەيىن بەرىلەدى. ەگەر نەسيەنى ەڭ از كەزەڭ – 3 جىلعا الاتىن بولساڭىز, وندا ۇستەمەاقى 14 پايىزدى قۇرايدى. ال 15 جىلدىڭ ۇستەمەاقىسى – 14,5 پايىز, ماكسيمالدى كەزەڭ 30 جىلدىكى 15 پايىز بولادى. بانك بولىمشەسىنە جەكە كۋالىگىڭىزبەن بارساڭىز, مەنەدجەر قانداي قۇجاتتار كەرەكتىگىن ءتۇسىندىرىپ بەرەدى. جاس وتباسىلارعا ارنالعان باعدارلامالار جوق. ال مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە تەك كەپىلسىز نەسيەلەردى راسىمدەۋدە عانا 3 پايىزدىق جەڭىلدىك قاراستىرىلادى, – دەيدى وپەراتور تۇتقانىڭ ار جاعىنان.
«بانك تسەنتركرەديت» اق-تا جاس وتباسىلارعا ارنالعان باعدارلاما قاراستىرىلىپتى. وپەراتوردىڭ ايتۋىنشا, 35 جاسقا تولماعان زاڭدى نەكەدەگى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ 15 پايىز­دىق ۇستەمەاقىمەن 20 جىلعا دەيىن يپوتەكالىق نەسيە الۋلارىنا مۇمكىندىكتەرى بار. ەگەر جاس وتباسى مۇشەلەرىنىڭ زەينەتاقى قورلارىنىڭ اي سايىن قۇيىلىپ جاتقانى راستالسا, باستاپقى جارنا 30 پايىزدى, راستالماسا, 35 پايىزدى قۇرايدى ەكەن. سونىمەن قاتار, اتالمىش بانك جۇيەسىندە قايتالاما يپوتەكالىق نارىق, ياعني بۇرىننان پايدالانىلىپ كەلە جاتقان تۇرعىن ۇيلەر مەن جاڭادان سالىنىپ, پايدالانىلۋعا ەندى بەرىلىپ جاتقان تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنە بولەك-بولەك باعدارلامالار قاراستىرىلعانىن ايتادى وپەراتور.

– سول سياقتى بىزدە ستاندارتتى يپوتەكا بار. ياعني, قايتالاما نارىعى بويىنشا زەينەتاقى قورىڭىز بولسا, باستاپقى جارنا 30 پايىز, ال بولماسا 50 پايىز بولۋى شارت. نەسيە 15,5 پايىزدىق ۇستەمەاقىمەن ەڭ ۇزاعى 15 جىلعا دەيىن بەرىلەدى. ال جاڭا تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنەن پاتەر الاتىن بولساڭىز, وندا الدىمەن تۇرعىن ءۇيدىڭ قانداي ماتەريالداردان, قاي قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ سالعانى جايلى انىقتاۋ كەرەك. ال مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە, وكىنىشكە قاراي, جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلماعان, – دەيدى وپەراتور تاعى ءبىر سوزىندە.
ال اتف بانكى وپەراتورىنىڭ ايتۋىنشا, اتالمىش بانك مەملەكەتتىك «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا حالىققا ءتيىمدى جوبا ۇسىنىپ وتىر ەكەن.

– ءبىزدىڭ بانك اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان بەرى «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا 6 ايدان 15 جىلعا دەيىن 16 پايىزدىق ۇستەمەاقىمەن نەسيە الۋعا مۇمكىندىك جاساپ وتىر. ونىڭ تيىمدىلىگى سول, 16 پايىزدىق ۇستەمەاقىنىڭ 10 پايىزىن عانا تۇتىنۋشىلار وتەيتىن بولادى. ال قالعان 6 پايىزى مەملەكەت تاراپىنان وتەلەدى. تەك پاتەر قۇنىنىڭ 30 پايىزدىق باستاپقى جارناسى الدىن الا تولەنۋى كەرەك. ەڭ باستىسى, ءسىز الاتىن پاتەر جاڭادان تۇرعىزىلىپ جاتقان تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنەن بولۋى شارت. مۇنداعى مينيمالدى سوما 300 مىڭ تەڭگە بولسا, ماكسيمالدى سوما استانا مەن الماتى قالالارىندا 20 ميلليونعا دەيىنگى, ال باسقا قالالاردا 15 ملن تەڭگەگە دەيىنگى قارجىنى قۇرايدى. بۇل باعدارلاما بويىنشا نەسيە الۋعا 21 جاستان زەينەت جاسىنا دەيىنگى ادامداردىڭ مۇمكىندىگى بار, – دەگەن وپەراتور, – ەگەر «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا 7 ملن تەڭگەگە ءۇي الاتىن بولساڭىز, ايلىق وتەماقى 102 809 تەڭگەنى قۇرايدى. ءسىز ونىڭ تەك 67809 تەڭگەسىن عانا تولەيسىز. قالعان 35 مىڭ تەڭگە مەملەكەت تاراپىنان تولەنەدى. وسىلايشا, 10 جىل بويى مەملەكەت تاراپىنان كومەك كورسەتىلەدى. مۇندا جالاقىڭىز 80-90 مىڭ تەڭگەدەن كەم بولماۋى قاجەت, – دەيدى.

ال بۇل بانكتەگى ادەتتەگى يپوتەكالىق نەسيە 6 ايدان 15 جىلعا دەيىن بەرىلەدى ەكەن. ەگەر يپوتەكا بويىنشا الاتىن پاتەر كىرپىش, پانەل, مونوليت سياقتى قۇرىلىس ماتەريالدارىنان سالىنسا, 1960 جىلى جانە ودان بۇرىن تۇرعىزىلعان تۇرعىن ۇيلەر جارامسىز بوپ سانالادى دەسەدى. ال ەگەر سامان, قامىس سياقتى قۇرىلىس ماتەريالدارىنان سالىنسا, تۇرعىن ءۇيدىڭ پايدالانىلۋعا بەرىلگەن كەزى 1986 جىلدان بەرى بولۋعا ءتيىستى. نەسيە الۋ ءۇشىن جالاقى مۇندا بار بولعانى 45 مىڭ تەڭگەدەن كەم بولماۋى كەرەك ەكەن. وپەراتور اتالمىش بانكتە جاس وتباسىلار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە ارنالعان ارنايى باعدارلاما قاراستىرىلماعانىن ايتادى. سوندىقتان دا مەملەكەتتىك قىز­مەتكەرلەر مەن جاس وتباسىلارعا جالعىز ءۇمىت – «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» جۇيەسى. ول جۇيە قانشالىقتى ءتيىمدى؟ بۇل – بولەك اڭگىمە.

مەملەكەتتىك باعدارلاما مۇمكىندىگى

اعىمداعى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا بانك تۇتىنۋشىلارىنىڭ يپوتەكالىق قارىزىن قايتارۋعا قول ۇشىن بەرۋ ماقساتىندا سۋبسيديالار بەرىلە باستادى. بۇل تۇرعىدا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن جىلىنا 10 ميلليارد تەڭگە قارجى بولىنەدى ەكەن. وسىنىڭ ناتيجەسىندە 8 مىڭ بانك تۇتىنۋشىسى 120 ميلليارد تەڭگەنى قامتيتىن يپوتەكالىق نەسيە ارقىلى باسپانالى بولاتىن كورىنەدى.

وسىلايشا, «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى ەلىمىزدەگى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس سالاسىنىڭ دامۋىنا دا قوسىمشا مۇمكىندىك بەرمەك. بۇل تۇرعىدا قازاقستان يپوتەكالىق كومپانياسى باسقارماسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى رۋسلان كاكىم الەۋمەتتىك جەلىدە «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا باسپاناعا قول جەتكىزۋدىڭ جولى جايلى جازباسىمەن ءبولىسىپتى. قارجى كومپانياسىنداعى لاۋازىم يەسى: «سوڭعى كەزدەرى «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا سۋبسيديالاۋ بەلگىلى بولعالى بەرى, ماعان مۇندا «ەڭ ءتيىمدى جولمەن قولجەتىمدى باسپانانى قالاي ساتىپ الۋعا بولادى؟ قانداي بانككە جۇگىنگەن دۇرىس؟ قانداي نەسيەلەندىرۋ شارتتارى ءتيىمدى؟» دەگەن سۇراقتار ءجيى قويىلادى. سوندىقتان ارنايى جازبا جاريالايىن دەپ شەشتىم» دەپ جازىپتى Facebook الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى ءوزىنىڭ جەكە پاراقشاسىندا. «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا باسپانالى بولعىسى كەلەتىندەر قازاقستان يپوتەكالىق كومپانياسىنىڭ نەمەسە وسى باعدارلاما شەڭبەرىندە قىزمەت كورسەتىپ جاتقان بانكتەردىڭ قىزمەتىنە جۇگىنۋى كەرەكتىگىن جازعان رۋسلان كاكىم: «بۇگىنگى تاڭدا ەڭ ءتيىمدى قولايلى باعادا يپوتەكالىق ءونىم ۇسىنۋشىنىڭ بىرەگەيى – قازاقستان يپوتەكالىق كومپانياسى (قيك).

بۇل كومپانيا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىمەن بىرگە قىزمەت جاسايدى» دەپتى جازباسىندا. سونىمەن قاتار, ول يپوتەكالىق زاەمداردان «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا سۋبسيديالاناتىن بۇل نەسيەنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە دە توقتالىپ ءوتىپتى. «بۇل جەردە بانكتى ءوزىڭىز تاڭدايسىز. كەز كەلگەن ارىپتەس بانككە بارىپ, قىزمەتىنە جۇگىنە الاسىز.

ارنايى باعدارلاما سۋبسيدياسىنا قاتىسۋ بارلىق بانككە ۇسىنىلعان, ازىرگە 7 بانك ءوز كەلىسىمىن بەرىپتى. ال بانك تسەنتركرەديت پەن اتف بانكى وسى باعىتتا قازىر قۇجاتتاردى قابىلداۋدى باستاپ كەتتى, – دەگەن ر.كاكىم, – العان قارىزىڭىز شەتەلدىك ۆاليۋتا, ماسەلەن, دوللاردىڭ كۋرسىنا تاۋەلدى بولمايدى. قارىزدى تەڭگە تۇرىندە تىركەتەسىز, وعان دوللار باعامىنداعى, ينفلياتسيا كورسەتكىشىندەگى نەمەسە بازالىق سىياقى مولشەرلەمەسىنىڭ جانە قايتا قارجىلاندىرۋ ستاۆكاسىنداعى وزگەرىستەر اسەر ەتپەيتىن بولادى» دەپتى تاعى ءبىر سوزىندە. ءوزىنىڭ جازباسىندا اتف بانكى call-ورتالىعىنىڭ وپەراتورى ايتقان بارلىق اقپاراتتى قامتىپ وتكەن قازاقستان يپوتەكالىق كومپانياسى باسقارماسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى سۋبسيديالاۋدى قوسىپ العاندا جالپى قارىز اقشانىڭ وسىماقىسى قاراپايىم نەسيەلەرمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا از بولاتىنىن تىلگە تيەك ەتىپتى.

سونداي-اق, سۋبسيديالاۋ باعدارلاماسى شەڭبەرىندە بانكتەردەگى قوسىمشا كوميسسيا تۇرلەرىنىڭ الىنىپ تاستالعانىن, مىسالى, ارىزدى قاراعانى ءۇشىن, زاەمدى بەرگەنى ءۇشىن, ونى ەسەپتەپ, ۇيىمداستىرىپ بەرگەنى ءۇشىن جانە باسقا دا قىزمەتتەر ءۇشىن الىناتىن كوميسسيالاردىڭ بولمايتىنىن, ال الىنۋى ءتيىس كوميسسيالار ءتىزىمى زاڭ جۇزىندە بەكىتىلىپ كورسەتىلگەنىن جازعان رۋسلان

كاكىم: «بۇل باعدارلاما بويىنشا كىم زاەم الا الادى؟ ەگەر بۇعان دەيىنگى مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا تەك الەۋمەتتىك ءالجۋاز توپتاعى ادامدار قاتىسا السا, ەندى سۋبسيديالاۋ باعدارلاماسى بويىنشا جەكەمەنشىك كومپانيا جۇمىسشىلارىنان باستاپ, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە دەيىن بارلىق ازامات تەڭدەي ءوز مۇمكىندىگىن سىناپ كورۋگە قابىلەتتى» دەيدى جازباسىندا.

ارينە, بانكتەردى ءبىر-بىرىمەن سالىستىرىپ, ارتىق-كەمىن جىپكە تىزە جارىستىرۋدان اۋلاقپىز. تەك قولدا بار اقپاراتتى كوزى قاراقتى وقىرمانعا ۇسىندىق. قاي بانككە جۇگىنسەڭىز دە, ءوز تاڭداۋىڭىزدىڭ ەنشىسىندە. سونداي-اق, جالپاق جۇرتتى جاپپاي نەسيە الۋعا شاقىرىپ, بانكتەردىڭ جارناماسىن دا جاڭعىرتىپ جاتقانىمىز جوق. دەگەنمەن, يپوتەكالىق نەسيەگە, مەيلى قارىزعا السا دا, باستىسى, بارلىق ادام باسپانالى بولسىن دەپ تىلەيمىز!

نۇرداۋلەت كاكىشەۆ,
جۋرناليست