ەلوردادا مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالاەۆانىڭ, جۋرناليستەر مەن دەپۋتاتتاردىڭ, مەدياحولدينگ باسشىلارى مەن مەدياكوممۋنيكاتسيا ماماندارىنىڭ قاتىسۋىمەن «جۋرناليست ەتيكاسى» تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى, دەپ حابارلايدى astana-akshamy.kz.
ءىس-شارانى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى باق سالاسىنداعى ەتيكالىق نورمالارعا بايلانىستى وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلاۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىردى.
ايدا بالاەۆا ءوز سوزىندە شىنايى اقپارات بەرۋ مەن وقيعالاردى وبەكتيۆتى جاريالاۋ جونىندەگى ەرەجەلەردى ساقتاۋ, ءجۋرناليستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى مەن كاسىبي ادالدىعى, جەكە ءومىرى مەن قادىر-قاسيەتىن, قوعامدىق مۇددەلەردى, جالپىعا ورتاق قۇندىلىقتار مەن مادەنيەتتەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن قۇرمەتتەۋ جاڭا الەمدىك اقپاراتتىق جانە كوممۋنيكاتسيالىق ءتارتىپتى ساقتاۋعا جانە نىعايتۋعا اسەر ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى.
«مويىنداۋ كەرەك, بۇگىنگى جۋرناليستيكانىڭ مارتەبەسى ونىڭ قوعام جانە مەملەكەت الدىنداعى ماڭىزى مەن رولىنە سايكەس كەلمەيدى. اقپاراتتىق كونتەنت جاساپ جۇرگەندەردىڭ كەيبىرى ەتيكا پرينتسيپتەرىن ۇستانبايتىن جانە كاسىبي ءبىلىمى جوق ادامدار. ولار رەزونانس تۋعىزعان وقيعالاردى جاريالاۋدا حايپقا جول بەرىپ, قۇپيا اقپاراتتاردى, جەكە سيپاتتاعى ماتەريالداردى كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىپ جاتادى. سوندىقتان ەتيكا تاقىرىبى زاماناۋي جۋرناليستيكانىڭ ەڭ كۇردەلى ءارى تالاس تۋعىزاتىن ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى», – دەپ اتاپ ءوتتى ايدا بالاەۆا.
مينيستر گيپەراقپاراتتاندىرۋ جانە تسيفرلاندىرۋ داۋىرىندە, ونىڭ ىشىندە كاسىبي ەتيكانى ساقتاۋ ماسەلەسىندە الەمدىك ءداستۇرلى جۋرناليستيكا ءبىراز قيىندىقتارمەن بەتپە-بەت كەلگەنىن ايتتى.
«تسيفرلىق مەديانىڭ ۇستەمدىك قۇرۋى قازىرگى جۋرناليستيكاداعى ەتيكالىق داعدارىستىڭ سەبەپشىسى بولدى. تسيفرلىق كونتەنتتى بارلىق ادام جاريالاي الادى, ونىڭ ىشىندە كاسىبي ءبىلىمى جوقتار دا بار. شەكارا انىق بولماعان جاعدايدا, ەتيكالىق پرينتسيپتەردى ساقتاۋ, ءوز قىزمەتىڭ ءۇشىن جاۋاپ بەرۋ وتە قيىن.
بۇل جاعداي جالپى جۋرناليستيكاعا دەگەن سەنىمنىڭ تومەندەۋىنە اكەلەتىنىن بايقادىق. ويتكەنى جۇرتشىلىق كوپ جاعدايدا كاسىبي ساپالى دايىندالعان, ەتيكالىق تۇرعىدان تەكسەرىلگەن اقپارات پەن شىندىققا جاناسپايتىن فەيكتىڭ ارا-جىگىن اجىراتا المايدى. قازاقستاندىق قوعامدا فاكتچەكينگ جانە ۆەريفيكاتسيا سياقتى ۇعىمداردى نىعايتۋ ماڭىزدى. سەبەبى جۋرناليستەردىڭ نەگىزگى كاسىبي مىندەتى – ناقتى فاكتىلەردى حابارلاۋ جانە وقيعانى ەش بۇرمالاماي جەتكىزۋ», – دەدى ايدا بالاەۆا.
سونداي-اق, مينيستر «داۋ-جانجالعا سەزىمتال جۋرناليستيكا» ماسەلەسىن قوزعادى, ونىڭ باستى ماقسات – ەتنوسارالىق قاتىناستار, كەمسىتۋ, حاراسسمەنت, سۋيتسيد, زورلىق-زومبىلىق, قىلمىس سياقتى كۇردەلى جانە نازىك تاقىرىپتاردى, اسىرەسە بالالارعا قاتىستى اقپاراتتاردى مۇقيات ءارى اسقان ساقتىقپەن تاراتۋ.
مەديا ەتيكا سالاسىنداعى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن مينيستر جوعارى وقۋ ورىندارىندا جۋرناليستەر مەن رەداكتورلاردىڭ كاسىبي ەتيكا نەگىزدەرى مەن قاعيداتتارىن وقىتۋ, ترەنينگتەر مەن سەمينارلار وتكىزۋ جونىندەگى جۇمىستى كۇشەيتۋدى ۇسىندى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءجۋرناليسىنىڭ ەتيكالىق كودەكسى ماڭىزدى قۇرال بولىپ قالا بەرەدى. قۇجات 2012 جىلدان باستاپ كۇشىنە ەندى جانە مەديا سالانىڭ دامۋى مەن قوعامنىڭ سۇرانىستارىنا سايكەس قايتا قاراۋدى تالاپ ەتەدى.
قۇقىق قورعاۋشى, «AU» ونلاين-قۇقىق مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ايمان وماروۆا زورلىق-زومبىلىق ماسەلەلەرىن جاريالاۋ كەزىندە شەكتەۋلەر ەنگىزۋ قاجەت دەپ سانايدى.
«جۋرناليستەر قىزمەتىن كاسىبي تۇرعىدا اتقارمايدى. ولاردا تالداۋ, جۋرناليستىك تەرگەۋ جوق, قۇقىقتىق ۇعىمدار تۋرالى تۇسىنىك جوق, سۇحبات بەرۋشىنىڭ ساراپتاماسى جوق. باق وكىلدەرىنىڭ كوپشىلىگى زورلىق-زومبىلىققا قاتىستى ىستەردى جاريالاي وتىرىپ, ءوز جۇمىسىنىڭ سالدارىنا جاۋاپسىز قارايدى. مەنىڭ ويىمشا, زورلىق-زومبىلىق جاعدايلارىن جاريالاۋ كەزىندە ادام قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋى ءجيى كەزدەسەدى, وسىعان بايلانىستى شەكتەۋلەر بولۋى كەرەك. مىسالى, باسىلىمداردا جابىرلەنۋشىنىڭ باسىنان وتكەن زورلىق-زومبىلىق وقيعاسى, كەيبىر ەگجەي-تەگجەيلەرى انىق بەرىلەدى. ياعني جۋرناليستيكانىڭ نەگىزگى پرينتسيپتەرى, وقيعانى جاريالاۋ ءادىسى قاتە بولعاننان كەيىن, زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارى قايتا جابىرلەنەدى, دەمەك جاريالانىم سالدارىن ءتىپتى بولجاۋ مۇمكىن ەمەس.
ەرەجەلەردى ەنگىزۋ, قۇقىقتىق ترەنينگتەر وتكىزۋ, سونداي-اق «جۋرناليستەرگە ارنالعان قۇقىقتىق جۋرناليستيكا» ءپانىن ەنگىزۋ قاجەت بولۋى مۇمكىن», – دەگەن ويىن ءبولىستى قۇقىق قورعاۋشى.
Suleyman Demirel University دەكانى ماديار ساۋدباەۆ مەدياسفەرا كادرلارىن دايارلاۋعا قاتىستى ماسەلەلەردى اتاپ ءوتتى.
ونىڭ ايتۋىنشا, وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ قۇزىرەتتىلىگى, فاكۋلتەتتەردىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىنىڭ السىزدىگى وتكىر ماسەلە.
گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ دەكانى قايرات ساق جۋرناليستەردىڭ ادەپ جونىندەگى كەڭەسىن قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادى.
ءىس-شارا سوڭىندا ايدا بالاەۆا دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلارعا جۋرناليستەردىڭ ەتيكاسى ماسەلەسىندەگى بەلسەندى ۇستانىمدارى ءۇشىن العىس ءبىلدىردى.
