بالا تۋىلعان ساتتەن باستاپ, اتا-اناسىنا جاقىن بولاتىنى بەلگىلى. نارەستە شاعىندا اناسىنا جاقىن بولادى. سەبەبى بارلىق ۋاقىتى اناسىمەن وتەدى. ادەتتە, كىشكەنتاي بالالارمەن قارىم-قاتىناس ورناتۋ الدەقايدا وڭاي. بالالىق شاقتىڭ نەگىزى اتا-انانىڭ ماحابباتى مەن قامقورلىعىنان تۇرادى. ءدال وسىنداي قارىم-قاتىناستى ساقتاۋ ءۇشىن, بالاعا ارقاشان قولداۋ كەرەك . دەگەنمەن, قازىر ەرەسەك ادامدارعا, ءومىردىڭ باسقا ماسەلەلەرىنەن ارىلۋ قيىن. كۇيبەڭ تىرشىلىكتى ۇمىتىپ, نازارىڭدى بالاعا اۋدارۋ ارقاشان قولىنان كەلمەيدى. تۋرا وسى جەردەن, تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر مەن بالانىڭ وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىگى پايدا بولادى.
كەز كەلگەن بالانىڭ جان-دۇنيەسى نازىك. سوندىقتان, ول اتا-اناسىنىڭ ونى بار بولعانى ءۇشىن عانا جاقسى كورەتىنىن سەزىنۋ كەرەك. بالا ءوزىنىڭ وسى ومىرگە كەرەكتىگىن ءبىلۋ كەرەك. سوڭعى ۋاقىتتا ەسكى قازاقي تاربيەنىڭ كەتكەنى انىق. اتا-انالار بالاسىنا ماتەريالدىق تۇرعىدان بارلىعىن جاسايدى. گادجەتتەردەن باستاپ, وقۋ مەن دامۋىنا دەيىن. ال بالانىڭ ىشكى جاندۇنيەسىنە ءۇڭىلىپ جاتقان ەشكىم جوق. اتا-انالاردىڭ ويىنشا, ەگەر بالانى ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتسە, سول جەتكىلىكتى.
دەگەنمەن, ايتىپ وتەتىن ءبىر جايت: بالا قوعامعا ارالاسقان ساتتەن باستاپ, ياعني, مەكتەپتكە بارعاننان باستاپ مىناداي ماسەلەلەرگە تاپ بولادى: سىرتقى كەلبەتىنە كوڭىلى تولماۋشىلىق, رۋحاني داعدارىس, جاسوسپىرىمدەرمەن دۇرىس قارىم-قاتىناس ورناتا الماۋ جانە ءوزىن كەرەكسىز سەزىنۋ. سونىمەن, وسىنداي جاعدايدىڭ بولۋ سەبەپتەرىن قاراستىرايىق. ەڭ ءبىرىنشىسى, گيپەرقامقورلىق نەمەسە بارلىق نارسەگە تىيىم سالۋ. ارينە, اتا-انانىڭ بالاسىن جامان نارسەدەن تىيعانى ءجون. الايدا كەيدە شامادان تىس شەكتەۋلەر, بالانىڭ ادام رەتىندە وزىندىك مەنىنىڭ قالىپتاسۋى مەن ءوزى قالاعان باعىتتا دامۋىنا كەدەرگى جاسايدى. مۇنىڭ دۇرىس شەشىمى: شەكتەۋلەردى بالامەن كەلىسە وتىرىپ قويۋ.
ەكىنشى سەبەپ – سالىستىرۋ. «جۇرتتىڭ بالاسى» ۇعىمى قازاقتاردىڭ اراسىندا كەڭ تارالعان. باسقانىڭ بالاسى كەرەمەت, ال سەن؟.. ءدال وسى سوزدەر, بالانىڭ وزىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن جويادى. جويىپ قانا قويماي, جاعىمپازدانۋ دەگەن قاسيەتتى تۋدىرادى. سەبەبى ول بالا جۇرتتىڭ بالاسىنداي بولعاندا عانا اتا-اناسىنا جاعادى.
ءۇشىنشى جانە ەڭ ماڭىزدى سەبەپ: بالانى ايىپتاي بەرۋدى قويۋ. ورىسشا ايتقاندا, «وسۋجدات». ارينە, ۇرىس-كەرىس بارىسىندا اتا-انا جانە بالا تاراپىنان اشۋدىڭ كەسىرىنەن اۋىر سوزدەر ايتىلادى. دەگەنمەن, اتا-انانىڭ ەرەسەك ادام ەكەنىن ەسكەرسەك, ولار اۋىر سوزدەردى جەڭىلىرەك قابىلدايتىنى راس. ال بالالار شە؟ ومىردە كىم نە ايتسا دا, اكەڭ مەن اناڭنىڭ ايتقان سوزدەرى قاتتىراق اسەر ەتەدى. قانشا ەلەمەۋگە تىرىسساڭ دا, ول قالىپتى جاعداي. ءجاسوسپىرىم رەتىندە ايتارىم, اتا-انانىڭ اۋىر ءسوزى كەيدە بارلىق ارماندارىڭدى, ماقساتتارىڭدى جوققا شىعارادى. «مۇمكىن شىنىمەن دە مەن جامان ادام شىعارمىن؟ مۇمكىن, مەنىڭ ويعا الىپ جۇرگەن ماقساتتارىم تۇككە تۇرعىسىز شىعار» دەپ ويلانىپ قالاسىڭ. ءبىر بالا ونى ۇمىتىپ كەتسە, ەكىنشىسى سول سوزدەردەن كەيىن ءوزىن ىشتەي جەۋگە كىرىسەدى. وزىنە دەگەن كۇمان تۋدىرىپ, سەنىمسىزدىك ۇيالاتادى. مۇندايدا قازاق: «ايتىلعان ءسوز, اتىلعان وقپەن تەڭ» دەگەندى بەكەر ايتپاعان.
بۇل ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى اركىمدە ارقالاي شەشىلۋى مۇمكىن. باسىڭا تۇسكەن جاعدايعا بايلانىستى. دەگەنمەن, اتا-انالارعا بالالارمەن قارىم-قاتىناستى جاقسارتاتىن, نەگىزگى ەرەجەلەردى ۇسىنعىم كەلەدى:
- ەشكىممەن سالىستىرماۋ. بالاڭىز ءسىزدى, قۇرداسىڭىز يلون ماسكپەن سالىستىرمايدى عوي. سەبەبى ول ءسىزدى بار بولعانىڭىز ءۇشىن عانا جاقسى كورەدى.
- مۇقيات تىڭداۋ. وتە ءجيى كەزدەسەتىن جاعداي, اتا-انالار تەك وزدەرىن تىڭداتقىسى كەلەدى. بىردەڭە ايتىپ جاتسا, بالانىڭ ءسوزىن بولەدى نەمەسە ءتىپتى وي-پىكىرىن ەسكەرمەيدى.
- قىزىعۋشىلىعىن تانۋ. بالاڭىزدىڭ سۇيىكتى كينوسى مەن سۇيىكتى ءانشىسىن بىلەسىز بە؟ نە سەبەپتەن ول كينونى جاقسى كورەدى؟
ەسكى زاماندا ەشكىم بالاسىنىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىنا الاڭداعان جوق. سوندىقتان اتا-انالار كەيدە «مەنىمەن ەشكىم اشىق سويلەسپەدى, تۇسىنبەدى, بىراق ادام بولدىم» دەپ ويلايدى. قازىر ادامداردىڭ رۋحى السىرەدى. ادامدار وزگەردى, قوعام وزگەردى, سانا وزگەردى. وسىعان ىلەسىپ, دۇرىس ادام بولۋ ءۇشىن, بالاعا ارقاشان اتا-انانىڭ كومەگى كەرەك. ول كومەك «مەن ساعان جاقسى بولسىن دەپ ۇرسامىن» دەگەن سىننان عانا تۇرماۋى كەرەك. اتا-انالار بالاعا تۋرا جولدى ونى ايىپتاماي كورسەتىپ, ونىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن قولداپ, رياسىز جاقسى كورۋلەرى كەرەك.
اقەركە ءزارۋباي,
استانا قالاسىنداعى №60 مەكتەپ-ليتسەيدىڭ 11 «ءا» سىنىبىنىڭ وقۋشىسى
