اۋلا مەن ليفت – تۇرعىن ءۇيدىڭ ماڭىزدى قۇرامى

اۋلانىڭ اباتتاندىرىلۋى مەن جەدەل ساتىنىڭ جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇرۋىنىڭ تۇرعىندار ءۇشىن ماڭىزى زور. بۇل تۇرعىدا استانا قالاسىنىڭ اكىمى اسەت يسەكەشەۆ حالىق الدىنداعى ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىندە اۋلالاردى اباتتاندىرۋ مەن ليفت شارۋاشىلىعىن جانداندىرۋعا كەڭىنەن توقتالعان بولاتىن.

ەكى جىلدا بارلىق  اۋلالار اباتتانادى

استاناداعى اۋلالاردىڭ ۇزىن سانى – 1536. وتكەن جىلى سونىڭ 436-سىنا اباتتاندىرۋ جۇمىس­تارى جۇرگىزىلگەن. ونىڭ 5-ەۋى – ەسىل اۋدانىنا, 150-ءى – الماتى اۋدانىنا, ال 281-ءى – سارىارقا اۋدانىنا قاراستى اۋلالار. سونىڭ ىشىندە كوپشىلىكتىڭ ءوتىنىشى بو­يىنشا الماتى اۋدانىنا قاراستى «سارايشىق» ىقشام اۋدانىنداعى «وڭىرلەردى دامىتۋ-2020» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا سالىنعان تۇرعىن ۇيلەردىڭ 22 اۋلاسى اباتتاندىرىلعان. جالپى, الماتى اۋدانىندا 603 اۋلا ورنالاسقان. سونىمەن قاتار, بىلتىر وسى اۋدانداعى اۋلالاردا 252 ورىندىق پەن قوقىس جاشىكتەرى ورناتىلىپ, كوگالداندىرۋ الاڭى مەن ويىن الاڭدارىنىڭ قورشاۋلارى سالىنعان. ەندى وسى اۋدانداعى 203 اۋلانى اباتتاندىرۋ اعىمداعى جىلدىڭ ەنشىسىندە كورىنەدى.
ال ەسىل اۋدانىنىڭ ەنشىسىندە 238 اۋلا بار بولسا, سونىڭ 58-ءى 2012-2016 جىلدار ارالىعىندا اباتتاندىرىلىپ, 42 سپورت الاڭى سالىنىپتى. بۇل اتالمىش اۋدانداعى 118 كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدى قامتيدى ەكەن. سونىمەن قاتار, وتكەن جىلى 11 تۇرعىن ءۇيدى قامتيتىن 5 اۋلاعا قالىپ­قا كەلتىرۋ, جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ, وندا 5 بالالار جانە 4 سپورت الاڭى سالىنعان. ەندى جوسپار بويىنشا وسى اۋدانداعى 40 اۋلا جوندەۋدەن ءوتىپ, ونىڭ 15-ىنە پاندۋس سالىنباق.
استاناداعى ەڭ اۋلاسى كوپ اۋدان – ول سارىارقا. ونداعى 695 اۋلانىڭ تازالىعىنا 16 مەردىگەرلىك ۇيىم قىزمەت كورسەتەدى ەكەن. بۇل اۋداندا بىلتىر جاسامپاز جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا 22 مەكەنجاي بويىنشا تۇرعىن ۇيلەردىڭ ىشكى ورامدىق اۋلالارىن اباتتاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. ياعني اسفالت توسەلىپ, بالالاردىڭ ويىن الاڭدارى, توبەشىك, اتكەنشەك, قۇمسالعىش, شاعىن ساۋلەت پىشىندەرى قويىل­عان. سونىمەن قاتار, فۋتبول جانە باسكەتبول الاڭدارىمەن قوسا, 61 جاتتىعۋ قۇرىلعىسى بار التى جاتتىعۋ الاڭى سالىنعان. سول سياقتى اۋدان اۋماعىنداعى 63 مەكەن­جايدىڭ ىشكى ورامدىق اۋلالارى مەن وتپە جولدارىنا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن.
جالپى, ەسەپتىك كەزدەسۋىندە قالا اكىمى كوركەيتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە ەكى جىلدىڭ ىشىندە ەلورداداعى بارلىق اۋلالاردىڭ قامتىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق, الداعى كۇندەرى گۇل باعى, ساياباق, اللەيا سياقتى قالاداعى باسقا دا قوعامدىق ورىندار اباتتاندىرىلماق.
– بارلىق قالا تۇرعىنى سياقتى مەن دە استانانى جاسىل جەلەككە ورانىپ, جارقىراعان مەگاپوليس بولعانىن قالايمىن. قازىرگى ۋاقىتتا ەلوردادا 10 ساياباق, 4 جەلەكجول جانە 95 گۇل باعى بار. ونىڭ التاۋى 2017 جىلى اشىلعان بولاتىن. سونىڭ ىشىندە الماتى اۋدانىنداعى اقبۇلاق وزەنىنىڭ جاعالاۋىندا بۇرىن قازانشۇڭقىر بولعان جەردە جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان ورىن مەن سپورت جانە ويىن الاڭدارىنىڭ سالىنعانىن اتاپ وتۋگە بولادى. بۇگىندە قالاداعى تالداردىڭ سانى 714 مىڭدى قۇرايدى. سول سياقتى استانانىڭ «جاسىل بەلدەۋى» اياسىندا قالانىڭ اينالاسىنا 2,1 ملن جاس كوشەت وتىرعىزىلدى, – دەگەن اسەت يسەكەشەۆ, – تۇرعىنداردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا ءسۇرىلىپ تاستالعان اپاتتى جانە ەسكى ۇيلەردىڭ ورنىنا بيىل 9 گۇل باعى مەن جەلەكجولدار سالىنادى. وندا سپورت الاڭقايلارى دا قاراستىرىلادى. سونىمەن قاتار, بيىلعى جازدا بوتانيكالىق باق ءوز ەسىگىن اشادى. ونىڭ اۋماعىندا ءشولدى ايماقتىڭ وسىمدىكتەرى مەن تروپيكالىق بەلدەۋدىڭ كليماتتىق ەرەكشەلىكتەرى ۇسىنىلادى. بۇل بارلىق ينفراقۇرىلىمدىق جاعىنان دا وتە قىزىقتى ءارى تارتىمدى ورىن بولادى دەپ ويلايمىن, – دەدى ءوزىنىڭ بايانداماسىندا.
قالا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, استانادا 42 مىڭنان اسا شارشى مەتر ۆەلوجول مەن 23 مىڭ شارشى مەتر جۇگىرۋ جولدارى سالىنعان. ايتا كەتۋ كەرەك, الداعى شىلدە ايىندا ءبىرىنشى كەزەكتەگى سىزىق­تىق ساياباقتىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ, شاھاردا تۇڭعىش رەت شيە, الما, شەتەن جانە ەمەن اللەياسى پايدا بولماق.

جەدەلساتىلارعا جەڭىل قاراۋعا بولمايدى

كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ تۇرعىندارىن جوعارى مەن تومەنگە قاس-قاعىم ساتتە تاسىمالدايتىن ليفتتەردىڭ ساپالى قىزمەت كورسەتۋى, اسىرەسە, ۇستىڭگى قاباتتاعىلار ءۇشىن قاجەت ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ال جەدەل ساتىلاردىڭ جۇمىسىندا كىلتيپان پايدا بولسا, اپاتتى جاعدايدا توقتاپ قالىپ, ادام ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدى بولدىرماس ءۇشىن الدىمەن پيك-تەر جەدەلساتى جۇمىسىن قاداعالاپ وتىرۋى ءتيىس.
اكىمنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك, تۇر­عىنداردىڭ ارىز-شاعىمدارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى سالاسىنا كەلىپ تۇسەدى ەكەن. ونداعى نەگىزگى ءۇش ماسەلە – كوممۋنالدىق قىزمەت ءتاريفىنىڭ ناقتىلىعى جانە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ جۇمىسى, سونىمەن قاتار تۇرعىن ۇيلەردىڭ شاتىرى مەن ليفتتەرىنىڭ, ينجەنەرلىك جەلىلەرىنىڭ جاعدايى كورىنەدى. شاھار باسشىسى بۇل ماسەلەلەردى جولعا قويۋ ءۇشىن قالا اكىمدىگى «ە-كسك» جوباسىن جۇزەگە اسىرىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– سوڭعى ەكى جىلدا پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىمەن بىرلەسىپ جەكەمەنشىك قۇقىعىن انىقتاۋ جونىندە بىرقاتار جۇمىستار اتقارىلدى. ناتيجەسىندە تىركەلگەن كوندومينيۋمدار سانىنىڭ
97 پايىزعا جەتكەنى انىقتالدى. بۇل – رەسپۋبليكا بويىنشا ەڭ جوعارى كورسەتكىش. وكىنىشكە قاراي, بۇگىندە قالاداعى پايداسىز كووپەراتيۆتەردىڭ سانى 40 پايىز­دان اسىپ تۇر. وتكەن جىلى پيك جۇمىسىن تەكسەرۋ ناتيجەسىندە 42 باسقارۋ مەكەمەسى اكىمشىلىك جاۋاپقا تارتىلدى. 22 كووپەراتيۆتىڭ ماتەريالى سوت ورگاندارىنا جىبەرىلدى. وسى جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە باسقارۋ مەكەمەلەرى 110-نان اسا عيماراتتىڭ قاس­بەتىن تەحنيكالىق تالاپقا ساي ەتىپ قالپىنا كەلتىرسە, سونىمەن قاتار 300 تۇرعىن ءۇيدىڭ جالپى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى. بيىل قىزمەت كورسەتۋ ۇيىمدارىنىڭ جۇمىس ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ جۇمىسىنا رەيتينگىلىك باعا قويۋ ەنگىزىلەدى. سونداي-اق, وتكەن جىلى باسقارۋ مەكەمەلەرى مەن قالالىق اكىمدىكتىڭ بىرلەسىپ تۇرعىن ءۇي الاپتارىنداعى ۇيلەرگە تەحنيكالىق تەكسەرىس جۇرگىزىلدى. بيىل 2000 جىلعا دەيىن سالىنعان بارلىق ۇيلەردى تەكسەرۋدى اياقتاۋ جوسپارلانۋدا, – دەگەن اسەت ورەنتايۇلى, – مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا بىلتىر 96 ليفت اۋىستىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. مىسالى, مەردىگەرلەر ليفت سالماعان «ماحاببات» جانە «شاڭىراق» تۇرعىن ۇيلەرىنىڭ ماسەلەلەرى كوپ ۋاقىتتان بەرى شەشىلمەي كەلە جاتقان ەدى. وتكەن جىلى وسى تۇيتكىلدىڭ ءتۇيىنىن شەشتىك, – دەپ اتاپ ءوتتى تاعى ءبىر سوزىندە.
بىلتىر سارىارقا اۋدانىندا تەك جوعارى تالاپقا ساي جۇمىس جۇرگىزەتىن كومپانيالار عانا قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن وزدەرىنىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ستاندارتىن ورناتقان سالالىق ليفت جوندەۋ­شىلەر قاۋىمداستىعىمەن مەمو­­راندۋمعا قول قويىلىپ, پيلوت­تىق جوبا جۇزەگە اسىرى­لىپ­تى. ەندى بۇل تاجىريبە قالا­نىڭ بارلىق اۋماعىندا ءورىس الماق. اپاتتى جاعدايدا توقتاپ قالۋ وقيعالارى كوپ تىركەلگەندىكتەن, وتكەن جىلى قالاداعى 700 ءليفتتىڭ ورناتىلۋ ساپاسىنا تەكسەرىس جۇرگىزىلگەن. ناتيجەسىندە زاڭنامانى بۇزعانى ءۇشىن 35 پيك-ءتىڭ جەتەكشىسى اكىمشىلىك جاۋاپقا تارتىلىپتى.

– مىسالى, ءبىزدىڭ باستامامىز بويىنشا تاۋەلسىزدىك داڭعىلى, 38/2 مەكەنجايىنداعى ليفتتە بولعان اپاتتى جاعدايدىڭ سەبەبىن انىقتاۋ ءۇشىن كوميسسيالىق تەكسەرىس جۇرگىزىلۋدە. تەكسەرىس قورىتىندىسىنا سايكەس, كىنالىلەر اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق ءىس بويىنشا جاۋاپقا تارتىلاتىن بولادى, – دەدى ءا.يسەكەشەۆ ءسوز اراسىندا.
استانا قالاسىنىڭ اۋماعىنداعى ليفتتەردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ ماقساتىندا №1 يندۋستريالدى پارك «استانا – جاڭا قالا» ارنايى ەكونوميكالىق اۋماعىنا «لس گرۋپپ» جشس ينۆەستورى تارتىلعان ەكەن. ءوندىرىستى ىسكە قوسۋ 2019 جىلعا جوسپارلانعان كورىنەدى. باستاپقى كەزەڭنەن باستاپ 2023 جىلعا دەيىن 149-دان 300 ليفتكە دەيىن قولدانۋعا بەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە.
جالپى, ماسەلەلەر تۋىنداپ, تۇرعىنداردىڭ تالابىن ورىنداماعان جاعدايدا, ارنايى زاڭناماعا سايكەس, جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار تەك ليفت كومپانيالارىن عانا ەمەس, باسقارۋشى مەكەمەلەردى دە جاۋاپكەرشىلىككە تارتاتىن بولادى.

نۇرداۋلەت كاكىشەۆ