«اراق «اراق ىشكەن, ماس بولعان جۇرتتىڭ بارى نە جاقسى, نە جاماندى ايىرمايدى» دەگەن ەكەن حاكىم اباي. ماس بولۋ – ءوز ەركىڭمەن جىندانۋ ەكەنىن بۇرىنعىلار دا ايتىپ كەتكەن. سوعان قاراماستان ەلىمىزدە ماسكۇنەمدىككە سالىنۋ ازايماي تۇر. كەيىنگى بەس جىلدا عانا 12 مەن 18 جاس ارالىعىنداعى اراققا ۇيىرلەر سانى 10 ەسە, ال 20 مەن 40 جاستاعىلار اراسىندا 16 ەسە وسكەن. اراق بارشا جاماندىقتىڭ كىلتى ەكەنىن بىلە تۇرىپ, جىلىنا 648 ملن دەكاليتر الكوگول ءونىمىن وندىرەدى ەكەنبىز
ىشكىلىككە سالىنۋ سالدارىنان ەستىگەن ادامنىڭ توبە شاشىن تىك تۇرعىزار, سۇمدىق قىلمىستار كوبەيۋدە. مۇنى سوڭعى جىلدارى استانا قالاسى الماتى, سارىارقا, ەسىل اۋداندىق №2 سوتتارىندا قارالعان قىلمىستىق ىستەردەن كورۋگە بولادى.
جىن-پەرىلەر ەلەستەگەن…
استانا قالاسىنداعى ك.بايسەيىتوۆا كوشەسى بويىنداعى كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىندە كورشىلەر تۇنىمەن ءتورت-بەس جاسار ءسابيدىڭ تىنباي جىلاعان داۋىسىن ەستىپ, تاڭعا جاقىن پوليتسيا شاقىرتادى. جەدەل جەتكەن شۇعىل توپ ىشكە ەنگەندە ەسىك الدىندا قانعا بوگىپ جاتقان ايەلدىڭ ءولى دەنەسىن كورەدى. جانىندا شاشى جالبىراعان قىز بالا اناسىنىڭ قولىن ۇستاپ وتىر. ال كەلەسى بولمەدە قولىنا ءاسۇي پىشاعىن قاتتى قىسىپ العان وتىز ەكى جاسار الەكسەي مۋرين ۇيىقتاپ جاتادى.
سۇراستىرا كەلگەندە كورشىلەر ونىڭ ءبىر اپتادان بەرى ۇزدىكسىز اراق ءىشىپ جۇرگەنىن ايتادى. ول جەردە الەكسەيمەن سويلەسۋ مۇمكىن بولمادى. ەرتەڭگى كۇنى ايىققاسىن بەرگەن جاۋابىندا تۇنىمەن «شايتانمەن الىسىپ شىققانىن» عانا ەسىنە تۇسىرەدى. كوشەدەن قاتتى ماس بولىپ كەلىپ, ەدەنگە ۇيىقتاپ قالعان وعان «توسەگىڭە بارىپ جات» دەپ وياتقان ايەلى جىن-پەرى بولىپ ەلەستەپ, ۇستەلدىڭ ۇستىندە جاتقان پىشاقپەن تاماعىنان ورىپ جىبەرگەن. ال ءتورت جاسار قىزى كەلەسى بولمەدە ۇيىقتاپ جاتىپ امان قالعان.
تاپ وسىعان ۇقساق وقيعا ودان ءبىر-ەكى جىل بۇرىن ب.بەيسەكباەۆ كوشەسىندە دە بولعان.توركىنىنە اتتاناردا گۇلنازدىڭ جۇرەگى ءبىر نارسەنى سەزگەندەي قايتا-قايتا بەس جاسار بالاسى جومارتتى قۇشاقتاي بەردى. ەكى قىزىمەن بىرگە الىپ كەتكىسى-اق كەلدى. الايدا بالا «اكەممەن قالامىن» دەپ جىلامسىراپ كونبەدى. ونىڭ ۇستىنە مۇرنى ءبىتىپ, تۇماۋراتقانداي بولىپ تۇرعاسىن «جولدا ودان سايىن اۋىرىپ قالار» دەگەن ويمەن ۇيدە قالۋىنا كەلىسكەن-ءتىن.
كۇيەۋى اۋزىنا ءجۇز گرامم اراق تيسە بولدى كوزى الارىپ, مىنەزى وزگەرىپ شىعا كەلەتىن ەسەرسوق بولاتىن. دەگەنمەن, ەمدەلگەننەن بەرى كەيىنگى كەزدە ءىشۋىن قويعانداي كورىنگەن. كەلىنشەگى كەتىسىمەن بازارعا بارىپ, ەسكى دوستارىن كەزدەستىرە قالعانى. «كوپتەن كەزدەسپەدىك, ويدا جوقتا جولىققان ءساتتى كۇندى اتاپ وتەيىك» دەپ قويمادى ەكى دوسى. بۇل باسىندا «ماعان بولمايدى, مەن ەمدەلىپ ءجۇرمىن» دەپ باس تارتقانىمەن, ەرىك-جىگەرى جەتپەدى. تاعى ءبىر قولقالاعاندا ستاقانداعى «شايتاننىڭ ءزارىن» تاماعىنان قالاي وتكىزىپ جىبەرگەنىن ءوزى بايقاماي قالدى…
…كوزىن اشسا, ءۇيدىڭ ءىشى تاس قاراڭعى. جارىقتى جاقتى. ساعات تاڭعى بەستىڭ كەزى ەكەن. قاسىندا باسىنىڭ مىلجا-مىلجاسى شىققان بالاسى قانعا بوگىپ جاتىر.وقيعانىڭ جاي-جاپسارى كەيىن انىقتالدى. اراققا سىلقيا تويىپ, ەسىنەن ايىرىلعان ونى «دوستارى» ۇيىنە اكەلىپ, توسەگىنە جاتقىزىپ كەتەدى. بىرەر ساعاتتان كەيىن قارسى بولمەدە جاتقان بالاسى ويانىپ, اكەسىنىڭ قاسىنا كەلەدى. «اكە, توڭدىم, سەنىڭ قاسىڭا جاتايىن» دەپ كورپەسىنىڭ شەتىن اشقان بەس جاسار بالاسى اراقتىڭ ۋىتىنا بوككەن ونىڭ كوزىنە قاراڭعىدا الدە ءبىر الباستىداي ەلەستەپ, بەيكۇنا ءسابيدى كوتەرىپ الىپ, باسىن قابىرعاعا سوققىلايدى. ءسويتىپ, ءالى تولىق ەسى كىرىپ ۇلگەرمەگەن ءبۇلدىرشىن ماسكۇنەم اكەسىنىڭ قولىنان مەرت بولادى…
قورىققانعا قوس كورىنگەن…
اناسىمەن اراداعى كۇندەگى داۋ-جانجالدىڭ بارلىعى اراقتان بولاتىندىعى قىرىق سەگىز جاسار روماننىڭ ويىنا دا كىرىپ شىققان جوق. ءباتۋاسىز ۇلىنىڭ ماعىناسىز تىرلىگىنەن مەزى بولعان شەشەسى بىردە وعان «مەن سەنى تاۋىپكە بارىپ ەمدەتەمىن. ءسويتىپ, ەندى ىشىمدىك اتاۋلىعا جولامايتىنداي ەتەمىن» دەپ كوكەيىندەگى ويدى ايتىپ قالدى. وسى ءسوز كەمپىردىڭ باسىنا بالە بولىپ جابىستى. ەندى, ماسكۇنەم بالاسى ءجۇز گرامم اراق ىشسە, تاس توبەسىنىڭ شىمىرلاپ, تامىرلارىنىڭ تارتىلاتىنىنا اناسى سىرتىنان دۋا سالدىردى دەپ كۇدىكتەنەتىن كۇيگە ءتۇستى.
اقىرى اششى سۋعا تويىپ العان كەزەكتى ايقاي-شۋ كەزىندە اناسىنىڭ باسىنان وقتاۋمەن ۇرىپ, جان ءتاسىلىم ەتەدى. تاڭەرتەڭ ماستىعىنان ايىققاندا ءوزىنىڭ نە ىستەگەنىن ۇققان ول بىردەن تامىرىن كەسەدى. الايدا ازعىننىڭ كورەر جارىعى بار ەكەن اياق استىنان جيەن قارىنداسى كەلە قالىپ, «جەدەل جاردەم» شاقىرتىپ, دارىگەرلەر ونىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالادى. كەلەسى وسىعان ۇقساس جاعداي وسىدان ءتورت-بەس جىل بۇرىن پريگورودنىي اۋىلىندا بولعان.
كۇزدىڭ قوڭىر سالقىن كۇندەرىنىڭ بىرىندە جەرگىلىكتى تۇرعىن يرينا «بۇگىن مەنىڭ تۋعان كۇنىم» دەپ ۇيىنە شولمەكتەستەرىن شاقىرادى. ەش جەردە جۇمىس ىستەمەي قاڭعىباستىق ءومىر كەشىپ جۇرگەن سەرگەي, ۆاديم دەگەن بىرەۋلەر كەشتەتىپ ەسكى تانىسىنىڭ ۇيىنە كەلەدى. پەشكە وت جاعىپ قويعانىمەن, يرينانىڭ قازانى قايناپ جاتپاعان ەدى. ويتكەنى شەشەسىنەن قالعان ۇيدەگى بارلىق دۇنيە-مۇلىكتى ساتىپ, ىشىمدىككە جۇمساعان ونىڭ بۇل جولى بار قاراجاتى ەكى شىنى اراق الۋعا عانا جەتكەن.
جوق جەردەن سەبەپ تاۋىپ, اششى سۋدى اكەسىنىڭ قۇنى كەتكەندەي سىمىرگەندەر, ءبىرازدان كەيىن اقىل-ەستەن ايىرىلا باستايدى. ءسويتىپ, سەرگەي مەن يرينا سوزگە كەلىپ قالادى. «ۇيدەن شىق, ايتپەسە مەن سەنى دۋالاپ, قول-اياعىڭدى ماتاپ تاستايمىن» دەپ ايعاي سالادى ءۇي يەسى ەسكى تانىسىنا.
وسىنداي ايعاي-شۋ كەزىندە سەرگەي ەدەنگە تايىپ قۇلاپ, اياعىن قاتتى جارالاپ الادى. ول بۇل جاراقاتىن «شىنىندا دا يرينا ماعان ءبىر نارسە ىستەدى» دەپ كۇدىكتەنىپ, قاسىنداعى ۆاديمگە «ونىڭ ىشىنە ءىبىلىس كىرىپ كەتكەن, سونى شىعارۋ كەرەك» دەپ ۇگىتتەي باستايدى. ءسويتىپ, اقىل-ەستەن ايىرىلعان ەكى مالعۇن داستارقانىنان ءدام تاتىپ وتىرعان ايەلدىڭ باسىن وشاقتاعى جانىپ جاتقان وتقا تىعىپ, تىرىدەي ورتەپ جىبەرەدى…
ادامنىڭ ازعىندىق جولىنا تۇسۋىنە بىردەن-ءبىر سەبەپشى – اراققا سالىنۋدىڭ سوڭى وسىنداي ورنى تولماس وقيعالارعا الىپ كەلەتىنى ايقىن كورىنىپ وتىر. سوندىقتان, بارلىق جاماندىقتىڭ كىلتى, حارام سۇيىق اراقتان جاسىمىز دا, كارىمىز دە اۋلاق بولعانىمىز ءجون.
(بەلگىلى سەبەپتەرگە بايلانىستى كەيىپكەرلەردىڭ اتى-جوندەرى وزگەرتىلدى.)
تاڭاتار تولەۋعاليەۆ
