وسى كۇنى وتباسىنىڭ ءمان-ماعىناسى وزگەرىپ بارا جاتقانداي. راس, بۇرىندارى كەڭەستىك سانامەن بالانىڭ باۋىرى, اكەسى مەن شەشەسىنەن باسقا, اتا-اجەسىن قوسقاندا جەتەۋگە جەتپەسە دە, وتباسى ەكەنىن بىلەتىنبىز. بۇل بۇزىلمايتىن قامال بولاتىن.
قازاقتىڭ قازىرگى وتباسىن ويلاعاندا نە ايتارىڭدى بىلمەيسىڭ. كۇندە ايتىلىپ جاتقاننان بولار, الدىمەن كوپ بالالى انالار ويعا ورالادى. سوسىن ءبىر ءتۇيىردىڭ بەتىنە قاراپ وتىرعان جالعىز باستىلار, اجەسى مەن اتاسى بارىن بىلمەيتىن «وقشاۋ» وتباسىلار ەسكە تۇسەدى. ارقايسىسى جەكە-جەكە وتان, قازانى بولەك قايناعان سوڭ, ۋايىمى دا باسقا. سول بولەك-بولەك وتاننىڭ بەرەكەسىن كىرگىزىپ, تامىرىنا جىلۋلىق جىبەرىپ, قالىڭ ورمانعا اينالدىراتىن اجەلەردىڭ ورىنى قانداي؟ جۇزىنەن مەيىرىمى توگىلگەن, بالانىڭ دا بابىن تاۋىپ, نەمەرەنىڭ دە جايىن بىلەتىن, جان دەگەندە جالعىزىڭدى سەنىپ تاستايتىن اجەلەر جوقتىڭ قاسى دەپ جاتادى. بۇرىن بولعان اجەنىڭ بۇگىن ساعىمعا اينالعانىن قالاي تۇسىنەمىز؟ قاراستىرسام, «اجەلەر ينستيتۋتىنىڭ» جوعالۋىنىڭ الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق استارى بار ەكەن. قازىرگى اجەلەردىڭ دەنى ەلۋ-الپىسىنشى جىلدارى دۇنيەگە كەلگەندەر. ءالى ەڭكەيىپ تۇرعان جوق. زەينەتكە شىقسا دا, كوبى قىزمەتتەن قول ۇزبەگەن. جۇمىسى جوقتاردىڭ ءوزىنىڭ قولى بوس ەمەس, اينالىسىپ جۇرگەن تىرلىگى, توي-تومالاق, باراتىن جەرى بار دەگەندەي. بالا باعىپ وتىرۋعا ۋاقىتى جوق. بالا كۇن ۇزاعىنا مەكتەپتە, بولماسا ۇيدە. سمارتفوننان باسقا جانىنا جاقىنى جوق. حالىق كەنتتەنگەن سايىن, جۇمىسقا جەتەم, ودان كەلەم دەگەنشە ءبىرشاما ۋاقىتى كەتەدى. شارشاپ كەلگەندە بالامەن سويلەسۋگە قاۋقارى جوق, تەزىرەك تاماعىن بەرىپ, ۇيىقتاپ قالۋعا تىرىسادى. سوسىن وتىرىپ الىپ بالالاردىڭ الدەن جۇيكەسى توزعان, ءسوز كوتەرە المايدى دەپ جازعىرادى. ەگەر جەگەنى اجەسى پىسىرگەن ىستىق باۋىرساق بولماسا, بۋى بۇرقىراعان اس تولى تاباقتى اينالا تولىپ وتىرىپ, اساپ جەمەسە, اتا-اجە, اكە-شەشەسىنىڭ مەيىرلى قاباعىن كورمەسە بالا نەگە مەيىرىمدى بولىپ ءوسۋى كەرەك؟ سمارتفونداعى قۇبىجىقتاردىڭ قيمىلىن قايتالاسا, كورگەن باققانى سول ەمەس پە؟! مۇنى قابىلداۋ كەرەك نەمەسە «اجەلەر ينستيتۋتىن» قۇردىمعا جىبەرمەي, قايتا قاراۋ قاجەت بولار.
قارتى بار ءۇيدىڭ قازىناسى بار. وزدەرىنىڭ ءومىر-تاجىريبەسىمەن قامقورلاپ, بالانىڭ بيىك قامالىنا اينالادى. بۇل ءبىر. جىلدار بويىنا قالىپتاسقان ءداستۇرىن ساقتاپ, ءومىردى ءماندى ەتەدى. بۇل تاجىريبە بالانىڭ ساناسىندا قالىپ, ءوزى ەرجەتكەندە جاسايتىن جولىنا اينالادى. دەمەك, رۋحاني وسۋىندە دە ءىزى بار دەگەن ءسوز. الدىڭعى بۋىننىڭ ءسوزى مەن ارەكەتى رۋحاني-مورالدىق, ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ قالقانى. ءجاي العاندا كوزىنىڭ قاراشىعىنىڭ تۋىستىق قاتىناستارىن, كىمنىڭ كىم ەكەنىن دە ايتىپ وتىراتىن, تىم قۇرىعاندا جەتى اتاسىن جاتتاتىپ, ۇيرەتەتىن الدىڭعى تولقىننىڭ وكىلدەرى بولاتىن. بىلۋىمشە, بالا مەكتەپكە بارعاندا عانا مۇعالىمدەرى سۇراتىپ, جەتى اتاسىن سوندا ەسكە تۇسىرەدى ەكەن.
ءيا, بالا ومىرىنەن مەيىرىم, كەڭدىك, كوركەم مىنەز بەن كەمەلدىك كەتىپ بارادى. اقشا تابام دەپ جانتالاسقان اتا-انالاردىڭ, قاراجاتىن جەتكىزە الماي, جان-جاعىن قارعاپ-سىلەپ, تاربيە تۇگىل نان تاۋىپ بەرە الماي وتىرعانداردىڭ ورتاسىندا قورعانسىز بالا قالدى. وسىندايدا ومىرلىك تاجىريبەسىن ءبولىسىپ, جوققا دا بارعا دا قاناعات ەتىپ, باسالقى ايتىپ وتىراتىن, سابىرلى سوزبەن ءۇمىتتىڭ شىراعىن وشىرمەيتىن اجەلەر كومەككە كەلەر ەدى. بىراق ولاردىڭ قولى بوس ەمەس, ءدال وسىنداي ماسەلە ەكىنىڭ بىرىندە بار. ءوز ۇرپاعىنا وتكىزگەنى بولماعان سوڭ, قارا باستارىن وزدەرى اسىراماسا, بىزگە كىم قارايدى دەگەن قورقىنىش كەي اجەلەردىڭ كوكەيىندە جوق ەمەس.
قاراپ وتىرسام, جاعدايى بار, مۇڭسىز اجەلەر قولدارىنا ەكى تاياق الىپ, باقتاردى ارالاپ ءجۇر. جاڭا جىلدىق شىرشانىڭ ويىنشىقتارىنداي جارقىراتا كيىنىپ, جيىن-تويلاردا جۇرەدى. بۇل دا دۇرىس, بۇل دا ءسانى. كارىلىك كەلدى دەپ, ءومىردىڭ يگىلىكتەرىنەن ولار دا قول ۇزبەۋى كەرەك. بىراق قوعام, ەل الدىنداعى مىندەت دەمەسەك تە, بولاشاق ۇرپاق, بالا مەن نەمەرە الدىندا الدىڭعى تولقىن وكىلدەرىنىڭ مۇددەلەردىڭ توعىساتىن جەرى بولۋى ءتيىس ەمەس پا؟ بار بولسا, ونىڭ كورىنىسى قانداي؟
باياعىدا قىرىقتان اسقاندار اجە بولاتىن, بىراق قازىرگى كەزدىڭ ۇلگىسىمەن الساق, قىرىققا كەلىپ, تۇرمىستى بولىپ جاتاتىندار بار. ەلۋدەن اسقان بىزدەردى ايتپاعاننىڭ وزىندە 70-كە جەتكەندەردىڭ جەرگە قاراپ وتىرعانى جوق. سوندا ولار قاشان اجە بولادى؟!
مەنىڭشە, بۇل ماسەلە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبىر داستارحان باسىندا وتىرىپ, اقىلداساتىن ءجايت. ءجونى سول دەپ نەمەرەنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن اجەسىنىڭ موينىنا سالىپ قويماسا دا, بالانىڭ اكە-شەشەسىنە, نەمەرەنىڭ اتا-اجەسىنە قاتىستى مىندەتى ءوزارا ساقتالۋى ءتيىس. اجەلەر دە وزدەرىن نەمەرە الدىنداعى مىندەتىنە دايىنداۋى كەرەك. «الماقتىڭ دا سالماعى بار» دەگەن ءسوز وسىندايدان شىققان. و باستا ءبىر بىرىڭە قاراس دەپ جاراتىلعان تۋىستىق قاتىناستاردىڭ جاۋاپكەرشىگىنەن ەشكىم بىزدەردى بوساتقان جوق. ەگەر ءوزىمىزدى ازات ەتسەك, وندا دۇنيەنىڭ ءبىر مەيىرىمىنەن ءوزىمىزدى قاعامىز. ونىڭ سالدارى ۇرپاعىمىزدىڭ الدىنان شىعىپ, الەمدە مەيىرىمسىز قاتىگەزدەر كوبەيىپ, دۇنيەنىڭ وزگەرگەنى سوندا بولادى.
بۇل ارينە, جوعارى پافوسپەن ايتىلعان سوزدەر. ماسەلەنىڭ ماتەريالدىق جاعدايى قالاي؟ اجەنىڭ نەمەرەگە قارايلامايتىن ءبىر سەبەبى – قارجىلىق تاۋەلسىزدىگىنەن دە بولادى. ايىنا الاتىن زەينەتاقىسى امالداپ تۇرۋعا جەتۋى مۇمكىن. جەتپەي جاتسا, قوسىمشا جۇمىس تا جاسايدى. قۇلاعى تىنىش, ميى اشىمايدى. سول سەبەپتى دە كەلىننىڭ تەگىن قىزمەتشىسى, نە نەمەرەسىنىڭ كۇتۋشىسى بولعىسى كەلمەيتىندەردى ءتۇسىنۋ كەرەك. دەمەك, ينستيتۋتتىڭ ىرگەتاسىنىڭ بۇزىلۋىندا قارجىلىق جاعىمەن مۇندالاپ تۇر. اعايىن-تۋىس, بالا-نەمەرە دەسەك تە, بۇل ماسەلەدەن قاشىپ قۇتىلا المايمىز. زامان سولاي, سوندىقتان اجەنىڭ از-كەم ەڭبەگىن ەلەپ, قوسىمشا قاراجاتپەن قولداۋدىڭ جولىن قاراستىرعان ءجون. ونىڭ اجەلەر قامقورلىعىنان ايىرىلىپ قالماۋعا اسەرى جوق ەمەس. ويدان شىعارىپ وتىرعانىمىز جوق, كەيبىر ەۋروپا ەلدەرىندە اجەسى نەمەرەسىنە «نيانيا» بولسا, ۇكىمەت قالتاسىنان قاراجات تولەيدى ەكەن.
بىزدە ارينە, ءبىر كورگەننەن وعاش كورىنۋى مۇمكىن. دەگەنمەن, بالالارى اتا-اناسىنا جاعداي جاساپ, اتا-اجەسى نەمەرەسىنە قاراپ, ءوزارا كەلىسىپ, ءبىر-ءبىرىن قولداپ وتىرعاندار جەتكىلىكتى. ۇيلەسىم دەگەن وسىدان شىعادى. وتباسىندا سىيلاستىق, جاراسىم بولسا عانا بالانىڭ كوڭىلى شۋاقتى, ءومىرى اشىق. ول بولماعان جەردە اركىم ءوز جاعدايىن ءوزى جاساپ, ءتىپتى جاقىنىنان دا قولعابىس سۇراۋعا قۇقىعى جوق. بىراق بىزگە كەرەگى بۇل ەمەس.
ايگۇل ۋايسوۆا
