10 جەلتوقسان – ەلوردا تاريحىندا ەرەكشە كۇن. 1997 جىلى وسى كۇنى الاتاۋ باۋرايىنان ارقا توسىنە جاڭا استانا بار ءسان-سالتاناتىمەن كوشىپ كەلدى. سول كۇننەن باستاپ تۇڭعىش پرەزيدەنت-ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعىنا سايكەس اقمولا قالاسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى بولىپ جاريالاندى. بۇگىن وسى تاريحي وقيعاعا 23 جىل تولىپ وتىر.
قازاقستاننىڭ جاڭا استاناسى – نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ استانا اتانعانىنا بيىل 23 جىل تولدى. وسى قىسقا عانا ۋاقىت ىشىندە باس قالانىڭ كەلبەتى باسقاشا تۇسكە ەندى. قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى 3 ەسە كوبەيىپ, 1998 جىلعى 400 مىڭ تۇرعىننان 2021 جىلى قالاداعى حالىق سانى 1,2 ميلليون ادامعا جەتسە, قالا اۋماعى 4 ەسەگە تاياۋ ۇلعايىپ, تۇرعىزىلعان باسپانا كولەمى 20 ەسە ءوستى.
وتكەن 30 جىلداعى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ەڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى ەل استاناسىنىڭ الماتىدان اقمولاعا كوشۋى بولدى. تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن جۇزەگە اسقان بۇل كوش شيرەك عاسىردا ءوز كەرەمەتىن كورسەتىپ, نۇر-سۇلتان ەلىمىزدىڭ اتى زاتىنا ساي ۇلى ورتالىعىنا اينالدى.
وتكەن 20 جىلدان استام ۋاقىتتا كەشەگى استانا, بۇگىنگى نۇر-سۇلتان الەمدەگى ەڭ جاس استانالاردىڭ ءبىرى رەتىندە ءوز جەتىستىكتەرىمەن ءجۇملا جۇرتتى جالت قاراتتى. 1998 جىلى استانا ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتىڭ WEPSA حالىقارالىق قاۋىمداستىعىنا كىردى. 1999 جىلى يۋنەسكو-نىڭ شەشىمى بويىنشا استانا قالاسىنا «بەيبىتشىلىك قالاسى» جوعارى اتاعى بەرىلىپ, مەدالمەن ماراپاتتالدى. بۇل اتاق قىسقا مەرزىم ىشىندە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق, ساياسي جانە مادەني دامۋدا نەعۇرلىم اسەرلى ءارى قۋاتتى وسۋگە, تۇراقتى ەتنيكاارالىق قاتىناستى ورنىقتىرۋعا قول جەتكىزە العان عالامشاردىڭ جاس قالالارىنا بەرىلەدى. برازيليادا وتكىزىلگەن بۇل كونكۋرستا استانا بارلىق ولشەمدەر بويىنشا الەمنىڭ ءارتۇرلى ەلدەرىنىڭ ون ەكى قالاسىن باسىپ وزدى.
ەلىمىزدىڭ جاڭا استاناسىن جوبالاۋعا حالىقارالىق بايقاۋ جاريالانعاندا الەمگە ايگىلى تالاي ساۋلەتشى قاتىستى. جەڭىمپاز رەتىندە دۇنيە جۇزىنە بەلگىلى جاپون ساۋلەتشىسى كيسە كۋروكاۆا تانىلىپ, ونىڭ ۇسىنىستارىنىڭ نەگىزىندە قالا دامۋىنىڭ 2030 دەيىنگى باس جوسپارى ازىرلەنگەن ەدى. الايدا جاپونيا ساۋلەتشىسى دە ءوزى جوبالاعان جاڭا استانانىڭ قىسقا عانا ۋاقىتتا جان سانى كۇرت ءوسىپ, قالا اۋماعى تەز ۇلعاياتىنىن مۇلدە مولشەرلەي العان جوق. ياعني كيسە كۋروكاۆا 2030 جىلى استاناداعى حالىقتىڭ سانى 1 ميلليون بولادى دەپ جوبالادى. الايدا بۇل كورسەتكىشكە قازاقستاندىقتار 2017 جىلى-اق جەتىپ العانىن ەسكەرسەك, 2030 جىلى ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ سانى 2 ميلليوننان اسىپ ءتۇسۋى ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى «قالامىزدا وسىدان 20 جىل بۇرىن دۇنيەگە جىلىنا 4 500 ءسابي كەلەتىن بولسا, قازىرگى ۋاقىتتا 25 مىڭ ءسابي دۇنيەگە كەلەدى. سونىمەن قاتار جىلىنا 50 مىڭداي ادام قالاعا كوشىپ كەلەدى» دەپ التاي كولگىنوۆ ايتقانداي, نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ حالىق سانىنىڭ ءوسۋى وتە تەز. الداعى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىش ۇزدىكسىز ۇلعايماسا, ازايمايتىنى بەلگىلى. استانا وركەندەگەن سايىن بۇل قالاعا كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ قاتارى دا كۇن ساناپ كوبەيە بەرمەك.
قازىرگى تاڭدا ەلوردانىڭ جالپى وڭىرلىك ءونىم مولشەرى 6 تريلليون تەڭگەگە نەمەسە 18 ميلليارد دوللاردان اسىپ ءتۇستى. جالپى, ەلىمىزدەگى قالا مارتەبەسى بار 87 ءوڭىردىڭ ىشىندە نۇر-سۇلتان قالاسى بۇكىل قازاقستاننىڭ ءجىو-ءنىڭ 11 پايىزىن ءبىر ءوزى قامتاماسىز ەتۋدە. وتكەن 20 جىلدا باس قالامىزدىڭ وركەندەۋىنە جانە وندىرىسىنە 47,7 ملرد دوللارعا جۋىق نەمەسە 8,3 ترلن تەڭگە ينۆەستيتسيا سالىنىپ,1997 جىلمەن سالىستىرعاندا, 49 ەسە وسكەن. بۇل سومانىڭ 600 ميلليونى – تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار. ونەركاسىپ سالاسى 30 ەسەگە, ورتا جانە شاعىن بيزنەس سۋبەكتىلەرى وندىرگەن ءونىم كولەمى 4,3 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە تۇسەتىن ءتۇسىم 80 ەسەگە ءوسىپ, 1998 جىلداعى 13 ملرد تەڭگەدەن 1 تريلليون تەڭگەگە جەتتى. مۇنىڭ ءوزى نۇر-سۇلتاننىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان وتە ءتيىمدى جوبا ەكەنىن اڭعارتقانداي.
1997 جىلدان بەرى وتىرعىزىلا باستاعان ەلورداداعى جاسىل ايماقتىڭ جالپى اۋماعى قازىر 15 مىڭ گەكتارعا جەتتى. وندا 11 502,2 گەكتار جەرگە 9,6 ملن-نان استام اعاش (قايىڭ, شەگىرگۇل, تەرەك, ۇيەڭكى, قاراعاي) پەن 1,8 ملن-عا جۋىق بۇتا (قاراقات, دەرەن, ۇشقات, مويىل) وتىرعىزىلعان. ەل استاناسى اقمولاعا كوشكەننەن كەيىن اتقارىلعان «جاسىل ەل» باعدارلاماسى دا ءوز ناتيجەسىن بەرىپ, استانا توڭىرەگىندەگى ورمان وتىرعىزىلعان اۋماق بۇگىنگى تاڭدا 100 مىڭ گەكتارعا جەتتى. بۇل ارقانىڭ اجارىن اشىپ, اۋا ساپاسىن جاقسارتىپ عانا قويماي, ەلوردامىزدىڭ كليماتىنىڭ جاقسارۋىنا, جەلدەن ساقتانۋىنا وتە ءتيىمدى بولدى.
الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم قۇرىلىسىنىڭ اۋقىمدى باعدارلاماسىنىڭ ناتيجەسىندە وتكەن 20 جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە ەلوردادا 30-عا جۋىق رەسپۋبليكالىق جانە قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارى, 300-دەن استام بالاباقشا مەن مەكتەپ سالىندى. ماسەلەن, بۇگىنگى باس قالامىز ورنالاسقان اۋماقتا 1991-2001 جىل ارالىعىندا مەكتەپكە دەيىنگى 36 ۇيىمدا 13402 بالا تاربيەلەنسە, 2021 جىلى باس قالامىزداعى 376 بالاباقشادا 52307 بالا ءتالىم الۋدا. ال ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كەلسەك, 1998 جىلى استانادا 30 شاقتى مەكتەپ بولسا, 2021 جىلى نۇر-سۇلتانداعى 144 مەكتەپتە 213790 وقۋشى وقىپ جاتىر. 1998 جىلى بۇل وڭىردە 10 كوللەدج ءبىلىم بەرۋمەن اينالىسسا, قازىرگى تاڭدا نۇر-سۇلتاندا 34 كاسىپتىك, تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى جۇمىس ىستەيدى. مىنە, بۇل دا – باس قالانىڭ ۇزدىكسىز دامىعاندىعىنىڭ, ەلگە ەل قوسىلىپ, حالىق سانىنىڭ وسكەندىگىنىڭ ايقىن دالەلى.
قىسقاسى, قازاقستاننىڭ جاڭا استاناسى بۇكىل وتانداستارىمىزعا ۇلكەن ءۇمىت, زور سەنىم سىيلادى. وتكەن 23 جىلدا اسەم استانا تورتكۇل دۇنيە تامساناتىن, الەمنىڭ اتاقتى استانالارىمەن سالتانات جارىستىرىپ, بوي تالاستىرا الاتىن باس قالاسى رەتىندە قالىپتاستى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ەلورداسى جۇرتشىلىقتى تولعاندىرعان تاقىرىپتار تالقىلاناتىن, ساليقالى ساياسات, تۇعىرلى ەكونوميكا, دىنارالىق كەلىسىم كەڭەستەرى وتەتىن جاھاندىق ورتالىق دارەجەسىنە جەتتى.
