كەز كەلگەن ادام وتباسىن قۇرعاننان كەيىن جەكە باسپاناسى بولعانىن قالايتىنى انىق. اسىرەسە, جاستار ءۇشىن تۇرعىن ءۇيلى بولۋ – ارمان. بىراق ادامداردىڭ ءبارى بىردەي باسپانا ساتىپ الۋعا قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى. ءۇيدىڭ باعاسى شارىقتاپ تۇرعان استانا سەكىلدى قالادا بۇل تىپتەن كۇردەلى ماسەلە. بىراق مەملەكەت جاس وتباسىلاردى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جولدارىن قاراستىرىپ جاتىر. سونىڭ ءبىرى – «قولجەتىمدى باسپانا – 2020» باعدارلاماسى ەكەنى بەلگىلى. كوپتەگەن باعىتقا بولىنەتىن باعدارلامانىڭ «جاس وتباسى» ساناتى بويىنشا قۇجاتتار قابىلداۋ ەلوردادا بيىل 2-14 ماۋسىمدا جۇرگىزىلىپ, ءتيىستى كوميسسيا بارلىق تالاپ ۇدەسىنەن شىققان 5 076 جاس وتباسىنى باعدارلاماعا قاتىسۋعا جىبەرىپ تە قويدى.
بۇل باعدارلاما باسقالاردان وزگەرەك
الدىڭعى باعدارلاماداي ەمەس, بيىل مەملەكەتتىك باعدارلاماعا بىرقاتار وزگەرىستەر ەنگىزىلگەنى بەلگىلى. بۇل تولىقتىرۋلار «جاس وتباسى» باعىتى بويىنشا ءوتىنىش بەرۋشىلەرگە قويىلاتىن تالاپتارعا دا قاتىستى. ايتالىق, بۇرىنعىداي ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ەكەۋى دە 29 جاستان اسپاۋى كەرەكتىگىنەن باسقا, ءوتىنىش بەرۋ ساتىندە تىركەلگەن نەكە كەزەڭى ەكى جىلدان كەم بولماۋى كەرەك. ال وتباسىنىڭ قۇرامىنا ەرلى-زايىپتىلاردىڭ وزدەرى, سونداي-اق ولاردىڭ كامەلەتكە تولماعان بالالارى مەن جۇمىسقا جارامسىز اتا-انالارى كىرەدى. بۇل نە ءۇشىن قاجەت؟ سەبەبى, وتباسى مۇشەلەرىنىڭ سانى بولاشاق پاتەردىڭ شارشى مەترى كولەمىن انىقتاعاندا كەرەك بولادى. ءار وتباسى مۇشەسىنە 15 شارشى مەتردەن ەسەپتەلەتىن بولادى. ايتالىق, وتباسىندا 3 ادام بولسا, ولاردىڭ تاپسىرعان پاتەرىنىڭ اۋدانى 45 شارشى مەتردەن كەم بولماۋى ءتيىس.
باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اتىندا جىلجىمايتىن مۇلىك بولماۋى جانە سوڭعى بەس جىلدا اتىندا باسپانا تىركەلمەگەن بولۋى قاجەت. ەگەر ولاردا قانداي دا ءبىر جەكەمەنشىك پاتەرى بولسا, وندا باعدارلاماعا قاتىسا المايدى. بىراق بۇل اتا-اناسىنىڭ پاتەرىنە مەنشىكتىك قۇقى بار جاستارعا قاتىستى ەمەس. جىلجىمايتىن مۇلىككە ۇلەستىك مەنشىگى – باعدارلاماعا قاتىسۋعا كەدەرگى كەلتىرمەيدى.
سونداي-اق, باعدارلاماعا قاتىسۋشى وتباسىنىڭ جىل سايىنعى جيىنتىق تازا تابىسى, زەينەتاقى اۋدارىمدارى, جەكە تابىس سالىعى جانە ەرلى-زايىپتىلاردىڭ سوڭعى التى ايداعى شىعىندارى دا ەسەپكە الىندى. مىنە, وسىنداي تالاپتارعا سااكەس كەلگەن استانالىق 5 مىڭنان استام ادام بيىلعى باعدارلامانىڭ قاتىسۋشىسى اتانىپ وتىر.
ۇپايى كوپتەر ءۇيلى بولادى
باعدارلاماعا قاتىسۋشىلاردى ىرىكتەۋ جيناقتاعان ۇپايلارى, ياعني بالدارى بويىنشا جۇرگىزىلەتىن بولادى. مۇندا ەڭ ءبىرىنشى جاس وتباسىلاردىڭ بالالارىنىڭ سانى ەسەپكە الىنادى. ەڭ جوعارعى بالل دا بالاعا بەرىلەدى. ءبىرىنشى بالاعا – 20 بالل. ودان كەيىنگى ەكىنشى, ءۇشىنشى بالانىڭ ارقايسىسىنا 30 بالدان ەسەپتەلەدى. دەمەك, كىمنىڭ بالاسى كوپ, سول باسپانالى بولۋى ابدەن مۇمكىن.
ەكىنشى, قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى بەكىتكەن تىزىمگە سايكەس, كەيبىر سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ اۋىر تۇرىنەنزارداپ شەككەن نەمەسە مۇگەدەك بولىپ تابىلاتىن وتباسىنىڭ ءار مۇشەسى ءۇشىن – 10 بالل قوسىلادى. باعدارلامانىڭ اتالمىش باعىتى بويىنشا بۇعان دەيىن مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا قاتىسقان, بىراق پاتەر الماعان ۇمىتكەرلەر (2007 جىلدان باستاعاندار) قوسىمشا 5 بالل الۋعا قۇقىلى.
جەتىم-بالالار جانە اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالار ساناتىنا جاتاتىن, 29 جاسقا تولماعان, اتا-اناسىنان كامەلەتتىك جاسقا تولعانعا دەيىن ايرىلعان ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ارقايسىسى ءۇشىن – 10 بالل.
وسىلايشا, بالىنىڭ سانى بويىنشا باسقالاردان وزعان ۇمىتكەرلەر ءۇيلى بولا الادى.
كونكۋرستىڭ قورىتىندىسى تامىز ايىنىڭ سوڭىنا جوسپارلانىپ وتىر.
الدىمەن جالعا الاسىز, سوسىن ساتىپ الاسىز
باعدارلاما اياسىندا بەرىلەتىن پاتەرلەر الدىمەن جالعا بەرىلەدى. كەيىن تۇرعىن ءۇيدى ساتىپ الۋعا بولادى.
ەندى قولجەىمدى باسپانانى ساتىپ الۋ مۇمكىندىگىمەن ساتىپ الۋ شارتتارىنا توقتالا كەتەيىك.
ساتىپ الۋ مۇمكىندىگىمەن جالعا الۋ مەرزىمى – 15 جىل. قونىستانار الدىندا ءۇيدى جالعا الۋشى بانكتە شوت اشىپ, وعان مىندەتتى كەپىلدىك جارنانى قۇيۋعا ءتيىس. ونىڭ ەڭ تومەنگى شەگى – 28 620 تەنگە. قونىستانۋشى العاشقى 8 جىل بويى وسى قارجىنى, وعان قوسىمشا شىققان كوممۋنالدىق تولەمدەردى تولەپ وتىرادى. سەگىز جىل وتكەننەن كەيىن كەيىن نەمەسە پاتەر قۇنىنان 50 پايىزىن جيناقتاعاننان كەيىن باسپانا جالعا الۋشىنىڭ مەنشىگىنە وتەدى. ءۇي قۇنىنىڭ قالعان 50 پايىزى مەنشىك يەسىنە 15 جىلعا 4 پايىزدىق سىياقى مولشەرلەمەسىمەن بەرىلەتىن بولادى. قازىرگى ەسەپ بويىنشا بۇل اي سايىن 18 900 تەڭگەگە شىعىپ وتىر.
جالعا الۋشى مىندەتتى جارنانى اي سايىن ۋاقىتىلى تولەۋى كەرەك. ايتپەسە, الدىن-الا جاسالعان كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەندەي, پاتەردى بوساتۋعا تۋرا كەلەدى.
سونىمەن قاتار, پاتەر يەسى قارجىلىق جاعدايىنا قاراي اۋدانى ۇلكەن نەمەسە كىشى ارەندالىق باسپاناعا كوشۋگە, 10 جىل وتكەن سوڭ ارەندالىق باسپانانى قالعان اقشاسىن تولەپ ساتىپ الۋعا, تابىسى جەتپەگەن جاعدايدا وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تابىسىن تارتۋعا قۇقىلى.
P.S. گازەتىمىز قاتتالىپ جاتقاندا, «قولجەتىمدى باسپانا – 2020» باعدارلاماسىنىڭ «جاس وتباسى» باعىتىنا قاتىستى جاقسى جاڭالىق جەتتى. بۇگىنگە دەيىنگى تالاپ بويىنشا, باعدارلاماعا قاتىسۋشىلار تولەم قابىلەتتەرىن راستاۋعا ءتيىس بولاتىن. ەندى بۇل تالاپ الىنىپ تاستالدى. جاستارعا جەڭىلدىك جاساۋدى ءجون ساناعان «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق وسىنداي شەشىم قابىلداپتى. تەك پاتەردى جالعا الۋشى بانككە ءوتىنىش بەرگەنگە دەيىن 6-12 اي ىشىندە جيناقتاۋ سالىمدارىن اي سايىن ۋاقىتىلى سالىپ وتىرسا بولعانى. ول ءۇشىن ىرىكتەۋدەن وتكەن ازاماتتار الدىن الا بانكتەن شوت اشىپ, قاراجاتىن جيناقتاي بەرۋى كەرەك. ماسەلەن, اۋماعى 60 ش.م, جايلىلىعى 4-سىنىپتى ەكى بولمەلى پاتەردىڭ باعاسى 6 000 000 تەڭگە دەسەك, وعان بانك ۇسىنعان اي سايىنعى مىندەتتى سالىم – 31 800 تەڭگە. ەگەر 6 اي بويى بۇل سوما تولىق ءارى تۇراقتى سالىنىپ وتىرسا نەمەسە مەرزىمىنەن بۇرىن تولەنسە, وندا باعدارلاماعا قاتىسۋشىعا تولەم قابىلەتتىلىگىن راستاۋدىڭ قاجەتتتىلىگى جوق.
قىمبات توقتامۇرات
