استانا قالاسى ساۋلەت جانە قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باستىعى ۆيتالي سيلەتسكيدىڭ باق وكىلدەرىنە دەگەن ءبىرتۇرلى كوزقاراسى امالسىز وسى ماقالانى جازۋعا ماجبۇرلەدى. بۇل باسقارما قاي ەلدىڭ زاڭىن باسشىلىققا الادى؟ قاي ەلدىڭ زاڭدارىمەن جۇمىس جاسايدى؟ ءبىز وسىنى تۇسىنە المادىق. باسقارماعا حابارلاسقان سايىن زاڭسىزدىق پەن جونسىزدىككە كەزىگە بەرگەنىمىز ابدەن قىنجىلتتى.
بۇل باسقارما باسشىسىمەن ءبىزدىڭ قارىم-قاتىناسىمىز (ەگەر ونى وسىلاي اتاۋعا بولاتىن بولسا) بيىلعى جىلدىڭ تامىلجىعان تامىز ايىنان باستالعان. سول ۋاقىتتا رەداكتسيامىزعا كوپتەگەن وقىرماندار حابارلاسىپ, قازىرگى قالالىق الاڭنىڭ كەلبەتىنە كوڭىلدەرى تولمايتىنىن بىلدىرگەن ەدى. الاڭعا سۋبۇرقاق ورناتىپ, كورىكتەندىرۋ ماسەلەسىنە قاتىستى ماقالالار جازدى. وقىرماندار بۇعان اسا قىزىعۋشىلىق تانىتقاننان كەيىن «قالالىق الاڭنىڭ قانداي بولعانىن قالايسىز؟» دەگەن ساۋالداما دا ۇيىمداستىردىق. بۇدان سوڭ ۇتىمدى ايتىلعان ۇسىنىس-پىكىرلەرگە قاتىستى ساۋلەت جانە قۇرىلىس باسقارماسى باسشىسىنىڭ پىكىرىن بىلمەك بولىپ, ۆيتالي برونيسلاۆوۆيچكە قوڭىراۋ شالايىق. بىراق, ول كىسىمەن تىلدەسۋ وڭاي شارۋا بولماي شىقتى. قاشان حابارلاسساق تا حاتشى قىز: «بوس ەمەس, ساۋالدارىڭىزدى جازباشا جولداڭىزدار» دەگەنىنەن تاڭبادى. باسقارمانىڭ وزگە ماماندارى باسشىنىڭ رۇقساتى بولماي, جۇمعان اۋىزدارىن اشا المايتىنىن جۇمساقتاپ جەتكىزدى. حوش دەدىك. ارادا كوپ ۋاقىت وتپەي, دالىرەك ايتقاندا, 29 تامىزدا «قازاقستان جانە جاپونيا: دوستىق كوپىرى» جارشىسىنىڭ باس رەداكتورى نۇرلان سارسەنبايدىڭ «كيسيو كۋروكاۆانىڭ ەسىمىن ەستە قالدىرعان ابزال» دەگەن ماقالاسى جاريالاندى. استانامىزدىڭ باس جوسپارىن جاساعان جاپون ساۋلەتشىسى اتىنداعى قالادان ءبىر ساياباق جاساقتاپ, ماڭگى ەستە قالدىرايىق دەگەن ۇسىنىسقا اتالمىش باسقارما قالاي قارايتىنىن بىلمەك بولىپ تاعى حابارلاسقانبىز. تاعى دا ماڭدايىمىز تاسقا سوعىلدى. سودان سوڭ بۇلاردىڭ ايتقان تالابىمەن ءجۇرىپ كورەيىك دەگەن وي كەلدى دە ۆيتالي ءبرونيسلاۆوۆيچتىڭ اتىنا ارنايى رەسمي ساۋال جولدادىق. سويتسەك, ونى جولداۋدىڭ دا بۇل باسقارما قالىپتاستىرعان وزگەشە جولى بار ەكەن.
– بىزگە ساۋال قالالىق اكىمدىك ارقىلى كەلۋى كەرەك, – دەدى حاتشى قىز ەكىنشى قىركۇيەك كۇنى حابارلاسقانىمىزدا.
– نەگە؟ ساۋالدى اكىمدىك ەمەس ءبىز جولداپ وتىرمىز. ءبىز زاڭدى تۇلعامىز, ءوز اتىمىزدان جولداۋعا تولىق قۇقىمىز بار ەمەس پە؟ – دەپ جاتىرمىز.
– جوق, ءتارتىپ سولاي,بىزگە ساۋالدار تەك قالالىق اكىمدىك ارقىلى جولدانادى – دەپ حاتشى قىز ءبىز ءجونسىز جايدى قوزعاپ تۇرعانداي اڭگىمەنى شورت كەستى. ال كەرەك بولسا؟ باياعىدا شولجاڭ وسكەن بايدىڭ قىزدارى وزىنە ءسوز سالعاندارعا «اۋەلى اكەممەن سويلەسىڭىز» دەيتىن ەدى عوي. تۋرا سونىڭ كەرى بولدى دا شىقتى. «جازعان قۇلدا شارشاۋ جوق» بۇعان دا «ماقۇل» دەدىك. ەرتەڭىندە قالالىق اكىمدىكتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى ارقىلى الگى ساۋالىمىزدى تاعى جولدادىق. ءبىر اپتا, ودان كەيىن جانە ءبىر اپتا ءوتتى, تىم-تىرىس. سودان ساۋالىمىزدىڭ تاعدىرىن بىلمەك بولىپ تاعى حابارلاستىق. حاتشى قىز دا (ابدەن تاجىريبەلى بولعان ەكەن) قىنبادى. «ول حاتتى ەندى ءبىزدىڭ كەڭسەدەن ىزدەيسىزدەر» دەپ قاراپ تۇر. وسى ارادا ءبىزدىڭ شىدامىمىز تاۋسىلدى. ويتكەنى, قۇزىرلى مەملەكەتتىك مەكەمە ءبىر ەمەس, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بىرنەشە زاڭىن اياق استى ەتىپ تۇر ەمەس پە.
بىرىنشىدەن, قر «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى» زاڭىنىڭ 18-بابى 2-1 تارماعىندا «مەملەكەتتىك ورگاندار مەن وزگە دە ۇيىمدار سۇرالىپ وتىرعان اقپاراتتى (جازباشا نەمەسە اۋىزشا) ءوتىنىش تۇسكەن كۇننەن باستاپ ءۇش كۇننەن كەشىكتىرمەي بەرۋگە نە بەرۋ مەرزىمىن نەمەسە بەرۋدەن باس تارتۋ سەبەبىن كورسەتە وتىرىپ جاۋابىن بەرۋگە مىندەتتى. قوسىمشا زەردەلەۋدى جانە تەكسەرۋدى قاجەت ەتەتىن وتىنىشكە جاۋاپ ول كەلىپ تۇسكەن كۇننەن باستاپ ءبىر اي مەرزىمنەن كەشىكتىرىلمەي بەرىلۋگە ءتيىس» دەپ جازىلعان. اقپاراتتى جۋرناليست جازباشا تۇردە سۇراۋى كەرەك دەپ ەش زاڭدا ايتىلماعان. ياعني, بۇل باسقارما جازباشا ساۋال سۇراۋ ارقىلى دا زاڭ تالابىن ورەسكەل بۇزىپ وتىر. ال ءبىزدىڭ ساۋالىمىز وتە قاراپايىم بولاتىن. وعان باسشى تەلەفونمەن جاۋاپ بەرگەندە ءارى كەتسە بەس مينۋت ۋاقىتى كەتەر ەدى.
ەكىنشىدەن, ۆ.سيلەتسكي باق تۋرالى زاڭدى بىلمەگەننىڭ وزىندە, قر «جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ وتىنىشتەرىن قاراۋ ءتارتىبى تۋرالى» زاڭنىڭ 8-9 باپتارىن جاقسى ءبىلۋى كەرەك قوي. بۇل باپتاردا وتىنىشتەردى قاراۋ ءتارتىبى مەن مەرزىمدەرى تايعا تاڭبا باسقانداي انىق كورسەتىلگەن. «مەكەمەگە ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن ۋاقىتتان باستالىپ جەدەل بولسا ءۇش كۇن, باسقالاي جاعدايدا 10-15 كۇن, تەكسەرىس قاجەت بولعان جاعدايدا 30 كۇن ىشىندە وتىنىشتەر قارالۋى ءتيىس». وسى ارالىقتا ساۋال, ءوتىنىش جولداعان زاڭدى نەمەسە جەكە تۇلعاعا مەكەمە ءوتىنىشتىڭ قارالاتىنىن نە قارالمايتىنىن (سەبەبى كورسەتىلە وتىرىپ) رەسمي جاۋاپ جولداۋعا مىندەتتى. بىراق, ۆيتالي برونيسلاۆوۆيچ باسقاراتىن مەكەمە ءبىز بىلمەيتىن باسقا زاڭداردى باسشىلىققا الا ما, ەكى ايدان اسا ۋاقىت ءوتتى, ەشقانداي جاۋاپ جولدامادى.
باسقارما باسشىسىنىڭ وزىنە جولدانعان ساۋال, وتىنىشتەردىڭ بارلىعىن قالالىق اكىمدىك ارقىلى قابىلدايتىنى دا بىلىكتىلىگىنىڭ اقساپ جاتقانىن كورسەتپەي مە؟ ارينە, بۇل مەكەمە قالالىق اكىمدىكتىڭ قۇرىلىمىنا جاتاتىن بولعاندىقتان, كەيبىر شەتىن ماسەلەلەردە اقىلداسىپ وتىرعانى ءجون شىعار. بىراق, بىردە-ءبىر ساۋالدى اكىمدىكسىز قابىلداماۋى اقىلعا قونىمسىز جاي. بۇل باسقارمانىڭ ءوز قۇزىرەتى شەگىندە ەشقانداي ارەكەت, جۇمىس جاسامايتىنىن كورسەتسە كەرەك. جۇمىس جاساماعان سوڭ, قاتەلىك تە ورىن المايدى, كەمشىلىك تە كەتپەيدى, راحات! كوپ جۇمىس جاسالسا, قاتەلىكتىڭ ورىن الۋى دا زاڭدىلىق. قاتەلەسپەيتىن قۇداي ەمەسپىز. بىراق, قاتەلىكتەردى جوندەۋ ارقىلى جۇمىستى العا جىلجىتامىز, قوعامدى دامىتامىز. بۇل – جازىلماعان زاڭدىلىق! ۆيتالي سيلەتسكي سياقتى باسشىلار عانا بۇل زاڭدىلىقتان الىس بولىپ, قۇلاعىنىڭ تىنىشتىعىن ويلايدى. ودان كىمگە پايدا, كىمگە زيان؟..
مەڭدوللا شامۇراتوۆ
