باقىت سۇلتانوۆ: كەشەندى جوسپاردى ىسكە اسىرۋ ەلگە دە, ەلورداعا دا وڭ اسەر ەتەدى
استانا اكىمى باقىت سۇلتانوۆ ۇكىمەتتىڭ وتىرىسىندا الداعى بەس جىلدا استانالىقتاردىڭ ومىرىندە قانداي وزگەرىستەر بولاتىنىن باياندادى. قالا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, 2023 جىلعا قاراي استانانىڭ حالقى 1,5 ملن ادامعا وسەدى. حالىق سانىنىڭ ۇلعايۋى ەلوردادا جاڭا بالاباقشا, مەكتەپ, اۋرۋحانالار سالۋدى قاجەت ەتەدى. اكىمدىك بۇل باعىتتا ناقتى ستراتەگيالىق جوسپار جاسادى.
ەلوردانىڭ حالقى 2 ملن ادامعا جەتەدى
باقىت سۇلتانوۆ ۇكىمەتتەگى جيىندا استانانىڭ 2019-2023 جىلدارعا ارنالعان ىقشامدى قۇرىلىسى جونىندەگى كەشەندى جوسپارىن تانىستىردى. «مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا اكىمدىك استانانىڭ 2019-2023 جىلدارعا ارنالعان ىقشامدى قۇرىلىسى جونىندەگى كەشەندى جوسپارىن ازىرلەدى. بۇل جوسپار مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن كەلىسىلدى» دەپ مالىمدەدى قالا اكىمى. ونىڭ ايتۋىنشا, جەردى يگەرۋ اۋماعىنىڭ شەكارالارى 25,7 مىڭ گەكتاردان 15,4 مىڭ گەكتارعا دەيىن وڭتايلاندىرىلدى. سونداي-اق, قۇرىلىس جۇرگىزىلەتىن كەلەشەگى زور بەس ايماق انىقتالعان, ولار – مىڭجىلدىق اللەياسى, «نۇرلى جول» تەمىرجول ۆوكزالى, ماڭگىلىك ەل داڭعىلى, تۇران داڭعىلىنان باتىسقا قاراي جانە تەلمان كەنتىنەن وڭتۇستىككە قاراي ورنالاسقان جەرلەر, اسانقايعى كوشەسىنىڭ اۋدانىن جاڭارتۋ. حالىقتىڭ كوشى-قونى جانە بالا تۋ سانىنىڭ ۇلعايۋى ەسەبىنەن حالىقتىڭ سانى جىل سايىن ورتاشا ەسەپپەن 2,5 %-كە وسەدى (2023 جىلعا قاراي شامامەن 1,5 ملن ادامعا) جانە 2030 جىلعا قاراي استانا تۇرعىندارىنىڭ سانى 2 ملن ادامعا جەتەدى.
«2023 جىلعا جاسالعان بولجام بويىنشا, ەكونوميكا ءوسىمىنىڭ جىل سايىنعى قارقىنىنىڭ 4%-تەن 6%-كە دەيىن ءوسۋى سالدارىنان ەلوردانىڭ جالپى وڭىرلىك ءونىمى 70%-عا وسەدى جانە 10 ترلن تەڭگەدەن اسادى. بۇعان قوسا, شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى 216 مىڭنان اسىپ, 37%-تەن اساتىن كورسەتكىشكە جەتەدى. وڭىرلىك جالپى ونىمدەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى 2023 جىلعا قاراي 57%-كە (2018 جىلى – 50,5%) دەيىن ۇلعايادى. ەكونوميكانىڭ ءوسىمى جانە سالىق تۇسىمدەرىنىڭ كۇتىلەتىن قارقىنى جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ كىرىسىن 43,7%-كە, 355 ملرد تەڭگەگە دەيىن ۇلعايۋىن قامتاماسىز ەتەدى. استانا قالاسىنان جىل سايىن رەسپۋبليكالىق بيۋجەتكە تۇسەتىن تۇسىمدەر 14%-كە ارتادى, ول 2018 جىلى 823 ملرد تەڭگەدەن 2023 جىلى 940 ملرد تەڭگەگە دەيىن ۇلعايادى» دەدى اكىم.
5 جىلدا 10 ملن شارشى مەتر ءۇي سالىنادى
الداعى بەس جىلدا ەلوردانى دامىتۋعا شامامەن 6 ترلن تەڭگە جەكەمەنشىك ينۆەستيتسيالار سالىنادى. وسىلايشا, 1 تەڭگە مەملەكەتتىك ينۆەستيتسياعا 4-5 تەڭگە جەكەمەنشىك ينۆەستيتسيا سالىنادى. ءوز كەزەگىندە مۇنداي ينۆەستيتسيالار الەۋمەتتىك جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى كەڭەيتۋگە, سونداي-اق تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ وسىمىنە مۇمكىندىك تۋعىزادى. جوعارىدا اتالعان اۋماقتاردا قۇرىلىس جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ناتيجەسىندە 2023 جىلعا دەيىن شامامەن 10 ملن شارشى مەتر تۇرعىن ۇيلەر پايدالانۋعا بەرىلەدى. جىل سايىن كولىك سانىنىڭ 8-9%-كە ۇلعايۋىن ەسكەرە وتىرىپ, 2023 جىلا دەيىن 121 شاقىرىم تاس جولدى, 2 جول ايرىعىن, 3 كوپىردى, 1 جول وتپەسىن, 1 تۋننەلدى سالۋ جانە اينالما جولدىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ جوسپارلانىپ وتىر. كولىكتىك تىرەكتى قالىپتاستىرۋ ەلوردانىڭ كوشەلەرىندەگى كولىك بەيبەرەكەتسىزدىكتى بولدىرماۋعا جانە قالانىڭ نەگىزگى ماگيسترالدارىنداعى جۇكتەمەنى 50%-كە دەيىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قالا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, 2020 جىلى LRT جوباسىنىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ جوسپارلانعان. LRT جەلىسىنىڭ ۇزىندىعى 22,6 شاقىرىمدى قۇرايدى, ونىڭ بويىندا 18 ستانتسيا بولادى. جوسپارعا سايكەس جولاۋشىلار اعىنى سوتكەسىنە 146 مىڭ ادامدى قۇرايدى.
نوسەرلىك كارىز ماسەلەسى شەشىلەدى
باقىت سۇلتانوۆ 2019 جىلدىڭ سوڭىندا نوسەرلىك كارىز بويىنشا 17,3 مىڭ گەكتار جەردى قامتيتىن كارىز جەلىسىن قايتا جوندەۋ جانە جاڭالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىنىن مالىمدەدى. «سونىڭ ناتيجەسىندە جاستار شاعىن اۋدانى, اقبۇلاق, «ءوندىرىس» تۇرعىن ءۇي ءماسسيۆى, شاكارىم قۇدايبەردىۇلى كوشەسىنىڭ اۋدانى, مىڭجىلدىق اللەياسى, جاڭا تەمىرجول ۆوكزالى, اسكەري قالاشىقتاعى جەردىڭ ۇستىندەگى جاڭبىر سۋلارى كەدەرگىسىز اعىپ كەتەدى. جاڭبىر سۋلارى جينالاتىن جالپى الاڭ 13 مىڭ گەكتاردان 23 مىڭ گەكتارعا دەيىن وسەدى. مۇنىڭ ناتيجەسىندە 2030 جىلعا دەيىن سۋ جينالاتىن اۋماقتىڭ 66,2%-ى (34,6 مىڭ گەكتار) يگەرىلەدى نەمەسە 2020 جىلى نوسەرلىك كارىز جەلىسىن قالىپتاستىراتىن اۋداننىڭ كولەمى 96,5%-كە ارتادى» دەپ ءتۇسىندىردى قالا باسشىسى.
اكىمنىڭ ايتۋىنشا, حالىقتى ساپالى قىزمەتپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن, 150 شاقىرىم سۋمەن جابدىقتاۋ جانە 81 شاقىرىم سۋ بۇرۋ جەلىلەرى سالىنادى. «2-ءشى تەتس-ءتى قايتا جوندەۋدەن وتكىزۋ قوسىمشا 2-2,5 ملن شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي جانە كوممەرتسيالىق اۋدانداردى ورتالىقتاندىرىلعان جىلۋ جۇيەسىمەن قامتاماسىز ەتەدى. 3-ءشى تەتس-ءتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىن سالۋ ناتيجەسىندە قالانىڭ باتىس جانە سول جاعالاۋداعى بولىگىن جىلۋمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. ال ونىڭ قۋاتى 418 گكال/ساعاتتى قۇرايتىن ەكىنشى كەزەڭىنىڭ قۇرىلىسى مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك ء(مجا – ت.ت.) مەحانيزمى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى» دەدى ول. سونىمەن قاتار, قۋاتى 110 كۆ-تىق ءۇش قوسالقى ستانتسيانى سالۋ جانە 110 كۆ اۋە جەلىلەرىن جاڭارتۋ جۇمىستارى جوسپارلانعان. بۇل ءوز كەزەگىندە LRT-نى, مىڭجىلدىق اللەياسىن, تەمىرجولشىلار كەنتىن ەلەكتر قۋاتىمەن قامتاماسىز ەتىپ, قالانىڭ وڭتۇستىك-باتىس بولىگىندەگى جۇكتەمەنى ازايتۋعا جول اشادى.
2021 جىلى قالا شەتىندەگى اۋداندار گازعا كوشىرىلەدى
باس قالاعا گاز تارتۋدىڭ العاشقى كەزەڭىندە 2021 جىلى جىلۋ-ەلەكتر قۋاتى ورتالىقتارىنداعى سۋ جىلىتاتىن قازاندىقتاردى, سونداي-اق شاعىن جەكەمەنشىك قازاندىقتاردى جانە قالا شەتىندەگى تۇرعىن ءۇي ماسسيۆتەرىن (كوكتال, وڭتۇستىك-شىعىس, شۇبار, Family Village, Garden Village, ءوندىرىس, اگروقالاشىق, تەمىرجولشىلار كەنتى, تەلمان, پريگورودنىي) گازعا كوشىرۋ جوسپارلانعان. بۇل اۋاعا شىعارىلاتىن زياندى زاتتاردىڭ كولەمىن 30%-كە تومەندەتەدى. سونىمەن قاتار, ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا ەسىل وزەنىنىڭ ارناسىن (12 ۋچاسكە) ودان ءارى قايتا جوندەۋ جۇمىستارىن جانداندىرۋ جوسپارعا ەنگىزىلگەن. بۇعان قوسا, قالا تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ساياباقتار مەن گۇلزارلار سالىنادى. ولار تۇرعىن ءۇي اۋداندارى ورنالاسقان جەردەن 20 مينۋتتىق قاشىقتىقتا سالىنۋى ءتيىس.
بەس جىلدا 37 مەكتەپ سالىنادى
بولجام بويىنشا, 2023 جىلعا دەيىن كوشىپ كەلۋشىلەر ەسەبىنەن كونتينگەنتتىك ءوسىم 124 مىڭ جاڭا وقۋشى ورىندارىن قۇرايدى. سونىڭ ىشىندە وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعىنىڭ 50%-ىن جەكەمەنشىك مەكتەپتەر, 50%-ىن رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن (24 مەكتەپ جانە 10 جاپسارلاس سالىنعان قۇرىلىستار) جابۋ جوسپارلانىپ وتىر. قالا اكىمى 2019-2023 جىلدارى شامامەن 63 مىڭ ورىندىق 37 جاڭا مەكتەپ پەن 10 جاپسارلاس قۇرىلىستار سالىناتىنىن حابارلادى. بۇل 2021 جىلى مەكتەپتەردەگى وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعىن جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ءمجا ارقىلى 6 ملرد تەڭگەگە 6 بالاباقشا سالۋ جوسپارعا ەنگىزىلگەن. دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىن سالۋعا دا ءمجا مەحانيزمى بەلسەندى قولدانىلادى. جالپى سوماسى 44,1 ملرد تەڭگەگە 13 نىسان تۇرعىزۋ جوسپارلانعان. ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ جانە ءمجا-ءنىڭ ەسەبىنەن 30,4 ملرد تەڭگەگە تاعى ەكى نىسان سالۋ جوسپارلانعان. بۇل – 500 ورىندىق ورتالىق جول اۋرۋحاناسى جانە 250 ورىندىق پەريناتالدىق ورتالىق.
باقىت سۇلتانوۆ كەشەندى جوسپاردى جۇزەگە اسىرۋعا 1 ترلن 473 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعانىن, سونىڭ ىشىندە 946 ملرد تەڭگەسى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن ء(رب/مجا – 100 ملرد تەڭگە), 527 ملرد تەڭگەسى (مەملەكەتتىك باعالى قاعازدار شىعارۋ – 72 ملرد تەڭگە, ءمجا – 64 ملرد تەڭگە) جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنەتىنىن ايتتى. ونىڭ پىكىرىنشە, كەشەندى جوسپاردى ىسكە اسىرۋ قالانىڭ دا, ەلدىڭ دە ەكونوميكاسىن دامىتۋعا وڭ اسەرىن تيگىزەدى. «بەس جىلدىڭ ىشىندە بيۋدجەتكە 7 ترلن تەڭگە (رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە – 5,2 ترلن, جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە – 1,8 ترلن تەڭگە) ءتۇسىم تۇسەدى. سونداي-اق, 6 ترلن تەڭگە جەكەمەنشىك ينۆەستيتسيالار تارتۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل قاراجات ەلوردادا 300 مىڭ جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا جانە 3 ملن تۋريستەردى تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى» دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى اكىم.
