جۋىردا استانا قالاسىنىڭ 2019-2021 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەتى قابىلداندى. ونىڭ الدىندا بيۋدجەت جوباسى قالالىق ءماسليحات وتىرىستارىندا بىرنەشە مارتە تالقىلاندى. وسى ورايدا ءماسليحاتتىڭ بيۋدجەت, ەكونوميكا, ونەركاسىپ جانە كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ توراعاسى ميراس شەكەنوۆ اڭگىمەلەپ بەردى.
– ميراس ەرعاليۇلى, الداعى جىلدار بيۋدجەتىن تالقىلاعاندارىڭىزدا قانداي ماسەلەلەرگە نازار اۋدارىپ, ناقتى قانداي ىستەردىڭ وڭ شەشىلۋىنە ىقپال ەتتىڭىزدەر؟
– بيىل ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ باستاماسىمەن استانا قالاسىنىڭ جەكەلەگەن ساناتتاعى ازاماتتارىنا الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋ تارتىبىنە وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. بۇل وزگەرىس قالانىڭ قوعامدىق كولىكتەرىندە جولاۋشىلاردى تاسىمالداۋعا قاتىستى بولدى. ەندى 18 جاسقا تولماعان مۇگەدەك بالالاردىڭ اتا-انالارى جانە زاڭدى وكىلدەرى پەرزەنتتەرىن اۆتوبۋستاردا تەگىن الىپ جۇرە الادى. بۇدان بۇرىن مۇنداي ءتارتىپ 7 جاسقا دەيىنگى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ اتا-انالارى مەن زاڭدى وكىلدەرىنە جۇرەتىن ەدى. تەك بۇل عانا ەمەس, ءماسليحات دەپۋتاتتارى كوتەرگەن كوپتەگەن ماسەلە وڭ شەشىمىن تاپتى.
قالالىق ءماسليحاتتىڭ تۇراقتى كوميسسيالارى 4 ملرد تەڭگەدەن استام قارجىنىڭ قوسىمشا ءبولىنۋىنە ىقپالىن تيگىزدى. بۇل قارجى ءبىلىم, مادەنيەت جانە سپورت, تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى, ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى, جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارمالارىنىڭ, الماتى, بايقوڭىر, سارىارقا اۋداندارى اكىمدىكتەرى مۇقتاجدىقتارىنا بولىنەدى.
– بيۋدجەت جاسالعاندا سىزدىڭشە قانداي ماسەلەلەر ەسەپكە الىندى؟
– ارينە, بۇل جۇمىستا استانانىڭ جانە ءبىرتۇتاس مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ەرەكشەلىكتەرى ەسكەرىلدى. بيۋدجەت جوباسىندا اعىمداعى مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ ۇسىنىستارى ەسەپكە الىندى. نەگىزگى ەكپىن قالا حالقىنىڭ جاعدايىن كوتەرۋگە باعىتتالدى. 2019 جىلعى بيۋدجەتتىڭ الەۋمەتتىك باعدارى ساقتالادى. سونىڭ ىشىندە ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى ەرەكشە نازاردا بولادى.
– قالادا تۇيتكىلدى ماسەلەلەر جوق ەمەس. قانداي جۇمىستاردى جەتىلدىرە ءتۇسۋ قاجەت دەپ ويلايسىز؟
– دەپۋتاتتار جىل سايىن نوسەر سۋلارىن اعىزاتىن كارىز جەلىلەرىنىڭ سالىنۋ ماسەلەسىن كوتەرەدى. بالاباقشالاردىڭ قۇرىلىسى ساپاسىندا دا ولقىلىقتار بار. كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق نىساندارى دا كەشىگىپ تاپسىرىلادى. ۇركەر, ءوندىرىس, يلينكا, تاعى وسى سىندى قالانىڭ شەتكى ايماقتارىندا شەشىلەتىن ماسەلەلەر ءالى دە كوپ. اتاپ ايتسام, بۇل تۇرعىن الاپتاردا جولداردىڭ, ايالداما پاۆيلوندارىنىڭ قۇرىلىسىندا, جارىقتاندىرۋدا تۇيتكىلدەر بار. بۇعان قوسا, مەديتسينالىق, سپورتتىق نىساندار جوق. قوعامدىق كولىكتىڭ قاتىناۋى دا ءتيىستى جاعدايدا ەمەس. ءورت ءسوندىرۋ دەپولارى دا جەتىسپەيدى.
بيىل بيۋدجەتتى تالقىلاعاندا ءبىلىم بەرۋ نىساندارىن جوندەۋ, ارحيۆ قۇجاتتارىن ساقتاۋ, قالانىڭ ءدارىحانالارىندا ءدارى-دارمەكتىڭ بولۋى, مۇگەدەكتەردىڭ ەستۋ اپپاراتتارىمەن قامتاماسىز ەتىلۋى سياقتى ماسەلەلەر بويىنشا دەپۋتاتتاردا سۇراقتار تۋدى.
– بيۋدجەت اكىمشىلەرىنىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرماي, قولىن قايتارعان كەزدەرىڭىز بولدى ما؟ مۇنىڭ سەبەپتەرىن دە ايتا كەتسەڭىز.
– كولىك جانە جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ باسقارماسىنىڭ سۇرانىسىن قاجەتتى مولشەردە قاناعاتتاندىرمادىق. ونىڭ سەبەبى, 2019-2021 جىلداردىڭ بيۋدجەتىندە جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ باعدارلاماسىنا سايكەس ءتيىستى قارجى قاراستىرىلعان. الماتى اۋدانىنىڭ اكىمدىگى قوسىمشا قارجى سۇراپ, ءبىزدى سەندىرە المادى. بايقوڭىر اۋدانىنىڭ اكىمدىگى تۋىستارى جوق ادامداردى جەرلەۋگە 4 ملن تەڭگە كولەمىندە قوسىمشا قارجى سۇرادى. جاڭا زيرات قالانىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە الىنباعاندىقتان, مۇنى دا قابىلدامادىق.
بيۋدجەتتىك سۇرانىستى ۋاقىتىندا بەرمەگەن سوڭ توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ ءوتىنىشىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك بولمادى. بۇعان قوسا, تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنا قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشىرۋ ءىسى بويىنشا ەسەپتەردى تاپسىرىپ وتىرۋ ۇسىنىلدى. بۇل كەلەسى جىلداردىڭ بيۋدجەتىن ناقتىلاۋ ءۇشىن كەرەك. سەبەبى ءتيىستى جۇمىسقا بولىنگەن قارجى جەتپەي قالۋى مۇمكىن.
وكىنىشكە قاراي, بيۋدجەت مۇمكىندىگىنە سايكەس ۆەلوجولداردى قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى شەشىلگەن جوق. وسىعان بايلانىستى بۇل جۇمىستىڭ اكىمشىسى – قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە تابيعاتتى پايدالانۋ باسقارماسىنا ماسەلەنى باقىلاۋدا ۇستاپ, مۇمكىندىك تۋعاندا ءتيىستى ۇسىنىستاردى ەنگىزۋ ۇسىنىلدى.
بۇعان قوسا, بيۋدجەت اكىمشىلەرىنە كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى قۇرىلىسىن مەملەكەتتىك كومپانيالاردان جەكە كومپانيالارعا بەرۋ ءىسىن قاراۋ, قالالىق ورتانى رەگەنەراتسيالاۋ باسقارماسىنا ءبىلىم نىساندارىن كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن اتقاراتىن كومپانيالاردى انىقتاۋ, «استانا قالالىق جارىق» جشس بانكروتتىعى تۋرالى ماسەلە كوتەرۋ, ورتالىق بازار مەن «شانحاي» بازارىنىڭ سانيتارلىق جاعدايىن باقىلاۋعا الۋ ۇسىنىلدى.
ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ مەرزىمى ساقتالماي كەلە جاتىر. جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاردى بەكىتپەستەن جوبانى جۇزەگە اسىرا باستاۋ دا ورىن الۋدا. كونكۋرستاردى وتكىزۋدە دە ۋاقىت ساقتالمايدى. دەبيتورلىق قارىزبەن جۇمىس قاناعاتتانارلىق جاعدايدا ەمەس. تاۋارلاردى جەتكىزۋشىلەردىڭ كەلىسىمشارتتى ورىنداماۋ جاعدايلارى دا كەزدەسەدى. ورىندالعان جۇمىستاردىڭ اكتىلەرىن تاپسىرۋ دا كەشىگەدى. بۇل تۇرعىدا بيۋدجەت اكىمشىلەرى ءتيىستى سۇرانىستى ۋاقىتىندا جىبەرسە دەگەن تىلەگىم بار.
بيۋدجەتتى جوسپارلاعاندا ونىڭ باستاپقى كەزەڭىنە قوعامدى دا تارتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل جاعدايدا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ناتيجەلى بولادى. سەبەبى ءبارى قوعام ءۇشىن جاسالىپ, حالىقتىڭ جاعدايىنا اسەرىن تيگىزەدى. بيۋدجەتتى جاساعاندا اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتسەك, مەملەكەتتىك ورگاندار مەن حالىق اراسى جاقىندايدى جانە بيۋدجەت قارجىسى قالا حالقىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە باعىتتالادى. بيۋدجەتتى تالقىلاۋ بويىنشا كراۋدسورسينگ جانە ونلاين داۋىس بەرۋ پلاتفورماسى ەنگىزىلسە جاقسى بولادى. بۇل تۇرعىدا سارىارقا اۋدانى اكىمدىگىن ماقتاسام بولادى. بيۋدجەتتى جاساۋ بويىنشا وسى اكىمدىك حالىقپەن اقىلداسىپ وتىرادى. بۇل جۇمىس ۇلت جوسپارىنىڭ 98 قادامىنا دا سايكەس كەلەدى.
وندا ەستەرىڭىزدە بولسا, وبلىس ورتالىقتارىندا جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى قالالاردا ازاماتتاردىڭ ءتيىستى بيۋدجەتتىك جوبالارىن تالقىلاۋعا قاتىسۋىنىڭ تەتىكتەرى جۇمىس ىستەيتىنى جايلى ايتىلعان. قازاقشا ايتقاندا, بىرلىك بار جەردە, تىرلىك بار.
