ۇكىمەت جانىنان قۇرىلعان ازاماتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جانە تابىسىن ارتتىرۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەۋ جونىندەگى جۇمىس توبى ەلورداداعى كوپبالالى جانە تۇرمىسى تومەن وتباسىلارمەن كەزەكتى كەزدەسۋىن وتكىزدى. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى باقىت سۇلتانوۆتىڭ باستاماسىمەن وسىعان دەيىن باس قالاداعى سارىارقا, ەسىل, بايقوڭىر اۋداندارى تۇرعىندارىمەن كەزدەسكەن توپ مۇشەلەرى بۇل جولى الماتى اۋدانىنا ات باسىن تىرەدى.
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بەردىبەك ساپارباەۆ, يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ىستەرى كوميتەتىنىڭ توراعاسى مارحابات جايىمبەتوۆ مەملەكەت تاراپىنان ازاماتتاردى قولداۋ باعىتىندا قولعا الىنىپ وتىرعان شارالاردى بايانداعاننان كەيىن سۇراق-جاۋاپقا كەزەك بەرىلدى. باس قالا تۇرعىندارىنىڭ كوپشىلىگىن باسپانا ماسەلەسى مازالايتىنى جاسىرىن ەمەس. العاشقى قويىلعان سۇراقتار دا وسى تۋرالى بولدى.
راۋشان قارابەكوۆا ەسىمدى تۇرعىن وڭتۇستىك قازاقستان (قازىرگى تۇركىستان) وبلىسىنان ەلورداعا وسىدان ەكى جىل بۇرىن كوشىپ كەلگەنىن ايتتى. «باس قالاعا مۇگەدەك بالامىزدى ەمدەتۋ ءۇشىن قونىس اۋدارعان ەدىك. بىراق وتكەن جىلدىڭ جازىندا جولداسىممەن اجىراسىپ كەتتىك. قازىر جالعىز ءتورت بالانى تاربيەلەپ وتىرمىن. ەمشەكتەگى بالام بولعاندىقتان, جۇمىس ىستەمەيمىن. كوپبالالى انا رەتىندە الاتىن اقشا مەن بالامنىڭ مۇگەدەكتىگى ءۇشىن بەرىلەتىن جاردەماقىنى قوسقاندا اي سايىنعى تابىسىمىز 83 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. وسىنداعى ءبىر بولمەنى جالعا الىپ, تۇرىپ جاتىرمىز. ول ءۇشىن 45 مىڭ تەڭگە تولەيمىن. ەلوردادا تىركەۋگە تۇرعانىمىزعا ەكى جىل بولدى. تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە جوقپىن. وسىعان دەيىن بانكتە جينالعان اقشام دا جوق. باسپانا جاعىنان قاتتى قينالىپ وتىرمىز. بىزگە قانداي كومەك بەرە الاسىزدار؟ تىم قۇرىعاندا بالالارىم ءوسىپ, ءوزىم جۇمىسقا تۇرعانشا جاتاقحانادان بولمە بەرسەڭىزدەر ەكەن» دەدى ول.
ونى مۇقيات تىڭداعان قالا باسشىسى باقىت سۇلتانوۆ: «وسىندا جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ءجۇر. ماسەلەڭىز بويىنشا سوعان جولىعىڭىز. مۇگەدەك بالاڭىزدىڭ ماسەلەسى مەن ءسىزدىڭ ەڭ بولماسا جارتى كۇندىك جۇمىسقا شىعۋىڭىز ءۇشىن جاعدايلاردى ول قاراستىرادى. ناقتى شەشىمدەردى قابىلدايمىز. بىراق تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرماعانىڭىزدان كەيىن باسپانا بەرە المايمىز. سەبەبى مۋنيتسيپالدى ءۇي جوق. تۇرعىن ءۇي كەزەگىنە قويۋدىڭ ءوز ەرەجەلەرى بار. سوعان سايكەس ادامدا بەس جىل كولەمىندە باسپانا بولماۋ كەرەك. ول بەس جىل ەلوردادا تىركەۋدە تۇرۋى ءتيىس. قازىر نۇر-سۇلتان قالاسىندا 45 مىڭ ادام تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇر. ولاردىڭ 20 مىڭنان استامى – الەۋمەتتىك وسال توپتارعا جاتاتىن ازاماتتار. وكىنىشكە قاراي, ءبىز بولىنگەن اقشاعا سايكەس تۇرعىن ۇيلەردى سالىپ جاتىرمىز. سوعان ساي قيمىلداپ, وتكەن جىلى 188 پاتەر عانا پايدالانۋعا بەردىك. بىلتىر ايتارلىقتاي كەزەك جىلجىماعانىن دا بارلىعى بايقاعان بولۋى كەرەك. كەيبىرەۋلەردىڭ كەزەگى, ءتىپتى, ارتقا جىلجىپ كەتتى» دەدى ب.سۇلتانوۆ.
مۇنىڭ سەبەبىن تۇسىندىرگەن اكىم كەيبىر تۇرعىندار كەزەك تەزىرەك جىلجيدى دەپ ويلاپ, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە ارنالعان كەزەكتەن كوپبالالى وتباسىلار كەزەگىنە اۋىسقانىن ايتتى. «باسپانا كەزەگى تەزىرەك جەتۋ ءۇشىن بىزگە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن كوبەيتۋ كەرەك. تۇرعىندارعا دا ءتيىستى ەكونوميكالىق جاعدايلاردى تۋدىرۋىمىز قاجەت. سەبەبى باسپاناعا يە بولۋدىڭ باسقا دا مەحانيزمدەرى بار. مىسالى, 2, 6 پايىزدىق نەسيەلەر بەرىلەدى. «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا ءۇي الۋعا بولادى. ەندى كەزەك تەزىرەك جىلجۋ ءۇشىن شارالار قابىلداپ جاتىرمىز. بيىل 781 پاتەر بەرەمىز دەپ جوسپارلاعانبىز. قوسىمشا قارجى ءبولۋدىڭ ارقاسىندا وسى جىلى 1900 پاتەر بەرەمىز. كەلەسى جىلدان باستاپ ءار جىل سايىن 3 مىڭ, مۇمكىندىك بولسا 4 مىڭ پاتەرگە دەيىن بەرۋگە تىرىسامىز. بۇل جاعداي كەزەكتىڭ جىلجۋىن تەزدەتەدى» دەدى قالا باسشىسى.
13 جىلدان بەرى تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرىپ, ەكى-ءۇش كۇن بۇرىن قالا باسشىسىنىڭ قولىنان پاتەر كىلتىن العان ءبىر تۇرعىن قۋانىشىمەن ءبولىستى. «مىنە, كورىپ وتىرسىزدار, ادام قانشاما جىل كەزەكتە تۇرىپ, ماقساتىنا جەتتى. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى كولەمىن ارتتىرساق, بارلىعىڭىز دا 13 جىلدا ەمەس, بۇيىرتسا, الداعى 4-5 جىلدىڭ كولەمىندە باسپاناعا يە بولاسىزدار» دەدى ب.سۇلتانوۆ.
ءوزىن گۇلنار دۇيسەنوۆا دەپ تانىستىرعان كەلىنشەك ەلوردادا 13 جىلدان بەرى تۇرىپ جاتقانىن ايتتى. «پەريناتالدى ورتالىقتا 11 جىل بويى جۇمىس ىستەيمىن. قازىر بالا كۇتىمىنە بايلانىستى ۇيدە وتىرمىن. تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە بارمىن. جولداسىم جوق, جالعىز 3 بالانى اسىراپ وتىرمىن. كىشكەنتايىم سال اۋرۋى, ەپيلەپسياعا شالدىققان. پاتەردى 85 مىڭ تەڭگەگە جالداپ تۇرامىن. ءۇيدىڭ ءىشى سىز تارتقاندىقتان كەنجەم ءجيى اۋىرادى» دەدى ول.
ب.سۇلتانوۆ وعان قالا اكىمدىگى تاراپىنان دەنساۋلىق ساقتاۋ, ءبىلىم, پوليتسيا, الەۋمەتتىك سالا قىزمەتكەرلەرىنە 1 ميلليون تەڭگە كولەمىندە تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتتارى بەرىلەتىنىن جەتكىزدى. «پەريناتالدى ورتالىقتا جۇمىس ىستەيدى ەكەنسىز, وسى جەڭىلدىككە يە بولا الاسىز. وسىندا سوعان جاۋاپتى ادامدار ءجۇر. سولارعا جولىعىڭىز, ولار ءبارىن ءتۇسىندىرىپ بەرەدى» دەدى قالا باسشىسى.
التى بالانىڭ اناسى ايناگۇل مۇسايبەكوۆا اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك تۋرالى سۇراپ: «جاس وتباسى» باعدارلاماسىنىڭ 2008-2011 جىلدارعا ارنالعان ەكىنشى كەزەڭى بويىنشا تۇرعىن ۇيگە يە بولدىق. قازىر جۇبايىم ەكەۋمىزدىڭ تابىسىمىزدى قوسقاندا, ول 84 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ەگەر بىزدە پاتەر بولسا, اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتى الا المايمىز با؟» دەگەن ساۋال تاستادى.
وعان جاۋاپ بەرگەن بەردىبەك ساپارباەۆ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك وتباسىنىڭ تابىسىنا قاراپ تاعايىندالاتىنىن ايتتى. «تابىسىڭىز 84 مىڭ تەڭگە بولسا, ونى ءسىزدىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە, ياعني 8 ادامعا بولەمىز. 10 مىڭ تەڭگە كولەمىندە شىعادى. سوندىقتان اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋعا قۇقىلىسىز. ويتكەنى وتكەن ءساۋىر ايىنان باستاپ ءبىر بالا ءۇشىن ونىڭ كولەمى 15409 تەڭگەدەن 21572 تەڭگەگە ءوستى» دەدى مينيستر.
كوپبالالى انالاردىڭ كەيبىرەۋى تىگىنشىلىكپەن اينالىسىپ, تابىس تاپقىسى كەلەدى ەكەن. بۇل سۇراققا: «قازىر ەلورداداعى دوستىق ۇيىندە رزا تۇرسىنزادا دەگەن كاسىپكەر تەگىن قولونەر ساباقتارىن وتكىزىپ جاتىر. وعان بارساڭىزدار, قابىلدايدى دەپ ويلايمىن» دەپ جول سىلتەدى قالا باسشىسى باقىت سۇلتانوۆ.
بۇعان قوسا, ءتىس ەمدەتۋ, جالپى ءبىلىم بەرۋ قورىنان كومەك الۋ, وزگە دە وزەكتى ماسەلەلەر قوزعالدى. بۇل ساۋالدارعا دا ناقتى جاۋاپتار بەرىلدى. تۇرعىندار وسىلار جايلى كەزدەسۋگە قاتىسقان ءتيىستى باسقارمالار باسشىلارىنان تولىعىراق ءبىلدى.
