پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ حالىققا جولداۋىندا بيزنەستىڭ دامۋىن جەدەلدەتۋ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ, شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە قولايلى جاعداي قالىپتاستىرۋدى تاپسىردى. ويتكەنى كاسىپكەرلىكتىڭ احۋالى قانداي – حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى دا سونداي. الەمنىڭ وزىق ەلدەرى وسى پرينتسيپكە باسىمدىق بەرىپ, شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا كۇش سالادى.
وزىق ەلدەردىڭ تىرەگى – بيزنەس
الەمدە بيزنەس جۇرگىزۋگە ەڭ ىڭعايلى ەل – جاڭا زەلانديا. 2012 جىلدان بەرى تىنىق مۇحيتىنىڭ وڭتۇستىك-باتىسىنداعى شاعىن ەل كاسىپكەرلەرگە قولايلى جاعداي قالىپتاستىرىپ, وسى سالادا كوش باستاپ كەلەدى. بىرنەشە جىل بۇرىن فيرما اشۋ ءۇشىن ارنايى ادۆوكات قىزمەتىنە جۇگىنىپ, كاسىپكەرلىكتى قۇجاتتاندىرۋعا ءبىر اپتا ۋاقىت كەتەتىن. قازىر ينتەرنەت-پلاتفورما ارقىلى (companies.govt.nz) 1-3 ساعات ىشىندە كاسىپكەر اتانادى. باستىسى, ىسكەرلىك يمميگراتسيانى دامىتۋدا بيۋروكراتيالىق كەدەرگى مەن مەملەكەتتىڭ اكىمشىلىك قىسىمىن ازايتۋعا ءمان بەردى. بۇل ەلدەگى ەركىن نارىقتىق ەكونوميكا, تابىستىڭ جوعارى دەڭگەيى, ءومىر ءسۇرۋدىڭ وڭتايلى جاعدايى, قۇرىلىسقا رۇقساتتى تەز رەسىمدەۋ, مۇلىكتى تىركەۋ, كرەديت راسىمدەۋدەگى ىڭعايلىلىق بيزنەستىڭ دامۋىنا وڭ ىقپال ەتتى. جاڭا زەلانديادا شەتەلدىڭ ىسكەر ازاماتتارى جاڭا كومپانيا اشىپ قانا قويماي, دايىن بيزنەس سۋبەكتىسىن ساتىپ الىپ, اكتسياعا نەمەسە كوممەرتسيالىق جىلجىمايتىن مۇلىككە ينۆەستيتسيا سالا الادى.
بيزنەسكە ىڭعايلى ەلدەر ساناتىنا سينگاپۋر, گونكونگ, دانيا, كورەيا, اقش, گرۋزيا, ۇلىبريتانيا, نورۆەگيا, شۆەتسيا دا جاتادى. بۇل قاتارداعى الدىڭعى ءۇش ەل كاسىپكەرلىك سالاسىن تسيفرلاندىرۋدى باسىمدىق ەتتى.
حح عاسىردىڭ 60-90-جىلدارى وڭتۇستىك كورەيا بيزنەستى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جوسپارلى دامىتتى. 1966 جىلى كورەيا ۇكىمەتى «شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك تۋرالى» زاڭ قابىلداپ, بيزنەستى قولداۋدىڭ كەشەندى باعدارىن ايقىنداپ, الدىمەن ءىرى كورپوراتسيانى دامىتۋعا, سوسىن ولارعا سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتەتىن شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قالىپتاستىرۋعا ءمان بەردى. 1980 جىلى بيزنەستى قورعاۋ ساياساتىن ودان ءارى نىعايتىپ, ارنايى بيزنەستى ناسيحاتتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك قور, شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە قولداۋ كورسەتەتىن ۇزاقمەرزىمدى 10 جىلدىق باعدارلاما قابىلدادى. باعدارلاما كورەيانى الەمنىڭ وزىق ەلدەرىنىڭ قاتارىنا قوسۋعا مۇمكىندىك بەردى.
الەمدىك ءجىو-ءنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىن قامتاماسىز ەتەتىن اقش-تىڭ ەكونوميكالىق قۋاتى شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سالاسىمەن تىكەلەي بايلانىستى. شاعىن بيزنەس جانە كاسىپكەرلىك كەڭەسىنىڭ مالىمەتىنشە, شتاتتاردا 30,7 ميلليون شاعىن بيزنەس سۋبەكتىسىندە 59,9 ميلليون ادام جۇمىس ىستەيدى. جىل سايىن كاسىپكەرلىك سالاسىندا 1,5 ميلليون جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى. ەلدە وتباسى بيزنەسىنىڭ ۇلەسى ايتارلىقتاي. ماسەلەن, 1,2 ميلليون ەرلى-زايىپتى شاعىن بيزنەس سۋبەكتىسىن باسقارادى. وتباسى بيزنەسىنىڭ 30 پايىزىن ەكىنشى, ءۇشىنشى ۇرپاعى مەڭگەرىپ كەتەدى. بۇل كورسەتكىشتەن امەريكالىقتاردىڭ ومىرىندە بيزنەستىڭ قانشالىقتى تەرەڭ مانگە يە ەكەنىن كورۋگە بولادى.
ساراپشىلار اقش-تا بيزنەستىڭ دامۋىنا زاڭ تەتىگى وڭ اسەر ەتتى دەيدى. 1890 جىلى «شەرمان اكتىسى» مونوپولياعا قارسى كۇرەستە زاڭدى نەگىز بولسا, 1953 جىلى قابىلدانعان «شاعىن كاسىپكەرلىك تۋرالى» زاڭ كاسىپكەرلەردىڭ مۇددەسىن قورعادى. ودان بولەك, «ادال باسەكەلەستىك تۋرالى», «شاعىن كاسىپكەرلىكتى يننوۆاتسيالاۋ جانە دامىتۋ تۋرالى» زاڭدار سالانىڭ وركەندەۋىنە سەپتىگىن تيگىزدى. ەكىنشىدەن, 1953 جىلى شاعىن كاسىپكەرلىكتى باسقارۋ اگەنتتىگى قۇرىلىپ, كاسىپكەرلەردى اقپاراتتىق تۇرعىدا سۇيەمەلدەۋدى جولعا قويدى. ۇشىنشىدەن, عىلىمي-تەحنولوگيالىق تۇرعىدا قولداۋ ءبىلدىردى. تورتىنشىدەن, قارجىلاندىرۋ كوزىن شەشتى. بەسىنشىدەن, سالىق جەڭىلدىگىن قامتاماسىز ەتتى.
ەلوردا ەكونوميكاسىنداعى كاسىپكەرلىكتىڭ ۇلەسى 69 پايىزدى قۇرايدى. بۇل دەگەنىمىز – دامىعان مەملەكەتتەردىڭ دەڭگەيىندەگى كورسەتكىش. قازاقستان بويىنشا بۇل كورسەتكىش 30 پايىزدى قۇرايدى. جالپى استانادا 185 مىڭ كاسىپورىن بولسا, ونىڭ باسىم بولىگى – جەكە كاسىپكەرلىك. 2022 جىلى گرانت الۋ ءۇشىن 918 ءوتىنىم جىبەرىلىپ, 619,6 ميلليون تەڭگەنىڭ 135 جوباسى ىسكە استى
كسرو بۇعاۋىندا بولعان گرۋزيانى جاڭا باعىتقا بۇرىپ, بيزنەسكە قولايلى ەلدىڭ قاتارىنا قوسۋدا ميحايل سااكاشۆيليدىڭ ەڭبەگى ەرەن. جەمقورلىقپەن كۇرەسىپ, قۇقىق قورعاۋ سالاسىن رەفورمالاپ, بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەردى ازايتۋ ارقىلى شاعىن جانە ورتا بيزنەس سالاسىن دامىتۋعا جول اشتى. بۇگىندە گرۋزيا الەمدىك رەيتينگتە 7-ورىندا.
رەيتينگتە 25-ورىندامىز
دۇنيەجۇزىلىك بانك بيزنەسكە قولايلى ەلدەردىڭ رەيتينگىن سارالاعاندا كاسىپكەرلىكتى تىركەۋ, قۇرىلىسقا رۇقسات الۋ, ەلەكترمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنە قوسىلۋ, مەنشىكتى تىركەۋ, كرەديت الۋ, مينوريتارلىق ينۆەستورلاردى قورعاۋ, سالىق سالۋ, حالىقارالىق ساۋدا, كەلىسىمشارتتىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ جانە تولەم قابىلەتسىزدىگىنە رۇقسات بەرۋ كريتەريى بويىنشا باعالايدى.
2016 جىلى قازاقستان بيزنەسكە قولايلى ەلدەر رەيتينگىندە 41-ورىندا بولسا, 2017 جىلى – 35, 2018 جىلى – 36, 2019 جىلى – 28, 2020 جىلى 25-ورىننان كورىندى. ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى باسەكەلەس ورتانى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ اعا مامانى گۇلناز قاسىمباەۆانىڭ سوزىنشە, 2021 جىلى دۇنيەجۇزىلىك بانك «Doing Business» رەيتينگىن توقتاتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. بۇعان ەسەپتەۋدەگى قاتەلىكتەر سەبەپ.
– 2018-2019 جىلى قازاقستان 10 باعىتتىڭ 3-ەۋىندە جوعارىلادى. كرەديت الۋ بويىنشا 25-ورىندا (+35 پوزيتسيا), كاسىپورىندى باستاۋ بويىنشا 22-ورىندا (+14 پوزيتسيا), ەلەكترمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنە قوسىلۋ بويىنشا 67-ورىندا (+9 پوزيتسيا) بولدى. 2021 جىلى بيزنەستى رەتتەۋدى جەتىلدىرۋ ماقساتىندا بيزنەستى جۇرگىزۋدىڭ جەڭىلدىگى بويىنشا ءوڭىر مەن قالالاردىڭ رەيتينگىن وتكىزۋ جونىندەگى ادىستەمە بەكىتىلدى. رەيتينگ رەسمي ستاتيستيكا مەن كاسىپكەرلەر اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالناما دەرەگىنە نەگىزدەلدى, – دەدى گۇلناز قاسىمباەۆا.
2017 جىلى 24 قاراشادا ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ «بيزنەستى جۇرگىزۋ جەڭىلدىگى بويىنشا ءوڭىر مەن قالالار رەيتينگى» تۋرالى جارلىققا قول قويدى. بۇل قۇجات بيزنەستى اشۋعا جانە جۇرگىزۋگە قولايلى جاعداي قالىپتاستىرۋ, بيزنەس ءۇشىن قارجىنىڭ قولجەتىمدىلىگى, بيزنەس سۋبەكتىسىنەن تۇسەتىن سالىق اۋدارىمىنىڭ كولەمى جانە تاعى باسقا مالىمەتتەر سارالاندى. ءسويتىپ, 2018 جانە 2019 جىلى بيزنەسكە قولايلى كليمات تۋعىزعان قالا جانە وبلىستاردىڭ رەيتينگى ءتۇزىلدى. بۇل بويىنشا ءبىرىنشى جىلى قىزىلوردا, ەكىنشى جىلى تۇركىستان وبلىسى كوش باستادى. 2021 جىلى شىمكەنت قالاسى, 2022 جىلدىڭ قورىتىندىسىمەن الماتى قالاسى ۇزدىك دەپ تانىلدى.
سول جىلدارى قىزىلوردا وبلىسىن باسقارعان قىرىمبەك كوشەرباەۆ «جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ جونىندەگى جول كارتاسىن» قابىلداپ, قالا, اۋدان, اۋىل اكىمدەرىنە جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ, سالىق بازاسىن كەڭەيتۋدە مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا بەلسەندى قاتىسۋدى تاپسىردى. ءارى وبلىستىڭ اكتيۆ جيىندارىندا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى اشىلماعان اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىن ەسەپ الىپ, جۇيەلى جۇمىس ىستەۋدى تالاپ ەتەتىن. قاداعالاۋ سالدارىنان اۋىلدى جەرلەردە مەملەكەتتىك باعدارلامالار اياسىندا كاسىپكەرلىك سالاسىنا قان جۇگىردى. قارجىعا قول جەتكىزە الماي جۇرگەن قانشاما ازامات مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا قاتىسىپ, جۇمىسىن جانداندىردى.
الايدا ەل بويىنشا جەڭ ۇشىنان جالعاسقان جەمقورلىق, بيۋروكراتيالى كەدەرگىلەر بۇل سالاعا قولبايلاۋ بولىپ تۇر. ءار وڭىردە قۇرىلعان قايتارىمسىز گرانت بەرەتىن كوميسسيانىڭ جۇمىسى اشىق ءارى جاريالى بولماۋ سالدارىنان تامىر-تانىستىقپەن ماسەلە شەشىلىپ, ميلليونداعان قارجى قۇمعا سىڭگەن سۋداي بەرەكەسىز باعىتتالۋدا. ءتىپتى كەيبىر اۋلەتتىڭ مۇشەلەرى گرانتقا قول جەتكىزىپ, ءبىرى كولىك, ەكىنشىسى رەمونتقا جۇمساپ, باقىلاۋسىز قارجىنىڭ راحاتىن كورۋدە.
الەمنىڭ كوشباسشى ەلدەرىندەگىدەي كاسىپكەرلىك سالاسى ەركىن دامۋىنا كەدەرگى بولاتىن جايتتار جوق ەمەس. ماسەلەن, كاسىپكەرلەر ءۇشىن كرەديتتىك باعدارلامالار قولايلى بولماي تۇر. مۇنى پرەزيدەنت بيىلعى جولداۋىندا اتاپ ءوتتى. ونىڭ باستى سەبەبى – ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر بيزنەستى قولداۋعا قۇلىقسىز. اكىمشىلىك قىسىم دا بيزنەستەگى جۇيەلى ماسەلەنىڭ ءبىرى. كوممۋنالدىق تولەم تۇرلەرى, سونىڭ ىشىندە ەلەكتر ەنەرگياسى ءتاريفىنىڭ جوعارى بولۋى – ىسكەر ازاماتتارعا قولبايلاۋ. قۇرىلىس سالاسىندا تابىس تاباتىن كاسىپكەرلەردى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ كونكۋرسىن وتكىزۋ مەرزىمىنىڭ ۇزاقتىعى الاڭداتادى.
ەكونوميست ءلاززات جانمولدانىڭ سوزىنشە, ۇكىمەت بيزنەستى دامىتۋعا باعدارلامالار قابىلداپ, قوماقتى قارجى قاراستىرعانمەن, ناتيجەلى جۇمىس كورىنبەيدى.
– ۇكىمەت شاعىن كاسىپورىنداردىڭ ىسكەرلىك بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋدا قۇقىقتىق جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىن شىڭداپ, سالىق جانە كرەديت-قارجى ساياساتىن جەڭىلدەتىپ, جەتىلدىرۋى كەرەك. بيزنەس-ينكۋباتور مەن بيزنەس-اكسەلەراتور سانىن كوبەيتىپ, ولارعا تىكەلەي قولداۋ كورسەتىپ, فرانچايزينگ سالاسىن دامىتىپ, وتاندىق ءونىمدى قولداۋى ماڭىزدى. ولاي بولماسا, وتاندىق كاسىپكەرلەر شەتەلدىڭ ارزان تاۋارلارىنا توتەپ بەرە المايدى. يمپورتقا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە شەكتەپ نەمەسە وتاندىق ءونىم تۇرلەرىن سۋبسيديالاۋدى قاراستىرعانى دۇرىس, – دەدى ەكونوميست ل.جانمولدا.
راس, شەت ەلدەردەگىدەي كاسىپكەرلىكتى قولدايتىن زاڭدار مەن باعدارلامالار ءبىزدىڭ ەلدە از ەمەس. 2015 جىلعى 29 قازاندا كاسىپكەرلەر مەن مەملەكەتتىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلىن رەتتەيتىن كاسىپكەرلىك كودەكسى قولدانىسقا ەندى. مەرزىمى بىتكەن باعدارلامالاردى ايتپاعاننىڭ وزىندە, 2021-2025 جىلعا ارنالعان كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ ۇلتتىق جوباسى مەن «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2025» باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. كاسىپكەرلەردى ءجون-جوسىقسىز تەكسەرۋگە موراتوري جاريالاندى. بۇل باستامالار بيزنەس سالاسىنا دەم بەرگەنمەن, كاسىپكەرلەردىڭ شەتەلدىڭ ارزان تاۋارىنا باسەكەلەسۋى قيىن بولىپ تۇر. ءبىر مىسال, وتاندىق كاسىپكەرلەردىڭ رەسەي مەن بەلارۋس اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنە باعا تۇرعىسىنان توتەپ بەرۋى قيىن.
استانا – بيزنەس ورتالىعى
ەلوردا ەكونوميكاسىنداعى كاسىپكەرلىكتىڭ ۇلەسى 69 پايىزدى قۇرايدى. بۇل دەگەنىمىز – دامىعان مەملەكەتتەردىڭ دەڭگەيىندەگى كورسەتكىش. قازاقستان بويىنشا بۇل كورسەتكىش 30 پايىزدى قۇرايدى. ەندەشە استانا وزگە وڭىرلەرگە شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداپ, دامىتۋ جاعىنان ۇلگى.
باس قالادا كاسىپكەرلىك سالاسىنىڭ ىلگەرىلەۋىنە نەگىز بولاتىن بىرنەشە سەبەپ بار. بىرىنشىدەن, الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمنىڭ جەتىلۋى بيزنەسكە جايلىلىق تۋعىزادى. ەكىنشىدەن, ينۆەستيتسياعا تارتىمدى بولۋى دا شەشۋشى ءرول اتقارادى. ۇشىنشىدەن, سۇرانىس پەن ۇسىنىستىڭ تەڭ دارەجەدە قالىپتاسۋى تىكەلەي اسەر ەتەدى. ال سۇرانىس حالىق سانىنىڭ كوبەيۋىمەن ارتاتىنى بەلگىلى. استانا ميلليون تۇرعىنى بار مەگاپوليسكە اينالدى. ياعني سۇرانىستىڭ ارتۋىمەن جىلىنا ءتۇرلى باعىتتاعى 10-15 مىڭعا جۋىق كاسىپورىن اشىلادى. جالپى استانادا 185 مىڭ كاسىپورىن بولسا, ونىڭ باسىم بولىگى – جەكە كاسىپكەرلىك.
شىنىندا, ەلوردا ينۆەستورلار ءۇشىن تارتىمدى. وعان استانانىڭ كولىك, كوممۋنيكاتسيا جانە لوگيستيكا ورتالىعى بولۋى وڭ اسەر ەتەدى. ياعني ازيا مەن ەۋروپا جالعايتىن ترانزيتتىك كوپىر سانالادى. ەلدىڭ اكىمشىلىك جانە ىسكەرلىك ورتالىعى رەتىندە عىلىمي-تەحنيكالىق جانە عىلىمي-يننوۆاتسيالىق ءىرى جوبالار ىسكە اسۋدا. باس قالادا كرەديت بويىنشا سىياقى مولشەرىن سۋبسيديالاپ, كرەديتتى ءىشىنارا كەپىلدەندىرىپ, مەملەكەتتىك گرانتتار بەرىپ, كاسىپكەرلىك سالاسىنىڭ دامۋىنا وڭ ىقپال ەتۋدە.
ينۆەستيتسيا تارتۋدا «SPK Astana Development» فرونت-ءوفيسى بەلسەندى جۇمىس ىستەيدى. ينۆەستورلاردى سۇيەمەلدەۋ «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە. 2019-2023 جىلدار ارالىعىندا ەلوردانىڭ ينۆەستيتسيالىق كورسەتكىشى بويىنشا تۇراقتى ءوسىم بايقالادى.
ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتار بيزنەستىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرىپ, سەرۆيستىك قىزمەت ساپاسىنىڭ جاقسارۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. ماسەلەن, «استانا – جاڭا قالا» ارنايى ەكونوميكا ايماعىندا 300 قاتىسۋشى بولسا, «استانا-تەحنوپوليستە» 13 كاسىپكەر تىركەلىپ, ءوز كاسىبىن وركەندەتۋدە.
جاڭا جۇمىس ورنىن قۇرۋدا كاسىپكەرلىك سالاسى ماڭىزدى ءرول اتقارادى دەسەك, بۇل سالانى قارجىلاي قولداۋ ماڭىزدى. ۇكىمەت قايتارىمسىز گرانتتار ارقىلى دەمەۋدە. 2022 جىلى گرانت الۋ ءۇشىن 918 ءوتىنىم جىبەرىلىپ, 619,6 ميلليون تەڭگەنىڭ 135 جوباسى ىسكە استى.
مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىن كورگەن كاسىپكەردىڭ ءبىرى – ەمين اسكەروۆ. ول نەگىزىن قالاعان «GreenTAL» جشس پوليگرافيا جانە ديزاين قىزمەتىن جاساپ, اعاش شەبەرحاناسى, تىگىن تسەحىندا قىزمەت ەتەدى. اعاش ويىنشىعىنىڭ سان ءتۇرىن وندىرەدى.
– ءىس ىستەيمىن, بيزنەس باستايمىن دەگەن ازاماتتارعا مۇمكىندىك كوپ. «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورى» اق-قا بارىپ, كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ تۋرالى جان-جاقتى اقپارات الۋعا بولادى. ءبىز «باستاۋ بيزنەس» جوباسى بويىنشا 5 ميلليون تەڭگەگە قول جەتكىزدىك. بۇل قارجىعا بالالارعا ارنالعان اعاش ويىنشىقتار ءوندىرىسىن باستادىق. «Samruk-Kazyna Trust» الەۋمەتتىك جوبالاردى دامىتۋ قورى 3 ميلليون تەڭگەگە قارجىلاندىردى. وعان ەكىباستۇز قالاسىندا كومپانيانىڭ فيليالىن اشىپ, كاسىپتى كەڭەيتتىك. قازىر استانا, پاۆلودار جانە ەكىباستۇز قالاسىنداعى كومپانيادا 40 ادام جۇمىس ىستەيدى, – دەدى ىسكەر ازامات ە.اسكەروۆ.
باس قالاداعى بيزنەستىڭ دەڭگەي-دارمەنى وزگە وڭىرلەرمەن سالىستىرعاندا جوعارى. بۇعان تالاسىمىز جوق. بىراق شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ كلاستەرلىك ءوندىرىسىن دامىتۋ كەنجەلەپ تۇر. اتادان بالاعا ساباقتاساتىن وتباسى بيزنەسى كەنجە تارتۋدا. باعدارلامالار وسى باعىتتا جان بىتىرسە, يگىلىكتى ءىس بولار ەدى.
P.S: الەم ەلدەرىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىك كريتەريىن ەسەپتەگەندە كاسىپكەرلىك سالاسىنىڭ دامۋىن سارالايدى. سەبەبى كەز كەلگەن داعدارىسقا تەز بەيىمدەلەتىن ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشى كۇشى – شاعىن جانە ورتا بيزنەس. وسىنى ەسكەرگەن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ قايتادان بيزنەستى جۇرگىزۋدىڭ جەڭىلدىگى بويىنشا وڭىرلەردىڭ رەيتينگىن انىقتاپ, اكىمدەردىڭ قىزمەتىنە باعا بەرۋدى تاپسىردى.
