2021 جىلدىڭ سوڭىندا مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ازاماتتىق پروتسەستىك زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جانە داۋلاردى سوتتان تىس جانە سوتقا دەيىنگى رەتتەۋ ينستيتۋتتارىن دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا قول قويدى.
زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر ازاماتتىق پروتسەستىك زاڭنامانى جەتىلدىرۋگە, ونىڭ ىشىندە ازماتتاردىڭ سوت شىعىندارىن ازايتۋعا, تاتۋلاسۋ راسىمدەرىنىڭ قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋگە جانە داۋلاردى سوتقا دەيىنگى رەتتەۋ ماسەلەسىن قولعا الۋعا باعىتتالدى.
ناقتىراق, داۋلاردى سوتتان تىس جانە سوتقا دەيىن رەتتەۋ ينستيتۋتتارىن دامىتۋ ماقساتىندا ازاماتتىق پروتسەستىك كودەكسكە سوتقا دەيىنگى حاتتاما ەنگىزۋ جانە ءىستى وندىرىسكە قابىلداۋ ساتىسىندا تاراپتاردىڭ دالەلدەمەلەردى ۇسىنۋ مىندەتى تۋرالى جاڭاشىلدىق ەنگىزىلدى. بۇل باعىت ازاماتتىق داۋلار بويىنشا ءىستىڭ ءمان-جايىن تولىق اشىپ, باعا بەرۋگە كەپىلدىك بەرەدى.
ياعني, ازاماتتىق پروتسەستىك كودەكستىڭ 73-بابىنىڭ 1-بولىگىنە سايكەس, دالەلدەمەلەردى تاراپتار جانە ىسكە قاتىساتىن باسقا دا تۇلعالار ءبىرىنشى ساتىداعى سوتقا ولار سوتقا دەيىنگى حاتتامانى جاساي وتىرىپ, تالاپ قويۋدى قابىلداعان كەزدە ۇسىنادى, وندا تاراپتاردىڭ جانە ىسكە قاتىساتىن باسقا دا تۇلعالاردىڭ ولار وزدەرىنىڭ تالاپتارىنىڭ نەمەسە قارسىلىقتارىنىڭ نەگىزى رەتىندە سىلتەمە جاساۋعا جانە ءىستى سوتتا قاراعان جاعدايدا ولاردى پايدالانۋعا نيەت بىلدىرگەن دالەلدەمەلەردى اشۋ, ۇسىنۋ جانە الماسۋ بويىنشا ارەكەتتەرى كورسەتىلەدى.
سونداي-اق تۇلعا ءىستى سوت تالقىلاۋىنا دايىنداۋ بارىسىندا نە سوت تالقىلاۋى بارىسىندا اشىلعان جانە سوتقا دەيىنگى حاتتامادا كورسەتىلگەن دالەلدەمەلەرگە عانا سۇيەنۋگە قۇقىلى.
الايدا بۇل قوسىمشا دالەلدەمەلەر كەيىن مۇلدە قابىلدانبايدى دەگەن تۇسىنىك ەمەس. دالەلدەمەلەردى ۇسىنعان تۇلعالار ولاردى ءىستى سوت تالقىلاۋىنا دايىنداۋ ساتىسىندا ۇسىنۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن نەگىزدەسە, دالەلدەمەلەر سوت تالقىلاۋى ساتىسىندا جانە ءبىرىنشى ساتىلى سوتتا ۇسىنىلماعان دالەلدەمەلەر اپەللياتسيالىق ساتىداعى سوتقا دا ۇسىنىلۋى مۇمكىن.
بۇل وزگەرىستەر اعىمداعى جىلعى 5 قاڭتاردان باستاپ قولدانىسقا ەنگىزىلىپ, سوتقا دەيىنگى حاتتاما ارقىلى تاراپتاردىڭ دالەلدەمەلەردى كەلتىرۋ جۇمىسى دا باستالىپ كەتتى.
جاڭاشىلدىق اياسىنداعى جۇمىس تارتىبىنە توقتالساق.
سوتقا ارىز كەلىپ تۇسكەننەن سوڭ سوت تاراپتاردى زاڭ نورمالارىنا سايكەس تاتۋلاستىرۋ راسىمىنە قاتىسۋ ءۇشىن شاقىرادى جانە سوتقا دەيىنگى حاتتامانىڭ ۇلگىسىن قوسا جولدايدى. داۋلى ماسەلەگە قاتىستى دالەلدەمەلەر كەلتىرىلگەن سوتقا دەيىنگى حاتتاما سوتقا تۇسكەننەن كەيىن, تاتۋلاستىرۋشى-سۋديا تاراپتارعا داۋدى بەيبىت جولمەن شەشۋدىڭ بالامالى تاسىلدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرى مەن ءتيىمدى تۇستارىن تۇسىندىرەدى.
ەگەر تاراپتار داۋدى سوتقا دەيىنگى حاتتاماسىز ورتاق مامىلەگە كەلىپ اياقتايمىز دەپ شەشسە, سوت 10 كۇن ىشىندە ءىستى قاراۋعا تاعايىندايدى. ال داۋدى سوتقا دەيىنگى حاتتاما تولتىرىپ, بىتىممەن اياقتايتىن بولسا, سوت 15 كۇننەن كەشىكتىرمەي ازاماتتىق ءىستى قاراۋعا تاعايىندايدى.
جىل باسىنان باستاپ ءبىر ايدىڭ ىشىندە ەلوردا سوتتارىنا كەلىپ تۇسكەن تالاپ قويۋلار بويىنشا 27 سوتقا دەيىنگى حاتتاما راسىمدەلگەن جانە وسى داۋلار تاتۋلاسۋ راسىمدەرىن قولدانا وتىرىپ قىسقارتىلعان.
سوتقا ارىز جازىپ, كەيىن سول داۋدى ورتاق مامىلەگە كەلۋ ارقىلى شەشىپ جاتقان تاراپتار دا از ەمەس. مىسالى, 2021 جىلى ەلوردانىڭ ءبىرىنشى ساتىلى سوتتارىندا قارالعان داۋلار بويىنشا 764 ءىس بەيبىت كەلىسىممەن, 3 363 ءىس مەدياتسيا ارقىلى جانە 7 ءىس پارتيسيپاتيۆتىك جولمەن, ياعني ەكى تاراپتىڭ ادۆوكاتتارىنىڭ كەلىسىمگە كەلۋىمەن اياقتالدى. سونداي-اق اپەللياتسيالىق ساتىدا 24 ءىس بەيبىت كەلىسىمگە كەلۋمەن, 115 ءىس مەدياتيۆتىك كەلىسىم جاساسۋمەن اياقتالدى.
بوتاگوز بايانوۆا, نۇر-سۇلتان قالاسى
سوتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى
