كۇنى كەشە عانا «جاستار دىنگە بەت بۇرا باستادى» دەپ, بوركىن اسپانعا اتقان جۇرتشىلىق بۇگىن ءارى–سارى كۇي كەشىپ وتىر. اۋزىنان «اللا» دەگەن ءسوز شىققانعا, ساقال وسىرگەنگە, ءتىپتى, ناماز وقىپ, ورازا تۇتقانعا دا «وسى ۋاحابيست ەمەس پە ەكەن؟» دەپ, كۇدىكپەن قارايتىن زامان تۋدى. كەشە عانا اتا دىنىمىزگە, داستۇرىمىزگە دەن قويۋدامىز دەپ قۋانعانداعى كوڭىلدى كۇمان جايلادى. بۇعان, ارينە, سوڭعى ۋاقىتتا بەلەڭ الىپ وتىرعان ءدىني احۋال تۇرتكى بولدى.
سوندا دا بولسا, ادام بالاسىنا جىبەرىلگەن حاق ءدىن – يسلام ەكەنىن مۇسىلمان جۇرتى جوققا شىعارمايدى. يسلام! قولدان جاسالعان, بۇرمالانعان يسلام ەمەس. كادىمگى ادامزات يگىلىگى ءۇشىن تۇسىرىلگەن قۇرانداعى يسلام. اتا-بابالارىمىزدىڭ سان عاسىردان بەرى ۇستانىپ كەلگەن, ءومىرىنىڭ, تىرشىلىك كوزىنىڭ, بۇكىل سالت-ساناسى مەن ءداستۇرىنىڭ, مادەنيەتىنىڭ نەگىزىنە اينالعان يسلام. مۇنداي ادامزات قوعامىنا پايداسى تيمەسە, زيانى جوق ىزگى ءدىندى, ىزگىلىكتى ناسيحاتتاۋشىلار قۇران اياتتارى مەن پايعامبار (س.ع.س.) حاديستەرىندە ۋادە ەتىلگەندەي ۇلكەن ساۋاپقا كەنەلەدى. جاقسىلىقتىڭ جارشىسىنا اينالعانعا قوعام دا قاشاننان قۇرمەتپەن قارايدى.
سوندىقتان, ءبىز اۋەزدى انىمەن حالىقتى اتا دىنىنە ۇندەپ جۇرگەن انشىلەردىڭ بىرقاتارىن سوزگە تارتىپ, ءدىن تاقىرىبىنا قالاي كەلگەنىن سۇراپ كوردىك.
ءدىني اندەر ورىنداۋعا قانداي سەزىم جەتەلەدى؟
ايدار بايجانوۆ, «جىگىتتەر» كۆارتەتىنىڭ ءانشىسى:
– ءبىزدىڭ ءدىن تاقىرىبىندا ورىنداپ جۇرگەن ءبىر ءانىمىز بار. ول – «دۇنيە كەرۋەن» دەپ اتالادى. ارينە, بۇل ءاندى حالىقتىڭ ساناسىنا ىقپال ەتۋ, ولاردى, اسىرەسە جاستاردى ىزگىلىككە, قايىرىمدىلىققا شاقىرۋ ماقساتىندا ورىندادىق.
الداعى ۋاقىتتا دا وسى تاقىرىپتا اندەر ايتۋ ويىمىزدا بار. ويتكەنى, ءاربىر مۇسىلمان بالاسىنىڭ اللادان قورقىپ, ونى ۇنەمى ەسكە الىپ, قۇلشىلىق جاساپ جۇرگەنىن ىشتەي تىلەيمىز. ءوزىمىز دە شامامىز جەتكەنشە اللانىڭ بەس پارىزىن ورىنداپ, ناماز وقىپ, ورازا ۇستاۋعا نيەت ەتىپ ءجۇرمىز. «اللانى ءسۇي, اللانىڭ حيكمەتىن سەز. نە قىزىق بار ومىردە ودان باسقا؟» دەپ جىرلادى ەمەس پە اباي حاكىم.
ەلميرا جاڭابەرگەنوۆا, مادەنيەت قايراتكەرى, جىرشى:
– حاق ءدىنىمىز – يسلام تاقىرىبىندا ءان ايتۋ قاي ۋاقىتتا دا ارتىقتىق ەتپەيدى. ولەڭدى حارام دەيتىندەر بار. بىراق ول, مەنىڭشە, جاڭساق پىكىر. جالعان ءسوز. نەگە دەسەڭىز, ءان-جىر دەگەنىمىز, ول – حالىقتى تاربيەلەۋدىڭ بىردەن-ءبىر قۇرالى عوي. ونى جەتكىزۋ – جىرشى رەتىندە مەنىڭ دە تىكەلەي مىندەتىم.
وسكەلەڭ ۇرپاق ءۇشىن شايىرلاردىڭ سوزدەرىنە ءوزىم ماقام جازام, ونىڭ ىشىندە, ارينە, ءدىن تۋرالى دا ايتىلعان سوزدەر بار. بىردە امەريكاعا بارعاندا ەلىمىزدەن اسىراپ الىپ كەتكەن سونداعى بالالارمەن كەزدەسۋ ءوتتى. سوندا جان-جۇرەگىم ەزىلىپ, ءوزىمنىڭ ىشكى تولعانىسىمدى ماقاممەن سىرتقا شىعارىپ, قارا ساقال ەرىمبەتتىڭ «جادىڭا نەگە المايسىڭ؟» اتتى جىرىنا ماقام جازدىم. ماقام مەن ءسوز ۇيلەسىمدىلىك تاۋىپ, ءتىپتى, ءبىر ادامدىكىندەي بولىپ كەتتى. مۇنىمەن ايتپاعىم, «دىڭگەگىمىز – ءدىن-يسلام» دەپ وتكەن بابالارىمىزدىڭ, شايىرلارىمىزدىڭ وسيەتتەرىن جالعاي بىلسەك, بىرلىگىمىز نىعايىپ, تىرلىگىمىزگە اللا بەرەكە بەرەرى انىق.
ينشاللا, جاراتۋشى يەمىز بارشامىزعا تۋرالىق ءناسىپ ەتسىن, مۇسىلمان ۇممەتىنىڭ ىنتىماعى مەن بىرلىگىن نىعايتىپ, حالقىمىزدى تۋرا جولدان تايدىرماسىن دەپ تىلەيمىن.
قۇرماش ماحانوۆ, ءانشى:
– يسلامعا بەت بۇرۋىما ءوزىمنىڭ اپكەم ءمادينا ىقپال ەتكەن. اللاعا شۇكىر, سودان بەرى وسى جولدا ىزدەنىپ كەلەمىن. تالاي ءدىني كىتاپتاردى اقتاردىم. جۇما نامازدان قالعان ەمەسپىن, 2007 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا قاجىلىق پارىزىمدى ورىنداپ, مەككەگە بارىپ كەلدىم. اراب ءتىلىن ۇيرەنۋ ءۇشىن مىسىردا دا بولدىم. اراب ءتىلى – ءدىننىڭ, قۇراننىڭ, پايعامبارىمىزدىڭ ءتىلى عوي. سوندىقتان, مۇسىلمان بولىپ تۋعاننان كەيىن ءوز ءدىنىمدى ءتۇسىنۋ ءۇشىن دە وسى ءتىلدى يگەرگەن دۇرىس دەپ سانادىم.
ال, انگە كەلسەك, ءدىن تاقىرىبىندا ءان ايتۋدى دا مەن ءوزىمنىڭ پارىزىم دەپ سانايمىن. ويتكەنى, ءان ارقىلى دا تالاي جۇرەكتەردى دۇرىس جولعا سالۋعا ابدەن بولادى دەپ ويلايمىن.
P.S. كوپتەگەن مۇسىلمان ەلدەرىندە «اللا» دەگەن ءسوز ەكى ءاننىڭ بىرىندە قولدانىلا بەرەدى. ادام بالاسىن دىنگە, تۋرا جولعا, جاراتقان يەگە قۇلشىلىق ەتۋگە ۇندەيتىن ۋاعىز-اندەردىڭ ورىندالۋى ول ەلدەر ءۇشىن قالىپتى جاعداي. بۇرىننان بار جانە ءان-جىرىنىڭ باسىم بولىگىن وسى سىقىلدى ءدىن تاقىرىبىنداعى اۋەندەر قۇرايدى.
قىزىل يمپەريانىڭ قۇرساۋىنان شىعىپ, قولدان تاڭىلعان اتەيزمنەن ەندى عانا الىستاپ, اتا دىنىنە جاقىنداي باستاعان قازاقتا ءدىن تاقىرىبىن انگە قوسقاندار ءالى دە ساناۋلى عانا. سوندىقتان, كوبى ءدىني اندەرگە ءالى ازداپ توسىرقاي قارايدى. الدەبىر ءانشى انىمەن اللاعا ماداق ايتسا, سەنساتسيا سياقتانادى.
ءبىر شىندىق بار: ەرتەدەگى ادەبي تۋىندىلارداعى سەكىلدى جاراتقانعا ماداق ايتىپ, كوپتى قۇلشىلىققا, ىزگىلىككە ۇندەۋ نەگىزىنەن تاريحتا بار قۇبىلىس. قازاقتىڭ وتكەن عاسىرلارداعى جىرشى-جىراۋلارىنىڭ دا تالاي تولعاۋى وسىنداي تاقىرىپقا نەگىزدەلگەن. ەندەشە, ءسوز جوق, بۇگىنگى ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ ءدىني اندەر ايتۋى دا – قالىپتى قۇبىلىس. ول اتا داستۇرگە, دىنگە, ەجەلگى ءوز سالتىمىزعا ءبىر ۋاق مويىن بۇرعاندىقتىڭ عانا بەلگىسى. سوندىقتان, انىمەن «اللانى» اۋىزعا العانعا كۇدىكپەن قاراپ, جاتسىنۋدىڭ دا قيسىنسىز ەكەنى داۋسىز.
گۇلجاز قارىبەكقىزى
