ەكسپو كورمەسىنىڭ تاريحى تەرەڭگە تارتادى. ال سول تاريحقا كۋاگەر قارت اجەنىڭ ءبىرى جانە بىرەگەيى – جاپونيادان كەلگەن توميو يامادا. ول 1970 جىلى وساكادا وتكەن كورمەگە قاتىسىپ, بۇگىندە «ەكسپو-2017» كورمەسىنىڭ ەلشىسى اتاندى. سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىقسا دا, سەرگەك. قيمىلدارى شيراق. اڭىز اداممەن كەزدەسۋگە بارعاندا, قالاشىقتا بالاشا قۋانىپ, بۇلدىرشىندەرمەن تىعىلماق ويناپ جۇرگەنىن كوردىك. وسىدان قارت اجەنىڭ مەرەيلى جاسقا كەلىپ, جاستىعى مەن سۇلۋلىعىنىڭ سىرى نەدە ەكەنىن ۇعىنارسىز. ال ءبىز ەكسپو-اجەمەن پاۆيلونداردى ارالاي وتىرىپ, اڭگىمەمىزدى باستاپ كەتتىك.
– ەكسپو كورمەسىنە قالاي ەلشى اتاندىڭىز, الدىمەن وسى جونىندە بايانداپ بەرىڭىزشى.
– مەن وسىمەن ەكسپو كورمەسىنە سەگىزىنشى مارتە قاتىسىپ وتىرمىن. 2005 جىلى شانحايداعى كورمەگە قىتاي تاراپىنان تەگىن بيلەتتەر بەرىلدى. سول كەزدەن باستاپ جۇرت مەنى «ەكسپو-اجە» دەپ اتاي باستادى. ال قازاقستان جايلى ميلاندا وتكىزىلگەن كورمەدە ءبىلدىم. مەنىڭشە, كورمەدەگى ەڭ ادەمى قازاق پاۆيلونى بولدى. قازاقتاردىڭ قۇممەن سۋرەت سالىپ, ءوزىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىمەن تانىستىرعانى ۇنادى. پاۆيلوندا قازاق قىزدارىنىڭ مىڭ بۇرالىپ بيلەگەنىن كورىپ ءتانتى بولدىم. مەملەكەتكە قىزىعۋشىلىعىم ويانىپ, بۇل ەلگە ساپارمەن كەلەمىن دەپ ۋادە بەردىم.
– ەكسپو كورمەلەرىندەگى نەبىر قىزىقتاردى كورىپ, كوڭىلىڭىزگە توقىپ ءجۇرسىز. وسىمەن سەگىزىنشى مارتە قاتىسىپ وتىرعان كورمەنى ەسەپكە الساق, ەرەكشە اسەر ەتكەنى قايسى؟
– ءار ەلدە وتكىزىلەتىن ەكسپو كورمەسىنىڭ تاقىرىبى قاشان دا ءبىر-بىرىمەن ۇندەس. ماسەلەن, وساكاداعى «ادامزاتتىڭ جاسامپازدىعى مەن ۇيلەسىمى ءۇشىن» تاقىرىبىن شانحايداعى «جاقسى قالا – جاقسى ءومىر» اتتى كورمە جالعادى. ميلانداعى كورمە دە ەرەكشە اسەر ەتتى. قويىن البومعا ءار ەلدە تۇسكەن سۋرەتتەردى جيناقتاپ, ەستەلىكتەرىمدى كۇندەلىككە جازىپ قويامىن. جالپى, مەن قاتىسقان كورمەلەردىڭ ىشىندە قازاقستانداعى كورمە – ەڭ تارتىمدى كورمە دەپ سەنىممەن ايتامىن.
– ال «ەكسپو-2017» كورمەسىندە ەڭ ۇناعان پاۆيلون؟
– قازاقستانداعى كورمەدە قىزىقتى پاۆيلون دەپ «نۇر الەمدى» ايتار ەدىم. بۇنى تابانىم قازاق جەرىنە ءتيىپ تۇرعاننان ەمەس, كورگەن-بىلگەنىمە سۇيەنە وتىرىپ ايتىپ تۇرمىن. مەملەكەتتەرىڭىزدە مەندەلەەۆتىڭ بارلىق كەستەسى بولا تۇرا, بالامالى قۋات كوزدەرىن قايدان الۋعا بولادى دەپ الدىن الا ەسكەرۋى, بولاشاق ۇرپاقتى ويلاپ جاتقانى قۋانتادى.
– قازاق ەلىنە كەلىپ, ەكى ەل اراسىنداعى تۋىسقاندىق بايلانىستى بايقامادىڭىز با؟
– ارينە, قازاقتار مەن جاپوندىقتاردىڭ تۇرلەرى بىردەي ەكەندىگى بايقالادى. ەكى حالىققا ءتان ءبىر قاسيەت: مەيىرىمدىلىك. ايالدامادا كۇتىپ تۇرعان كەزدە, ءبىر كىسى كەلىپ: «قازاق ەلىنە قوش كەلدىڭىز!» دەپ قوناقجايلىق تانىتتى. مۇلدەم تانىمايتىن ادام ىقىلاسىن ءبىلدىرىپ جاتقاندا, ءىشىڭ جىليدى. ءبىر قىزىعى, ءبىز ۇنەمى قوزعالىستا بولىپ, اسىعىپ جۇرسەك, مۇندا قازاقتارعا عانا ءتان بايىپتىلىقتى اڭعاردىم.
– سىزگە قاراپ, ادام سۇيسىنەدى. سارقىلمايتىن ەنەرگيا ىسپەتتىسىز. كۇش-قۋاتتى قايدان الاسىز؟
– شىنىمدى ايتسام, بۇرىندارى كوپ اۋىراتىنمىن. كەيىن جەر شارىن ارالاپ, ەكسپو ۇسىنعان تاقىرىپتاردىڭ ماڭىزدىلىعىنا ءمان بەرە باستادىم. وزىمە ءتۇرتىپ الاتىنداي, رۋح بەرەتىندەي نارسەلەرمەن تانىستىم. وزگە ەلدىڭ مادەنيەتىمەن تانىسىپ, ءتۇرلى قىزىقتارعا تاپ بولساڭىز, جاس بولماعاندا قايتەسىز؟
سۇحباتتاسقان:
گۇلدانا تالعاتقىزى
