«ونەرىن سۇيگەن, ونەرپازىن ماپەلەگەن ەلدىڭ قاشاندا مارتەبەسى جوعارى». مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇل ءسوزدى بەكەردەن-بەكەر ايتپادى. ەلباسىنىڭ ءبىر كىسىدەي دومبىرا شەرتىپ, ءان سالاتىن ونەرىنەن جۇرت حاباردار. اراسىندا ورىسشا دا, ۋكراينشا دا, تاتارشا دا «ءاۋ» دەپ جىبەرەدى. ال جاقسى ونەرپازدى كورسە, جانىنا جاقىن تارتىپ, قامقورلىق تانىتۋدان ايانبايدى.
ىلگەرىرەكتە بەلگىلى ءانشى, مۋزىكا زەرتتەۋشىسى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى سەرىك وسپانوۆقا ەلباسىنىڭ تيگىزگەن شاپاعاتى تۋرالى جازعان ەدىك. پرەزيدەنت, سونىمەن قاتار, دارىندى مۋزىكانت, كومپوزيتور, ق. قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ باس حورمەيستەرى امانتاي جۇماشەۆتىڭ دا ونەرىن باعالاپ, ومىرىنە شۋاق شاشتى. مارتەبەسىن كوتەرىپ, مەرەيىن تاسىتتى.
«2004 جىلدىڭ قىسىندا بۋرابايدا ءبىر باسقوسۋ وتەتىن بولىپ, وعان ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ونەرپازدار شاقىرىلدى. ءانشى, كومپوزيتور جەڭىس سەيدۋللاۇلى كەلە الماي, ورنىنا مەن باردىم. دايىندىق كەزەڭىندە بارىمىزگە ەلباسىنىڭ الدىندا ءبىر-بىر اننەن سالۋدى, ەلباسى سۇراسا عانا ەكىنشى ءان ايتۋدى تاپسىردى. مەنىڭ كەزەگىم كەلگەندە نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ الدىندا ءانىمدى سالىپ بەردىم. ەلباسى ەلەڭ ەتە قالىپ, ەكىنشى ءان ايتۋىمدى سۇرادى. ارتىنشا ءۇشىنشى ءان كەتتى. وسىدان سوڭ ءوزى «باسپادىم جاردىڭ شەتىن قۇلاي ما دەپ», «دۇنيە-اي» دەگەن سۇيىكتى اندەرىنىڭ ءبىرىن باستاپ كەپ جىبەردى. بايانىمدى تارتىپ, مەن دە قوسىلدىم. نە كەرەك, سول جەردە ءبىرتالاي ءان سالدىق. پرەزيدەنت ريزا بولىپ, كىم ەكەنىمدى سۇرادى. ءوزىمدى تانىستىرىپ, قاليبەك قۋانىشباەۆ تەاترىندا باس حورمەيستەر بولىپ جۇمىس ىستەيتىنىمدى ايتىپ ەدىم, «ءازىربايجان مامبەتوۆتە ىستەيدى ەكەنسىڭ عوي» دەپ قولىمدى قىستى.
سول جەردە ەلباسىنىڭ كومەكشىلەرى تەلەفون ءنومىرىمدى جازىپ الدى. سودان مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن شارالارعا ءجيى شاقىرىلاتىن بولدىم» دەيدى ا. جۇماشەۆ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ رەسمي سايتىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ ولەڭىن جازعان «ەلىم مەنىڭ», «ۇشقوڭىر», «شۇبار ات», «جەرىم مەنىڭ» اندەرىمەن قاتار «جۇلدىزىم», «كوزىمنىڭ قاراسى», «بەۋ, ايداي» جانە «ساۋلەم-اي» دەگەن ەلباسىنىڭ سۇيىكتى اندەرى ورنالاستىرىلعان. امانتاي جۇماشەۆتىڭ ايتۋىنشا, نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ حالىق اندەرىنە دەگەن ماحابباتى ەرەك. سونىڭ ىشىندە «گاۋھارتاس», «ءبىر بالا», «جانەركە», «بەلەس» اندەرى سەكىلدى ۇلتىمىزدىڭ ءتول مۋزىكالىق تۋىندىلارى بار.
«بار ونەرىن بارماقتىڭ باسىنا, ءتىلدىڭ ۇشىنا قوندىرعان حالقىمىزدىڭ كوپ شەجىرەسى, كونەكوز ەستەلىگى وسى ءانى مەن كۇيىندە, جىر-تولعاۋىندا جاتىر» دەگەن ەلباسىنىڭ «دومبىرا ۇنىنە ۇيىماعان, جۋساندى دالانىڭ ءيىسىن اڭساماعان قازاقتى قازاق دەپ ايتۋدىڭ ءوزى قيىن» دەپ ايتقانى دا بار. ءوزى تۋىپ-وسكەن جەر ءجانناتى
– جەتىسۋ ءوڭىرىنىڭ اندەرىن بويىنا سىڭىرگەن ەلباسى ارقا ءاندەرىن دە جاتسىنبايدى. سونىڭ ىشىندە ءوز زامانىندا نوقتاعا باسى سىيماي كەتكەن اقىن, ءانشى, حالىق كومپوزيتورى ءيمانجۇسىپ قۇتپانۇلىنىڭ اتاقتى «ءيمانجۇسىپتىڭ ءانى» اتتى تۋىندىسىن شىرقاعانىن كورگەندە شىن مانىندە ارقالانىپ كەتەسىڭ.
امانتاي جۇماشەۆ ەلباسىمەن تانىسقاندا استانا اكىمى ومىرزاق شوكەەۆ ەدى. ومىرزاق ەستايۇلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا اكىم بولىپ اۋىسقاندا ەلباسىنىڭ وڭىرگە جاساعان ءبىر ساپارىندا مۋزىكانت تا جانىنا ەرىپ ءجۇردى. «سارىاعاشتا دا نۇرسۇلتان ابىشۇلىمەن كەم دەگەندە ەكى-ءۇش ساعات ءان سالدىق. قاراڭعى تۇسكەندە دالاعا بىرگە شىقتىق. سوندا ەلباسى اسپانعا قاراپ: «امانتاي, قاراشى, اسپانداعى جۇلدىزدار دا ەرەكشە ورنالاسقان. الدە كوڭىل-كۇيىمىز سولاي ما؟» دەدى. مەن سول سوزىنەن شابىتتانىپ, كومپوزيتور سۇگىرالى ساپاراليەۆتىڭ «جۇلدىزىم» ءانىن باستادىم. ول كىسى ءىلىپ اكەتىپ, باستان-اياق شىرقادى. سوندا ەلباسىنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىنە تاڭعالدىم» دەيدى ا. جۇماشەۆ.
مۋزىكانتتىڭ قولىندا گەرمانيادا جاسالعان اق بايان (سۋرەتتە) بار. بۇل اسپاپ ەلباسىنىڭ جاساعان سىيلىعى دەپ ايتۋعا بولادى. تاعى سول بۋرابايدا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن 8 ناۋرىزدا ءبىر باسقوسۋ ءوتتى. «ارقا ايازىنىڭ ءالى قايتا قويماعان كەزى عوي. قولىمدا ايازعا شىدامايتىن بايان بولدى. كەش باتقان شاق. دالادا جانىپ تۇرعان الاۋدىڭ جانىندا ەلباسى, باسقا ادامدار تۇردى. سول جەردە ءان باستاپ كەپ جىبەرىپ ەدىم, باياننىڭ ءبىر تۇيمەشەسى قاتىپ قالىپ, ىزىڭداپ, كەدەرگى كەلتىردى. بىلدىرمەيىن دەپ اقىرىن وينادىم. سونى ەلباسى بايقاپ, مۇنىڭ جايىن سۇرادى. ءتۇسىندىرىپ ەدىم, نۇرسۇلتان ءابىشۇلى: «امانتايعا جاڭا بايان ساتىپ الىپ بەرۋ كەرەك» دەپ جان-جاعىنا قارادى. استاناعا قايتىپ كەلىپ, جارتى اي وتكەن سوڭ فيلارمونيانىڭ سول كەزدەگى ديرەكتورى بەكبولات بايساعاتوۆ شاقىرىپ, گەرمانيادان جاڭا بايان كەلگەنىن ايتىپ, قولىما تاپسىردى. جاپ-جاڭا, جەپ-جەڭىل تاماشا اسپاپ ەكەن» دەيدى ا. جۇماشەۆ.
كەيىننەن مۋزىكانت ءۇش بولمەلى پاتەر يەسى بولىپ, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى دە اتاندى. ال ەلباسىنىڭ انگە كەلگەندە بايقامپازدىعى جايلى امانتاي جۇماشەۆ ءسوزىن بىلاي ساباقتايدى: «ءبىر باسقوسۋ ءوتىپ, نۇرسۇلتان ءابىشۇلى مارقۇم ماقسۇت نارىكباەۆپەن اڭگىمەلەسىپ وتىردى. ەلباسى ءوزىنىڭ جاستىق شاعى تۋرالى «تەمىرتاۋ ءتۇنى» ءانىن جازعان يليا جاقانوۆتىڭ اندەرىن جاقسى كورەتىنىن بىلەم. سول جەردە يليا اعانىڭ «اسەل» ءانىن باستادىم. ەكىنشى شۋماعىنا كەلگەندە سوزدەرىن ۇمىتىپ قالدىم. ەلباسى بايقامايتىن شىعار دەپ ويلاپ, بىردەڭە قىلىپ قۇراستىرىپ, ايتا سالدىم. بىراق ەلباسىنىڭ ايتقان سوزىنەن كەيىن بۇل قىلىعىما قىزارىپ, ۇيالدىم. ءان اياقتالعان سوڭ قولىڭ شاپالاقتاعان پرەزيدەنت: «امانتاي ءان جاقسى. ونىڭ ەكىنشى شۋماعىن دا جاتتاپ ال» دەدى.
مۋزىكانت ەل اراسىندا ايتىلىپ جۇرگەن حالىق اندەرىنىڭ تىڭ نۇسقالارىن ەلباسى شىرقايتىنىن ايتادى. ولاردىڭ اراسىندا قارا ولەڭ تۇرىندە كەلەتىن نەبىر كوركەم سوزدەر دە كەزدەسەدى. تاياۋدا جاريالانعان «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىندا «دالا فولكلورىنىڭ انتولوگياسىن» جاساپ, «ۇلى دالانىڭ كونە سارىندارى» جيناعىن شىعارۋ تۋرالى تاپسىرماسى دا سونىڭ ءبىر ايعاعى بولسا كەرەك.
