مەكتەپتە تاماقتانۋدى جاقسى ۇيىمداستىرۋ – ۋاقىتىنىڭ كوبىن مەكتەپتە وتكىزەتىن وقۋشى ءۇشىن دەنساۋلىعىن جاقسارتۋدىڭ كەپىلى. تولىققاندى تاماقتانۋ كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ الدىن الىپ, بالانىڭ وقۋعا ۇلگەرىمىن, ىنتاسىن دامىتىپ, زامانعا ساي ومىرگە بەيىمدەلۋىنە جاقسى اسەر ەتەدى.
ال بالا جاس كەزىندە جەتكىلىكسىز تاماقتانسا, ونىڭ دەنە ءبىتىمى دامۋىن تەجەپ, اۋرۋىنا, زات الماسۋ جۇيەسىنە اسەر ەتىپ, اعزاسى مەن دەنە بىتىمىندە وزگەرىستەرگە اكەلىپ سوعۋى ىقتيمال. قازىر وتاندىق ونىمدەردى پايدالانا وتىرىپ, مەكتەپتەگى تاماقتانۋعا ۇلتتىق تاعامداردى ەنگىزۋ – بالالار دەنساۋلىعىن ساقتاۋداعى ماڭىزدى قادامنىڭ ءبىرى. وسى ماقساتتا وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى ۇلتتىق سالاۋاتتى تاماقتانۋ ورتالىعىمەن بىرلەسىپ, استانانىڭ التى مەكتەبىندە «ۇلتتىق مەكتەپ اسحاناسى» قاناتقاقتى جوباسىن جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى.
50 ۇلتتىق تاعام ەنگىزىلەدى
– ءاربىر ءبىلىم وشاعى «سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستاناتىن مەكتەپكە» اينالۋعا ءتيىس. مەكتەپتىڭ كەز كەلگەن قىزمەتى ساۋىقتىرۋ-پەداگوگيكالىق باعىتتا بولادى. «ۇلتتىق مەكتەپ اسحاناسى» جوباسى ۇلتتىق تاعام مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا جانە مەكتەپتىڭ اس مازىرىنە 50 ۇلتتىق تاعامدى ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل – ەرتەدەن كەلە جاتقان ءداستۇر بويىنشا جاسالعان ءمازىر, ەجەلدەن كەلە جاتقان تاجىريبەنىڭ ناتيجەسى, – دەدى وقۋ-اعارتۋ ءبىرىنشى ۆيتسە-ءمينيسترى ناتاليا جۇمادىلداەۆا.
بيىل قىركۇيەك ايىنان بەرى 1,6 ميلليوننان استام بالا تەگىن ىستىق تاماقپەن قامتىلعان ەدى. ونىڭ ىشىندە 1,4 ميلليون بالا – 1-4-سىنىپ وقۋشىلارى جانە 200 مىڭنان استامى – الەۋمەتتىك وسال توپ ساناتىنداعى 5-11-سىنىپ وقۋشىلارى. تاعامنىڭ ساپالى بولۋىن قاداعالاعان مينيسترلىك ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنداعى بالالاردىڭ تاماقتانۋ نورمالارىن قايتا قارادى. دالىرەك ايتساق, اس مازىرىنە وڭىرلەردە وندىرىلگەن وتاندىق ونىمدەردى ەنگىزۋ نورماسى قوسىلدى. براكەراجدى كوميسسيالاردىڭ جانە ۆەدومستۆوارالىق ساراپشىلىق توپتاردىڭ مۇشەلەرىنە ارنالعان مونيتورينگتىك توپتار قىزمەتىنىڭ ءتارتىبى تۋرالى زاڭنامالىق نورمالار بەكىتىلدى.
تەك تاعامنىڭ ساپاسى ەمەس, تاماقتانۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا دا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. مىسالى, سانيتارلىق تازالىق پەن گيگيەنانى ساقتاۋ, دۇرىس تاماقتانۋدى ناسيحاتتاۋعا كوڭىل ءبولىنىپ ءجۇر. ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنا جەتكەن بارلىق ءونىمنىڭ سانيتارلىق دارىگەرلەردەن قورىتىندىسى بولۋى شارت. ال تاماقتى براكەراجدى كوميسسيالار باقىلايدى. ولاردىڭ قاتارىندا اتا-انالار, قامقورشىلىق كەڭەس مۇشەلەرى, سونىمەن قاتار مەكتەپ اكىمشىلىگى مەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى بار.
مەكتەپ اسحاناسىن قايتسەك جاقسارتامىز؟
مەكتەپتەردە ۇلتتىق تاعامنىڭ بەرىلۋى – جاعىمدى جاڭالىق. سەبەبى مەكتەپتەگى تاعامنىڭ ساپاسىنا كوپ اتا-انانىڭ كوڭىلى تولماي جۇرگەنى راس. ازىرگە مەكتەپتەردە تاڭعى جانە تۇسكى استىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن الگوريتمدەر ازىرلەنبەگەن. مەكتەپ اسحانالارىندا جۇمىس ىستەيتىن جەكە كاسىپكەرلەر جۇيەلى جۇمىس اتقارماۋدا. استانا قالاسىنىڭ ءماسليحات حاتشىسى ەلوردالىق ءماسليحاتتىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ جونىندەگى تۇراقتى كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا مەكتەپ اسحانالارىن تەك تاماق ءپىسىرىپ قانا قويماي, قالا تۇرعىندارى اراسىندا تانىمال ازىق-تۇلىك جەلىلەرىنىڭ سەنىمگەرلىك باسقارۋىنا بەرۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋدى تاپسىرعانى بەلگىلى.
– ءدامدى تاعامدار دايىنداۋمەن قاتار, ينفراقۇرىلىمدى – جابدىقتاردى الىپ, اسحانالارعا ينۆەستيتسيالاۋدى, بالالارىمىزدىڭ تاماقتانۋىن ءارتاراپتاندىرۋ جانە جاقسارتۋدى تاپسىردىم. بۇل رەتتە نىسانالى ماقساتىن وزگەرتپەي, 5 جىلدان اسپايتىن مەرزىمگە بەرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن, – دەدى ءماسليحات حاتشىسى ەرلان كاناليموۆ. ازىرگە بۇل ماسەلە, وكىنىشكە قاراي, وزەكتىلىگىن جويماي تۇر.
– مەكتەپ وقۋشىلارىن ىستىق تاماقپەن قامتۋ پروتسەسىن اتا-انالاردىڭ تىكەلەي باقىلاۋ مۇمكىندىگى بار. مەكتەپتە ىستىق تاماق بەرۋ بالا اعزاسىنا جانە ينتەللەكتۋالدىق دامۋىنا وڭ ىقپال ەتەدى. وسى ورايدا بۇل ماسەلەگە ەرەكشە نازار اۋدارىپ وتىرمىز. بۇعان دەيىن ەلىمىزدەگى 9 وڭىردە عانا وقۋشىلار تەگىن ىستىق تاماقپەن قامتىلعان بولسا, بيىل 1 قىركۇيەكتەن باستاپ بارلىق وڭىردەگى 1,4 ملن باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسى مەن 5-11 سىنىپتار ارالىعىنداعى 200 مىڭ الەۋمەتتىك از قامتىلعان وتباسى بالالارى مەكتەپتەردە تەگىن تاماقتانىپ جاتىر, – دەدى وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى عاني بەيسەمباەۆ جۋىردا ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتى الاڭىندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا.
ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا, تاماقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازاسى جەتىلدىرىلدى. مەكتەپتە تاماقتاندىرۋمەن اينالىساتىن ۇيىمنىڭ الدىن الا سانەپيدەميولوگيالىق قىزمەت قورىتىندىسى بولۋى كەرەك. مەكتەپتەگى قامقورشىلىق كەڭەس, اتا-انالار كوميتەتى, مەكتەپ اكىمشىلىگى, مەديتسينا قىزمەتكەرىنىڭ وكىلدەرىنەن قۇرالعان كوميسسيا قىزمەتى كۇشەيتىلدى. قابىلدانعان شارالار تاماقتانۋ ساپاسىن جاقسارتۋدى عانا ەمەس, تاماقتانۋ مادەنيەتىن ارتتىرۋدى دا كوزدەيدى.
بالا تاماعى ساپالى ما؟
استانا قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ كامەلەتكە تولماعانداردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى ديانا امانگەلدىقىزى «مەكتەپ اسحاناسىنا تەكسەرۋدى كىمدەر جۇرگىزەدى؟ استانادا بيىل قانشا مەكتەپ اسحاناسى تەكسەرىلدى؟» دەگەن سۇراقتارىمىزعا بىلاي جاۋاپ بەردى:
– مەملەكەتتىك ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا, مەكتەپتەن تىس قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا ءبىلىم الۋشىلاردى تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ, سونداي-اق مەملەكەتتىك مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردا, جەتىم بالالار مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالارعا ارنالعان ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا, تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا تاربيەلەنەتىن جانە ءبىلىم الاتىن بالالاردى تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ جانە ونى قامتاماسىز ەتۋگە بايلانىستى تاۋارلاردى ساتىپ الۋ ءتارتىبى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2018 جىلعى 31 قازانداعى № 598 «مەملەكەتتىك ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا, مەكتەپتەن تىس قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا ءبىلىم الۋشىلاردى تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ, سونداي-اق مەملەكەتتىك مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردا, جەتىم بالالار مەن اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان بالالارعا ارنالعان ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا, تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك, ورتا بىلىمنەن كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا بالالارعا تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋعا بايلانىستى تاۋارلاردى ساتىپ الۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» بۇيرىعىمەن ايقىندالعان.
تاماقتاندىرۋ ساپاسىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن قالانىڭ ءاربىر مەكتەبىندە ساپانى باقىلاۋ جونىندەگى براكەراجدىق كوميسسيا قۇرىلعان (ونىڭ قۇرامىنا قامقورشىلىق كەڭەس مۇشەلەرى, ديرەكتور, مەديتسينا قىزمەتكەرى, الەۋمەتتىك پەداگوگ جانە اتا-انالار كىرەدى (كەمىندە 10 ادام). كوميسسيانىڭ مىندەتتەرىنە كەلىپ تۇسەتىن تاماق ونىمدەرىنىڭ ساپاسىنا, ىدىس-اياق دايىنداۋ تەحنولوگياسىنا, توڭازىتقىش-تەحنولوگيالىق جابدىقتىڭ جارامدىلىعىنا, ونىمدەر مەن دايىن تاعامداردى ساقتاۋ مەرزىمدەرى مەن شارتتارىنىڭ ساقتالۋىنا مونيتورينگتى جۇزەگە اسىرۋ كىرەدى.
سونداي-اق ۆەدومستۆوارالىق ساراپتاما توبىن قۇرۋ تۋرالى بەكىتىلگەن بۇيرىق بار, ونىڭ قۇرامىنا قوعامدىق كەڭەستىڭ, قازاق تاماقتانۋ اكادەمياسىنىڭ تاماقتانۋ پروبلەمالارى ينستيتۋتىنىڭ وكىلدەرى, قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى, «ادىلەت» تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ قوعامى» قوعامدىق بىرلەستىگى جانە اتا-انالار قوعامى كىرەدى.
سونىمەن قاتار, تاماقتانۋ قاعيدالارىنا سايكەس قالانىڭ تاماقتانۋ ساپاسىن باقىلاۋ جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق ساراپتامالىق توپتار ءاربىر ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىندا وقۋشىلاردىڭ تاماقتانۋ ساپاسىن مونيتورينگتەۋ جونىندەگى براكەراجدىق كوميسسيانىڭ قىزمەتىنە جۇيەلى مونيتورينگ جۇرگىزەدى.
اعىمداعى جىلى ەلوردانىڭ بارلىق 95 مەكتەبىنىڭ اسحانالارى تەكسەرىلدى.
انىقتالعان بۇزۋشىلىقتار اكىمشىلىك شارالار قابىلدانعاننان كەيىن جويىلدى.
ديانا امانگەلدىقىزىنىڭ ايتۋىنشا, قازىرگى ۋاقىتتا ازىق-تۇلىك شىعىستارىنىڭ كالكۋلياتسياسىن ەسەپتەۋ نەگىزىندە ءبىر بالاعا ورتاشا قۇن 584 تەڭگەنى قۇرايدى (2021 جىلعى قاراشاعا دەيىن 376 تەڭگەنى قۇرادى. 2021 جىلعى 1 قاراشادان باستاپ استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ شەشىمىمەن ءبىر ءبىلىم الۋشىعا ءبىر رەتتىك تاماقتانۋ قۇنى 402 تەڭگەگە دەيىن ءوستى).
