ءححى عاسىر – قولجەتىمدى مەديتسينانىڭ عاسىرى. قازىرگى كەزدە باسى اۋىرىپ, بالتىرى سىزداعان ادام دارىگەرگە قارالۋ ءۇشىن ەمحاناعا سابىلىپ, ول جەردە بىرنەشە ساعات كەزەك كۇتپەيدى. ويتكەنى دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا كەز كەلگەن قولجەتىمدى جانە بارىنشا ىڭعايلى تاسىلمەن جازىلۋعا بولادى. مىسالى, ناۋقاس ادام ۇيىندە وتىرىپ-اق قالتا تەلەفونىنىڭ كومەگىمەن دارىگەرگە جازىلاتىن زامان كەلدى. ەلەكتروندىق تىركەۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەن سوڭ اۋرۋحانالار مەن ەمحانالارداعى ۇزىن-سونار كەزەكتەر كەلمەسكە كەتتى.
ءبىر قۋانارلىعى, وسىنداي تەحنولوگيالار ەلوردامىزداعى – №4 قالالىق ەمحانادا ساتىمەن ىسكە اسىرىلۋدا. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز, وسى دارىگەرلىك مەكەمە 2011 جىلى «كەزەگى جوق ەمحانا» اتتى رەسپۋبليكالىق بايقاۋدىڭ جەڭىمپازى اتاندى. ال 2012 جىلى اتالعان ەمحانا ەلىمىزدەگى مەديتسينالىق ۇيىمداردىڭ رەيتينگىنىڭ جۇلدەگەرى بولدى. اتاپ ايتارلىعى, بۇل ەمحانا وزگەلەردەن ءۇش ءتۇرلى يننوۆاتسيامەن ەرەكشەلەنەدى. ەمحانانىڭ بازاسىندا رەسپۋبليكاداعى تۇڭعىش جانە جالعىز زەرتحانالىق تەحنولوگيالار ورتالىعى مەن گەپاتولوگيالىق ورتالىق ۇيىمداستىرىلعان. 2014 جىلدان باستاپ ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرلەرى مەن ولارعا تەڭەستىرىلگەن تۇلعالارعا مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتەتىن بولىمشە اشىلعان.
سونىمەن قاتار, ەمحانانىڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى – قارت ادامدارعا ارنالعان جەكە تىركەۋ ءبولىمىنىڭ قىزمەت ەتۋى بولىپ تابىلادى. مۇنداي جاڭاشىلدىق ەلوردانىڭ دا, ەلىمىزدىڭ دە ءالى ەشبىر ەمحاناسىندا جوق.
يننوۆاتسيالىق باعدارلامانىڭ يگىلىگى
بۇگىنگى تەحنولوگيا مەن يننوۆاتسيا زامانىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا جاڭالىقتى قالاي ەنگىزۋگە بولادى؟ كەزەگى جوق ەمحانا – وسىنىڭ ناقتى مىسالى. جىل سايىن قازاقستان حالقىنىڭ, سونىڭ ىشىندە ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ سانى كۇرت ءوسىپ كەلەدى. ال قاراپايىم حالىق ءۇشىن مەديتسينالىق قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن قالاي جۇزەگە اسىرۋعا بولادى؟ وسىعان توقتالايىق. نەگىزگى ماقسات – ەمحاناداعى «ءتىرى كەزەك» ماسەلەسىن وڭ شەشۋ. بۇعان قوسا ناۋقاس تا, دارىگەر دە التىن ۋاقىتىن ۇنەمدەي الادى. ەمحانا باسشىلىعى مەكەمە جۇمىسىنىڭ ونلاين بەينەسىن جەدەل باقىلاپ وتىرادى.
ەندى ەلورداداعى №4 قالالىق ەمحانادا تولىعىمەن ەنگىزىلگەن «كەزەگى جوق ەمحانا» يننوۆاتسيالىق باعدارلاماسى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى اڭگىمەلەپ كورەيىك. وسىدان بىرەر جىل بۇرىنعى احۋال قانداي ەدى؟ دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگىسى كەلگەن ءار ادام اۋەلى ەمحاناعا باراتىن-دى. ول جەردەگى ەكى كەزەك: تىركەۋ بولىمىندەگى جانە دارىگەردىڭ بولمەسىنىڭ الدىنداعى كەزەك ءار ناۋقاستىڭ جۇيكەسىن جۇقارتتى. كوپ جاعدايلاردا ءبىرىنشى ءوتىنىش بىلدىرگەننەن دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا جازىلۋ مۇمكىن بولمادى. ول ۋاقىتتا ناۋقاستار دارىگەرگە كىرەتىن كەزەگىن كۇتىپ, كەم دەگەندە 30-40 مينۋت تۇراتىن.
№4 قالالىق ەمحانا باسشىلىعى بۇل مەزگىل ماسەلەسىن قالاي شەشتى؟ مەديتسينالىق قىزمەتتى تۇتىنۋشىلار ەمحاناعا كوبىنەسە نە ءۇشىن بارادى؟ ارينە, قان تاپسىرۋعا جانە فليۋوروگرافيالىق سۋرەتكە تۇسۋگە بارادى. مىنە, وسى ەكى بولمەگە كەلۋشىلەرگە ەلەكتروندىق تىركەۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى. بۇل جۇيە مىناداي تىزبەمەن جۇمىس ىستەيدى: الدىمەن ناۋقاس ەمحاناداعى تەرمينالعا كەلىپ, «قابىلداۋعا جازىلۋ» دەگەن تۇيمەشەنى باسادى. سول جەردەن قان جيناۋ مەن فليۋوروگرافيا بولمەسىن تاڭدايدى. سونىمەن قوسا, ول بولمەنىڭ ءنومىرىن, دارىگەرگە كەلەتىن كۇندى, كەزەك ءنومىرىن جانە جازىلۋ ءتاسىلىن (اتى-ءجونىن تەرۋ ارقىلى نەمەسە جەكە سايكەستەندىرۋ ءنومىرى ارقىلى) تاڭدايدى. وسى ايتىلعان مالىمەتتەر مونيتورعا ەنگىزىلگەن سوڭ, جۇيەنىڭ ءوزى ماعلۇماتتاردى تەكسەرۋگە شىعارادى. سودان سوڭ دارىگەردىڭ قابىلداۋ تالونى شىعارىلادى. وندا دارىگەرگە كەلەتىن كۇن, ۋاقىت كورسەتىلەدى. بۇل مالىمەتتەر ءبىر مەزەتتە قابىلداۋشى دارىگەردىڭ كومپيۋتەرىنە جەتكىزىلەدى. ياعني, ول قارالۋعا كىم جازىلعانىن ءبىلىپ وتىرادى. ايتا كەتەرلىگى, تەرمينالدان ءار ادام دارىگەرلەردىڭ جۇمىس كەستەسىن, قابىلداۋعا جازىلۋدى, اقىلى قىزمەت تۇرلەرىن, نۇسقاۋلىقتى جانە ءار ناۋقاستىڭ ءوز ۋچاسكەسىن تەكسەرىپ, كورە الادى.
جاڭاشىلدىقتىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى – ناۋقاس ءوز ەركىمەن دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا جازىلا الادى. ول ءۇشىن ەمحانانىڭ عالامتورداعى سايتىنا كىرۋى كەرەك. ونلاين تاسىلمەن جازىلۋدىڭ ءبىر تيىمدىلىگى, قانشا ناۋقاستى قابىلداي الاتىنىن ناقتى بىلەتىن دارىگەرلەر ءوز جۇمىس ۋاقىتىن بارىنشا ءتيىمدى پايدالانادى. بۇعان قوسا, بارلىق مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىس تيىمدىلىگىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرەدى. مىسالى, دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا جازىلعىڭىز نەمەسە ونى ۇيگە شاقىرعىڭىز كەلەدى دەلىك. مۇنىڭ ءتورت ءتۇرلى جولى بار: تەرمينال كومەگىمەن, ەمحانانىڭ سايتى ارقىلى, قالتا تەلەفونىمەن نەمەسە ەمحانانىڭ ە-mail پوشتاسىنا حابارلاما جازاسىز. بۇدان كىم نە ۇتادى؟ ناۋقاستىڭ ۇتاتىنى مىنالار: قابىلداۋعا عالامتور نەمەسە تەرمينال ارقىلى جازىلا الادى, عالامتور ارقىلى دارىگەردى ۇيىنە شاقىرا الدى, دارىگەردىڭ بولمەسىنەن شىقپاي-اق كەلەسى قابىلداۋعا جازىلا الادى. ال دارىگەر ءۇشىن مەديتسينالىق قۇجات تولتىرۋ ۋاقىتى قىسقارادى. سونداي-اق, بۇل جاعداي ناۋقاس پەن دارىگەر اراسىنداعى مالىمەتتەردى جەدەل الماسۋعا كومەكتەسەدى.
قامكوڭىل قارتتارعا قامقورلىق – ءبىرىنشى كەزەكتە
ماقالامىزدىڭ باسىندا ەمحانانىڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى – قارت ادامدارعا ارنالعان جەكە تىركەۋ ءبولىمىنىڭ قىزمەت ەتۋى ەكەنىن ايتتىق. ارينە, ءبىز كورگەن وزگەلەر قىزىعارلىق جەتىستىكتەر ەمحانادا وزدىگىنەن ىسكە اسىپ جاتقان جوق. بۇل ەلىمىزدەگى ەڭ ۇزدىك مەديتسينا قىزمەتكەرى (قر-نىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى كەۋدە بەلگىسىمەن ماراپاتتالعان), الدىڭعى قاتارلى جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ باستاماشىسى, №4 قالالىق ەمحانانىڭ باس دارىگەرى – سەرىك امەنۇلى شايمەردەنوۆتىڭ قازاقشا ايتقاندا تابان اقى, ماڭداي تەرىنىڭ جەمىسى. ەمحانا تۋرالى ماقالا جازاردان بۇرىن, ءبىز سەرىك امەنۇلىنىڭ ءوز ماماندىعىن, تۋعان ەلىن سۇيەتىن ناعىز پاتريوت ەكەنىن ەستىپ-بىلدىك. ايتپاقشى, ول ناۋقاس قارتتاردى – ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرلەرىن جانە زەينەتكەرلەردىڭ ءۇيىن ارالاپ, ەم-دوم جاسايتىن ەلورداداعى جالعىز باس دارىگەر.
قابىلداۋ بولمەسىندە ۇزاق كۇتكەن جوقپىن. ءجۇزى جارقىن, بولمىسى قاراپايىم اق حالات كيگەن باس دارىگەر بولمەسىنىڭ ەسىگىن ءوزى اشىپ, ىشكە شاقىردى. بولمەسى تاپ-تۇيناقتاي. ءوز ءىسىن سۇيەتىنى كوزگە كورىنىپ تۇر. كوپ كىدىرمەي, العاشقى ساۋالىم قارتتاردى ۇيىنە بارىپ ەمدەۋى تۋرالى بولدى.
«ءوز باسىم قارت اقساقالدىڭ نەمەسە ۇوس ارداگەرىنىڭ ۇيىنە بارىپ, قال-جاعدايىن سۇراپ, ەم-دوم جاساۋدى جۇمىس دەپ سانامايمىن. قامكوڭىل قارتتارعا دەگەن قامقورلىعىمىزدى ەشقاشان اياماۋىمىز كەرەك. ءاربىر قاريامەن قارىم-قاتىناس ورناتىپ, كەرەك كەزىندە قول ۇشىن سوزۋ – ءبارىمىزدىڭ مىندەتىمىز. ءبىر جولى قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قاتىسۋشىسى ۆ. تولوموسوۆتىڭ ۇيىنە پلاستيكا تەرەزە ورناتىپ بەردىك. بۇل كومەگىمىز ءۇشىن ارداگەردىڭ وتباسى ۇلكەن العىس ايتتى» دەپ سىپايى اڭگىمەلەدى باس دارىگەر. ودان ءارى ەكەۋارا اڭگىمەمىز ساتىمەن «ساباقتالىپ» جۇرە بەردى.
– سەرىك امەنۇلى, قارتتارعا ارنالعان جەكە تىركەۋ ءبولىمىن اشۋ دا ءسىزدىڭ نوۋ-حاۋىڭىز با؟
– وسى ەمحاناعا مەنى باس دارىگەر ەتىپ تاعايىنداعان كەزدە ءبىرىنشى كوزىمە تۇسكەنى – ۇزىن-سونار كەزەكتەر, ەمحانانىڭ ءار بۇرىشىنداعى جۇزدەرى جابىرقاعان, بەلى بۇكىرەيگەن قاريالار بولاتىن. سودان كوپ ويلانىپ, قارتتارعا جانە ولاردى ەمحاناعا اكەلەتىن ادامدارعا قولايلى جاعداي تۋعىزۋ ماقساتىمەن قاريالارعا جانە ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرلەرىنە ارنالعان جەكە تىركەۋ ءبولىمىن اشتىم. حولل بولمە DVD-قوندىرعىسى بار تەلەديدارمەن جابدىقتالعان. ودان سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا, دۇرىس تاماقتانۋعا قاتىستى ۇسىنىستار ايتىلاتىن بەينەروليكتەر كورسەتىلەدى. دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ورتاق اقپاراتتىق جۇيەسى شەڭبەرىندە تىركەۋ ءبولىمى ەمحاناعا بەكىتىلگەن حالىق تۋرالى مالىمەتتەر بازاسى بار كومپيۋتەرلەرمەن جابدىقتالعان. №4 ەمحانادا ناۋقاستاردىڭ اعىنىن بولۋگە جانە كەزەكتەردى ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 6 تىركەۋ ءبولىمى جۇمىس ىستەيدى.
– ايتىڭىزشى, ەلەكتروندىق تىركەۋ جۇيەسى ەمحانا جۇمىسىنىڭ جاقسارۋىنا قانشالىقتى اسەر ەتتى؟
– تىزبەلەي بەرسەك, ناتيجەلەر كوپ. بىرنەشەۋىن مىسالعا كەلتىرىپ كورەيىن. بىرىنشىدەن, بۇرىنعىداي ەمحاناعا مىندەتتى تۇردە كەلۋدىڭ قاجەتتىلىگى جوق. ەكىنشىدەن, ەمحاناداعى كەزەكتەر 50 پايىزعا دەيىن قىسقاردى. ساعات تاڭەرتەڭگى 08-دەن تۇسكى 14.00-گە دەيىنگى كەزەك 75 پايىزعا دەيىن كۇرت ازايدى. ۇشىنشىدەن, حالىقتىڭ مەكەمە قىزمەتى مەن ونىڭ جۇمىسىنا قاناعاتتانۋى 87 پايىزدان 92,6 پايىزعا دەيىن ارتتى. ەلەكتروندىق تىركەۋدىڭ نەگىزگى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى – ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتەتىن بىرەۋمەن داۋلاسۋ, جانجالداسۋ جويىلدى. سونىمەن قاتار, دارىگەرلەردىڭ جۇمىس جاعدايلارى جاقساردى. ءبىزدىڭ ەمحاناداعى تاعى ءبىر جاڭالىق – باس دارىگەردىڭ بلوگى جۇمىس ىستەيدى. ەمحانانىڭ سايتىنداعى مەنىڭ بلوگىمدى ناۋقاستار بەلسەندى پايدالانادى. مىسالى, 2016 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا حالىقتان 53 ءوتىنىش-حات كەلىپ ءتۇستى. ولاردىڭ ارقايسىسىنا تولىق جاۋاپ قايتاردىق.
– 2016 جىلدىڭ 1 شىلدەسىندەگى ستاتيستيكالىق دەرەكتى وقىپ وتىرسام, ەمحاناعا بەكىتىلگەن 82393 ادامنىڭ 57741-ءى – ۇلكەندەر, 24652-ءسى بالالار دەلىنگەن. ءبىر اۋىسىمدا 500-دەن 800-گە دەيىن ادام قابىلداي الاتىن مەكەمەگە قارالاتىن جانداردىڭ دەنى ۇلكەندەر ەكەن. سىزدەردىڭ ەمحانادا ەگدە جانە جاس ناۋقاستاردىڭ اراسىندا ءوزارا قارىم-قاتىناس بار ما؟
– بۇرىن ەمحانادا كەزەكتە تۇرعان ادامدار ءبىر-بىرىمەن داۋلاسىپ جاتاتىن-دى. ءبىزدىڭ ەمحانادا ونداي داۋلاسۋ دەگەن اتىمەن جوق. سەبەبى, ۇزىن-سونار كەزەك جوق. ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى تۇرعان 4-5 ادامدىكى كەزەك ەمەس. بۇعان قوسا, ءبىز ۇرپاقتار ساباقتاستىعىن ۇنەمى نازاردا ۇستايمىز. ونىڭ دالەلى, «راۋان» اتتى جاستار ورتالىعى جانە «زولوتىە گودى» دەپ اتالاتىن قارتتار كلۋبى جۇمىس ىستەيدى. سىزگە ءبىر قۇپيامىزدى اشايىن, ءبىزدىڭ ەمحانامىزدا ارتتەراپيا بولمەلەرى بار. ول جەردە قالامىزداعى جالعىز كاسىبي سۋيتسيدولوگ ماماننان انونيمدىك كەڭەس الۋعا بولادى. ال قارتتارىمىز «زولوتىە گودى» كلۋبىندا ءبىر-بىرىمەن ارالاسىپ, مەرەكەلەردى بىرگە اتاپ وتەدى. كلۋب مۇشەلەرىنە ارنايى اسكەري فيلمدەر جيىنتىعىن ساتىپ الدىق. كلۋب مۇشەلەرى «راۋان» ورتالىعىنىڭ جاستارىمەن دە تىعىز قارىم-قاتىناس جاسايدى. ءبىز ومىرشەڭ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ۇنەمى ءوز قىزمەتىمىزگە قولدانۋعا تىرىسامىز. ماسەلەن, «زولوتىە گودى» كلۋبى دا – ساتىمەن ىسكە اسىرىلعان يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ ءبىرى. كلۋبتىڭ مىندەتى: دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى ينتەگراتسيالاۋ, قامكوڭىل قارتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ. بىزدە جوعارىدا ءسوز بولعاننان باسقا دا يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ جوباسى بار. اتاپ ايتار بولسام, الداعى ۋاقىتتا «استانا قالاسىندا العاشقى دارىگەرلىك-سانيتارلىق كومەك بازاسىندا 0-3 جاستاعى بالادان باس تارتۋدىڭ الدىن الۋ ءجونىندەگى كەڭەستىك قىزمەت», «سولنىشكو» جاس انالار مەكتەبى جانە «اناشىم» اتتى بولاشاق انالاردىڭ دەنساۋلىق مەكتەبى سياقتى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
P.S. جۇمىسى جيناقى, باسشىسى بىلىكتى, ۇجىمى تاتۋ مەملەكەتتىك مەكەمەدە ءبىز ءسوز ەتكەننەن باسقا دا, جاڭاشىلدىقتار جەتەرلىك. ونىڭ ءبارى ءبىر ماقالانىڭ اۋقىمىنا سىيمادى. باستىسى, حالىققا ساپالى جانە قولجەتىمدى مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋدە يننوۆاتسيالىق جاڭالىقتاردى ەنگىزۋدەن كوشباسشى اتانعان ەمحانانىڭ ەرتەڭىنىڭ نۇرلى ەكەنىن كورىپ قۋاندىق.
تولەن تىلەۋباي
