بۇگىندە ەلدە 309 سۋ قويماسى بار. ولار شتاتتىق رەجيمدە جۇمىس ىستەپ, مەنشىك يەلەرى سۋ كوزدەرىنىڭ قالىپتى جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن زاڭمەن بەلگىلەنگەن قاجەتتى ءىس-شارالار وتكىزۋگە مىندەتتەلگەن. دەگەنمەن سۋ قويمالارىنىڭ تەك 83-ءى عانا مەملەكەت مەنشىگىندە. ونىڭ 34-ءى اپاتتىق جاعدايدا دەپ تانىلعان. ال ولاردى قالىپقا كەلتىرۋگە قارجى قولبايلاۋ بولىپ وتىر.
كەلەشەكتە ەلوردا حالقىنىڭ اۋىزسۋسىز قالۋى مۇمكىن دەگەن قاۋىپ بار. سەبەبى استانا نەمەسە ۆياچەسلاۆ سۋ قويماسىنىڭ قورى جىلدان جىلعا ازايىپ بارادى. قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ وتىرىسىندا دەپۋتات شاكىر حاحازوۆ وسىنداي ماسەلەنى كوتەردى.
جارتى عاسىر بۇرىن سالىنعان سۋ قويماسى 300 مىڭ ادامعا شاقتالعان. ال نۇر-سۇلتان تۇرعىندارىنىڭ سانى قازىر بۇدان ءتورت ەسە استى. وسى تۇستا دەپۋتات اۋىزسۋ تاپشىلىعىن بولدىرماۋ ءۇشىن سۋمەن جابدىقتاۋدىڭ قوسىمشا كوزدەرىن تابۋدى ۇسىندى.
كوپتەگەن ەلوردالىقتاردىڭ ايتۋىنشا, قۇبىردان اققان سۋ ىشۋگە جارامسىز, حلوردىڭ ءدامى بار نەمەسە سارى سۋ اعادى. بىراق الداعى ۋاقىتتا سۋدىڭ ساپاسى عانا ەمەس, كولەمى دە وزەكتى ماسەلەگە اينالۋى ابدەن مۇمكىن.
– بۇگىندە ەلوردا مەن قالا ماڭىنداعى ەلدى مەكەندەردىڭ تۇرعىندارى سۋ تاپشىلىعىنا شاعىمدانادى. قالانىڭ كوپتەگەن اۋداندارىندا سۋمەن جابدىقتاۋ كولونكالار ارقىلى جۇرگىزىلەدى. ال كەيبىر تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىندە اعاتىن سۋدىڭ جاعىمسىز ءيىسى بار جانە مۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ استاناسىندا,– دەدى قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى شاكىر حاحازوۆ.
دەپۋتات وسى ماسەلەلەردى ايتىپ, پرەمەر-مينيستر اسقار مامينگە ساۋال جولدادى. ەلىمىزدىڭ باس قالاسى مارتەبەسىن العاننان كەيىن نۇر-سۇلتانداعى تۇرعىندار سانى 1 ملن 200 مىڭعا جەتتى. شاھاردا «استانا سۋ قويماسىنان» باسقا سۋمەن جابدىقتاۋ كوزى جوق. سوندىقتان اۋىزسۋ تاپشىلىعى بولماۋ ءۇشىن دەپۋتات قازىردەن باستاپ ارەكەت ەتۋگە شاقىرادى.
– ول ءۇشىن ەرتىس سۋىن ەلورداعا تارتۋ كەرەك, – دەيدى شاكىر حاحازوۆ. – ەرتىس سۋىن ساتپاەۆ اتىنداعى ارنادان سۋ جىبەرۋ ارقىلى تاسىمالداۋ ءۇشىن جاڭا سۋ تارتقىش سالۋ كەرەك. بۇعان بالاما جوق. ەگەر ءبىز الدا كۇردەلى پروبلەمالارعا تاپ بولعىمىز كەلمەسە, قۇرىلىس تۋرالى شەشىمدى بۇگىنگى كۇنى تەز ارادا قابىلداۋىمىز كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا جوبانىڭ تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمەسى ازىرلەندى. ول مەملەكەتتىك ساراپتامانىڭ وڭ قورىتىندىسىن الدى. بىراق وسى ۋاقىتقا دەيىن ءالى ىسكە اسىرىلعان جوق. وسى ماسەلەگە بايلانىستى ءبىز سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنە حابارلاستىق. وندا قوسىمشا سۋ كوزىنىڭ قۇرىلىسى كەلەر جىلدىڭ اياعىندا نەمەسە 2022 جىلى باستالاتىنىن العا تارتتى…
– جوبانى ىسكە اسىرۋ بويىنشا تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمە ازىرلەندى. بيىل رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن وسى جوبانىڭ جوبالاۋ سمەتالىق قۇجاتتارىن ازىرلەۋگە 250 ميلليون تەڭگە ءبولىندى. جوبا ەكى جىلعا ارنالعان. كەلەسى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن وسى جوبالاۋ سمەتالىق قۇجاتتاما دايىن بولۋ كەرەك. كەلەسى جىلدىڭ اياعىنا قاراي ءتورتىنشى توقساندا قۇرىلىستى باستايمىز با دەگەن جوسپارىمىز بار. بولماعان جاعدايدا 2022 جىلدىڭ باسىنان باستاپ كىرىسەمىز. جوبا ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى. ءبىرىنشى كەزەڭدە ارنانى تازالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. ەكىنشىسىندە ۇزىندىعى 105 كم سۋ تارتقىشتىڭ ءبىر تارماعى سالىنادى جانە ەكى سورعى ستانساسى جاڭارتىلادى. ءۇشىنشى كەزەڭدە ەكىنشى سۋ تارتقىش سالىنادى, – دەيدى قر اشم سۋ شارۋاشىلىق قۇرىلىستارىن دامىتۋ جانە پايدالانۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى.
ساتپاەۆ اتىنداعى ارنانىڭ 22 سورعىش ستانساسى بار, سونىڭ وسى جەردەگى قاراعاندى وبلىسىندا ورنالاسقان 19-ستانساسىنان باستاپ ەرتىس وزەنىنە دەيىنگى قاشىقتىعى 105 شاقىرىم بولادى. كوميتەت «ازىرگە استانا سۋ قويماسى قالانى اۋىزسۋمەن تولىق قامتاماسىز ەتە الادى» دەپ سەندىرۋدە. قويمانىڭ كولەمى 411 ميلليون تەكشە مەتر بولسا, قالا حالقى جىلىنا 90 ميلليون تەكشە مەترگە دەيىن سۋ تۇتىنادى. بىراق مامانداردىڭ بولجاۋىنشا, 2030 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىش 165 ميلليون تەكشە مەترگە جەتپەك.
ونىڭ ۇستىنە قازاقستان سۋ قورى بويىنشا رەسەيدەن, قىتايدان جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىنەن كەلەتىن سۋ جولدارىنا تاۋەلدى ەكەنىن بىلەمىز. بىراق جەر ۇستىندەگى اشىق سۋ قويمالارىنان باسقا, جەراستى قورلارىن دا پايدالانۋ جولدارى بار. كوڭىلگە مەدەت ەتەرلىگى – رەسپۋبليكانىڭ جەراستى سۋ رەسۋرستارىنىڭ مول ەكەندىگىن ايتا كەتكەنىمىز ءجون. جەراستى سۋلارىنىڭ انىقتالعان قورلارى 15,8 تەكشە شاقىرىمدى قۇرايدى, قازىرگى كۇنى ونىڭ 2,6 تەكشە شاقىرىمى پايدالانىلادى. جەراستى سۋلارىنىڭ باستاۋلارى وتە اركەلكى ورنالاسقان. سۋ قورلارىنىڭ 63 پايىزدان استامى رەسپۋبليكانىڭ وڭتۇستىك-شىعىس بولىگىندە جاتىر. بۇل سۋلار وتە مينەرالدى بولعاندىقتان جانە وتە تەرەڭدە ورنالاسقاندىقتان شارۋاشىلىق ءۇشىن پايدالانۋعا قيىندىق تۋعىزادى. بولاشاقتا ولار رەسپۋبليكانىڭ سۋ قاجەتتىلىكتەرىنىڭ 25 پايىزىن قامتاماسىز ەتۋى مۇمكىن.
ەلىمىزدە پايدالانىلاتىن جەراستى سۋلارىنىڭ 52 پايىزى شارۋاشىلىق-اۋىزسۋ ماقساتىندا, 22 پايىزى تەحنيكالىق ماقساتتا, 9 پايىزى جەر سۋعارۋ ءۇشىن جانە 7 پايىزى جايىلىمداردى سۋلاندىرۋ ءۇشىن ىسكە جاراتىلادى. رەسپۋبليكانىڭ 69 قالا مەن 4000 -نان اسا ەلدى مەكەندەرى, 100-دەن اسا وندىرىستىك كاسىپورىن جەراستى سۋلارىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن, ونىمەن 90 مىڭ گەكتارعا دەيىنگى جەرلەر سۋعارىلادى. جەراستى سۋلارىن پايدالانۋ ۇلەسى رەسپۋبليكامىزدا انىقتالعان قورلاردىڭ 15, 6 پايىزىن, ال جالپى تابيعي سۋلاردى پايدالانۋدىڭ 7, 5 پايىزىن قۇرايدى.
