ءتۇر تۇلعاسى, ءجۇرىس-تۇرىسى, كوپ جەلپىنە قويمايتىن, ءبارىن ورنىمەن اتقاراتىن, مىنەزگە باي, جۇرەگى مەيىرىمگە تولى, كوڭىلىنە قونبايتىن سوزگە «كىم ءبىلسىن» دەي سالاتىن, ابىر-سابىردان قۇتىلىپ, جايدارى ساتىندە, اعىنان جارىلار تۇستا «شىنىمدى ايتايىن» دەپ بۇكپەسىز اڭگىمە تيەگىن اعىتاتىن ەراعا – ەرجۇمان سمايىلدىڭ دا مىنا جالعان دۇنيەدەن جول ۇستىندەگى جولاۋشىداي وتە شىققانىنا ءبىر جىل بولىپتى-اۋ! وسى ءبىر جىل ىشىندە ەراعاڭ اڭىز ادامعا اينالعانداي بولدى. الدىڭعى تولقىن اعالارى, كەيىنگى تولقىن ىنىلەرى توگىلتىپ جازىپ, «ازامات ەدى, جالت بەرمەيتىن تۋراشىل ەدى, اتاققا جىعىلىپ, لاۋازىمدىدان يمەنبەيتىن ەدى» دەپ اتى اتالعان جەردە «وتكىنشى ءومىر-اي!» دەيتىندەر از ەمەس.
ءسوزىمىز جالاڭ بولماسىن, دايەك كەلتىرەلىك. «كۇندە تاڭەرتەڭ سەرۋەنگە قاتار شىعۋشى ەدىك. ەسىل وزەنىن بويلاي ءجۇرىپ, ساياباققا وتەتىن كوپىردىڭ تۇسىنا كەلگەندە كەنەسارىنىڭ ەسكەرتكىشىنە قاراپ, ۇزاق تۇرۋشى ەدى. نە ويلادى, نەنى تولعاندى… كىسى بالاسىن عايباتتاماي, ەشكىمدى سىرتىنان سوكپەي, اقىرىن ءجۇرىپ, انىق باسىپ, ابايلاپ سويلەپ, جىميعان قالپى …قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ ءبىر الىپ بايتەرەگى, ءبىر بيىك شىڭى وتە شىقتى مىنا ءفاني دۇنيەدەن» دەسە, مىرزاتاي اعاسى جولداسبەكوۆ, ءشامشا اپكەسى (بەركىمباەۆا) «…ەرەكشە ءبىر جىلىلىقپەن «اپكە» دەپ كىشىلىگىن جاساپ, كىسىلىگىن كورسەتىپ, جاعداي سۇراپ, مەرەكەلەرمەن قۇتتىقتاپ, ءار كەزدە كوڭىل سىيلاپ تۇراتىن ەرجۇمان دا ءوتتى ومىردەن… ەرجۇماننىڭ ارتىندا جوقتاۋشىلارى كوپ ەكەن. سول ەل-جۇرتى امان تۇرعاندا ەرجۇمان سمايىل ەستەن كەتپەيدى» دەيدى. «ەگەمەننىڭ» وتىز شاقتى ارداگەرىن استانادان تەلەفون شالىپ, مەرەكەلەر كەزىندە قۇتتىقتاۋدى قاپى جىبەرگەن ەمەس. كەشە ەرجۇمان قايتقاندا, ونى ەستىگەن اپالارى مەن اعالارى, زامانداستارىنىڭ كۇڭىرەنگەندەرىن دە ەستىدىك. «ەندى ءبىزدى كىم قۇتتىقتايدى؟!» دەپ تۇرسىنكۇل دايراباەۆا زامانداسىنىڭ داۋىس سالعانىن ەستىپ, جۇرەگىم ەزىلدى» دەپتى كوز الدىندا وسكەن ءىنىسى تۋرالى ماماديار جاقىپ اعاسى. ال ەراعاڭ 60-قا كەلگەندە (2008) مارحابات بايعۇت بۇكىل بولمىسىن جىراۋلارداي جىرعا سىيعىزىپ, ءبىز تاقىرىپ ەتىپ العان «ەرەكە! ەراعا! ەر قازاق» دەگەن سوزدەرمەن تىلەگىن تۇيىندەپتى.
«…ادامگەرشىلىك فورمۋلاسىنا نەگىزدەلگەن» ماقالاسىندا زەرەك شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى قالي سارسەنباي: «قىسقاسى, ءبىزدىڭ ۇلىق ۇستازىمىز قانشا تالپىنىپ كورسە دە وتىرىك ءومىر سۇرە المادى» دەيدى. سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان اعالارىنان باستاپ, ۇستاز دەپ ۇققان ءىنى-قارىنداستارى, سەرىكتەستەرى وسىلايشا ءىلتيپات بىلدىرسە, ماڭعىستاۋداعى كۋرستاسى ماڭدايلى (قوسىمباي) كوزىنىڭ مايىن, كوڭىلىنىڭ وتىن قازاق جۋرناليستيكاسىنا, ونىڭ ىشىندە باس باسىلىمعا ارناعان ەراعانىڭ وتكەن جىلدارىن تۇپتەن قوزعاپ, تۇگەل ايتۋعا تىرىسىپتى. سول سەكىلدى قىزمەتتەس بولىپ, قامقورلىعىنا قانىقپاسا دا, بۇرىن سىرتتان تانىپ, اراگىدىك جۇزدەسىپ قالعاندا جىلى سوزىنە جۇرەگى جىليتىن, «ەگەمەنگە» سوڭعى جىلدارى كەلگەن جاس تولقىننىڭ ىشىندە تالانتتى اقىن جىگىت ميراس اسان ەراعاڭ مىنا ومىردەن قايتپاس ساپارعا اتتانعان كۇننىڭ ەرتەسىندە: «ەگەمەندەي» كەمەنىڭ, ەسكەگىندەي ەر ەدىڭ!.. سۇم اجالدىڭ جەبەسى, بۇزدى ونىڭ دا بەرەنىن… ەرگەنى كىل − جامپوز-دى, جاقسى ەدى – كىل ەرتكەنى… قوس بۋىننىڭ اراسىن, قوسىپ جاتقان كوپىرىم. سالەمى دە بالاداي, الەمى دە بالاداي. سۇڭقار سوزگە سالبۋىرىن, تۇلپار سوزگە تاعاداي… كوڭىلدىڭ وت كورىگى, بۇقپادى وندا دەنى بوي! قورامساعى ساي كەز وق – قالامسابى ەدى عوي. جاعار جۇلدىز كوكتەگى, بىزگە امانات كوپ تەگى! شەراعاڭنىڭ شەكپەنى, ەراعاڭنىڭ مەكتەبى!» دەپ تولعانادى. ەر ازامات, ەر قازاق ەكەنىن وسى مىسالداردان اڭعارۋعا بولاتىن شىعار.
بولمىسى ءبۇتىن ازاماتپەن ءبىز ابيتۋريەنت كەزىمىزدە, ماتروس فورماسىمەن جۇرگەن شاعىندا, كورىپ تانىستىق. شىمىر بىتكەن دەنەسى قۇرىشتان قۇيىلعانداي جۇمىر كورىنەتىن. نىق ءجۇرىسى ساپتا كەلە جاتقان ساربازدى كوز الدىڭا اكەلەتىن. جاۋىرىنى قاقپاقتاي, قولى قارۋلى ەدى.
اياق الىسى ءسال شابانداعانمەن, ەراعاڭ وسى قالپىنان تانباي كەتتى. ول سىرتقى كەلبەتىمەن عانا ەمەس, ادامي قاسيەتىمەن دە ەرەكشە بولاتىن. ازاماتتىق پارىز, ەل الدىنداعى قارىز دەگەندە قۋلىققا بارماي, بۇرا تارتپاي, قۇداي جاراتقان قالىبىن ساقتادى. قانداي ىستە دە ادالدىققا باعىندى, قارا جۇمىستى دا اپىرىپ-جاپىرىپ ىستەيتىن. ونى ءبىز وقۋعا ءتۇسىپ, اۋىلشارۋاشىلىق جۇمىسىنا بارعاندا اڭعاردىق. تاڭنىڭ اتىسى, كۇننىڭ باتىسىنا دەيىن, تەمەكى جۇلىپ, ەڭبەكقورلىقپەن وزات اتاندى. اتاقتى تەمەكى ءوسىرۋشى, سوعىس جەسىرى, سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى التىنبيكە بەرتاەۆا ەراعاڭنىڭ قيمىلىن كورگەندە «قاراعىم-اي, ناعىز ەڭبەك ەرى بولاتىن سەن ەكەنسىڭ عوي» دەگەنى ەستە.
ۋنيۆەرسيتەتتەگى ساباققا كەلگەندە تاعى دا وزا شاپتى. ونىڭ قالىڭ داپتەرگە جازعان ۇستازدار ءدارىسى ءبىز ءۇشىن وقۋلىق سەكىلدى بولدى. ەمتيحانعا دايىندىق كەزىندە ءار سۇراقتىڭ جاۋابىن سودان الاتىنبىز. ورىندى جەرىندە قوعامدىق جۇمىسقا دا بەلسەنە ارالاستى. ۇزدىكتەر قاتارىندا لەنيندىك ستيپەنديات يەگەرى اتاندى. ەرتە وتاۋ تىگىپ, وزدەرى جالدامالى پاتەردە تۇرسا دا سىناق تاپسىراتىن كۇننەن ءبىر كۇن بۇرىن جاتاقحاناعا كەلىپ, ءبارىمىزدى جيناپ الىپ دايىندايتىن.
«قازىر اكەم تۋرالى كوپ جايدى بىلەتىن سياقتىمىن. ويلاپ قاراسام, ءبارى – اپامنىڭ, ەكى اعامنىڭ ايتقاندارى. اكەمىزدىڭ دە, انامىزدىڭ دا تاربيەسىنەن بولار, اعايىندى ۇشەۋمىز وتە تاتۋ بولدىق» دەپ ءوزى ايتقانداي, 5 جاسىندا اكەدەن ايىرىلىپ, اناسى كۇلاشپەن ءبىرى 12-دە, ەكىنشىسى 7-دە جەتىم قالعان ەكى اعاسى – وزىبەك پەن بايجۇماننىڭ جەتەگىندە وسكەن ەراعاڭ ستۋدەنتتىك ومىرگە ءبىراز شىڭدالىپ كەلگەنىن, ءۇش جىل اسكەري-تەڭىز فلوتىندا ازاماتتىق بورىشىن وتەپ, ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم السام دەگەن ارمان جەتەگىندە جۇرگەنىن دە ەستىگەن ەدىك. امال نە, قىسقا ءجىپ بايلاۋعا كەلگەنمەن, كۇرمەۋگە كەلگەن ەمەس.
ومىرلىك تاجىريبە بار, ءبىلىم-بىلىگى تولىسقان, تىندىرىمدى, ءار ىسكە جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن, ءجۇردىم-باردىمى جوق ەراعاڭدى وقۋ بىتىرگەن جىلى ۇستازدارىمىز ۋنيۆەرسيتەتكە مۇعالىمدىك قىزمەتكە الىپ قالدى. جۋرناليست بولۋدى ماقسات ەتكەن ە.سمايىل التى ايدان كەيىن «سق»-عا جۇمىسقا اۋىستى. الدىڭعى تولقىن اعالارى ونىڭ العىرلىعىنا ءتانتى بولىپ, سەنگەندەرى سونشا, قورىتقان ماقالالارىنا, جازعان دۇنيەلەرىنە باسشىلارى قول تيگىزبەي, باسپاحاناعا جىبەرەتىن بولعان. ىسكەرلىگى مەن ىسمەرلىگى ارقاسىندا ول زيالىلار زەردەسىنەن ەرتە ورىن الدى. تالاپ پەن تالعامدى تەل قوڭىرداي ۇستاعان, سەنىپ تاپسىرعان جۇمىستى اياعىنا جەم تۇسكەن جابىداي كىبىرتىكتەمەي, بويداعى بار كۇش-جىگەرىمەن اتقارۋى, اردى اتتاماي, باردى باعامداي الۋى وعان كوپ ابىروي اكەلدى. قانداي جۇمىسقا دا بەلىن بەكەم بۋىپ, ءتاستۇيىن تۇراتىن. گازەتتىڭ قارا جۇمىسىندا دا, شىعارماشىلىق دارا جۇمىسىن دا ەراعاڭ تىڭعىلىقتى اتقاردى. ءسويتىپ, جۋرناليستيكا سالاسىنداعى قازاقتىڭ قابىرعالى قالامگەرلەرىنە ەرتە تانىلدى. ۇلت دەگەندە اتتان ءتۇسىپ اتتاناتىن سەيداحمەت بەردىقۇلوۆتىڭ قالاۋىمەن, ول كەزدە داڭقى دۇركىرەپ تۇرعان «لەنينشىل جاس» گازەتىنە رەداكتوردىڭ ورىنباسارى بولىپ اۋىستى. ول تۇستا بۇل ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ باسىنا قونا بەرمەيتىن باق, ءبىز ءۇشىن دە ماقتانىش ەدى. ودان سوڭ ءوزىن تۇلەتكەن «سق-عا» تابان تىرەپ, «ەگەمەن» گازەتى باسشىلارىنىڭ ءبىرى بولىپ قانا قويماي, ەكى رەت, ناقتىلاپ ايتساق, باس رەداكتور, اكتسيونەرلىك قوعامنىڭ پرەزيدەنتى بولدى.
جالپى ءومىر جولى, باسقان باسپالداعى, اعالارى مەن زامانداستارى تۋرالى, ءوزىنىڭ سوزىنە دە كەزەك بەرەلىك. «شەراعاڭا ورىنباسار, ءبىرىنشى ورىنباسار بولعانعا دەيىن «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ رەداكتورى, العىر دا الىمدى جازۋشى, ابزال اعا سەيداحمەت بەردىقۇلوۆتىڭ ورىنباسارى, شەراعاڭنان كەيىن قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى, ەل اعاسى, ۇلكەن تالىمگەر ءابىش كەكىلباەۆتىڭ, اقكوڭىل دە اقجارقىن زياتكەر, كورنەكتى اقىن نۇرلان ءورازاليننىڭ, قاجىرلى دا قاعىلەز زامانداس, اق ادال قايراتكەر ءۋاليحان قاليجاننىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولدىم, ءوزىم دە باس رەداكتور, اكتسيونەرلىك قوعامنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ كوردىم, تانىمال باسشى ساۋىتبەك ابدراحمانوۆتىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى بولدىم» دەۋى الداعى ايتقانىمىزعا ءدايەك. قازاقتىڭ جاقسىلارىنان ۇيرەنگەن ۇلگىنى, العان ءتالىمدى تىلگە تيەك ەتۋى دە بىلگەندىك. كىسىلىك پەن كىشىلىكتەن اۋىتقىماۋ, باسشىعا قوسشى بولۋ مىندەتى دە ابىرويلى ءىس ەكەنىن, قوقىرايىپ, قىر كورسەتىپ, «كوسەمدىككە» ۇمتىلۋ ادامدىققا جاتپايتىنىن, تۇسىنىستىكتەن كىشىرەيمەيتىنىڭدى ەسكەرتىپ وتىراتىن. باسشىعا قوسشى بولۋ ىسىندە جەتەككە ەرە بەرمەي, ويىڭدى بۇكپەسىز اشىق ايتۋ, ءوز تۇسىڭنان اتقارعان شارۋانى بايانداۋ دا ازاماتقا ءتان قاسيەت ەكەنىن ءار كەز ەستەن شىعارمايتىن. سودان بولار, شەراعاڭنان باستاپ, ابەكەڭ قوشتاپ – ءبارىنىڭ دە ەراعاڭا جىلى قاراپ, زور سەنىم ارتىپ ەرەكەڭ دەپ ءىلتيپات تانىتقانى.
ارينە, مىنەزى جىپتەي دەي الماساق كەرەك. مىنەز دە جاقسى. ويتكەنى مىنەزدى ادامنىڭ تاس-تالاۋى سىرتىندا بولادى. تومپيعان تىمىرسىق قىلىق وعان جات. ول ساۋساعىن بۇگىپ, بار مەن جوقتى ىشتەي سانامالامادى. باردى بار, جوقتى جوق دەپ ءتۇبى تۇسسە دە تۋرا ايتتى. ال ەراعاڭنىڭ مىنەز كورسەتۋى دە ءوز ورنىمەن بولاتىن. ءوزى ادال ادام باسقانىڭ باس باعىپ تۇرعانىنا, ىشىنە قىل-قىبىردى جاسىرىپ, ورىنسىز وسپاقتاپ, ايتساڭ كونەر دەگەن جۇمباقتاۋعا, اڭعارا قويماس دەپ جالت بەرىپ كەتۋگە بەيىمدەر – ول كىسىگە جاعا بەرمەيتىن. بەتىڭ بار, ءجۇزىڭ بار دەمەي, ايتىپ سالىپ, قاراپ وتىراتىن.
ەراعاڭ ەل ىسىمەن بىرگە دوسقا دا ادال, قامقور ەدى. كۋرستاستاردى قويىپ, ولاردان ءوسىپ-ونگەن ۇل-قىزعا, كەيىن ومىرگە كەلە باستاعان نەمەرەلەرگە دە جۇرەك جىلۋىن, كوڭىل شۋاعىن اياعان جوق. قولى بوساي قالسا, شۇپىرلەتىپ قالانى ارالاتۋدى دا ەستەن شىعارمايتىن. «ءبىزدىڭ دوستىق بىرتە-بىرتە وسىلارعا جالعاسۋى كەرەك» دەيتىن. بۇل تۇرعىدا اياۋلى ازامات پارىزىن ادال اتقاردى. كوپ جاعدايدا ەراعاڭ بار دەپ ەركىن جۇردىك. بار بالانى ءوز بالاسىنداي كوردى, بولمەدى, بولىنبەدى.
ەراعاڭ قاسيەتتى قارا شاڭىراق «ەگەمەننىڭ» دە جاقسىلىعىن دا ءوز قۋانىشىنداي كوردى. قىز-جىگىتتەردىڭ ورتاق قۋانىشىنىڭ تورىندە وتىرۋعا ءار كەز دايىن جۇرەتىن. ءتىپتى ۋاقىت تاۋىپ, اۋدان-وبلىستاردا وتەتىن جاستار تويىن دا ەلەۋسىز قالدىرماي بارىپ قايتۋشى ەدى. ءيا, جۇمىستى تالاپ ەتكەندە تارتىپكە باعىنىپ, بىلايعى كەزدە ءازىلىن ايتىپ, «بالام, قىزىم» دەپ جادىراپ جۇرەتىن.
قازاق ەلىنىڭ قاي تۇكپىرىندە ومىردەن وزعان كۋرستاستارىمىزدىڭ بارىنە دەرلىك بارىپ قانا قويماي, وتباسىلارىنىڭ جاعدايىنا قارايلاسىپ, كومەك قولىن سوزىپ وتىراتىن.
ادامدار اراسىنا ادال دانەكەر بولۋدىڭ ۇيىتقىسى دا, ۇلگىسى دە ەراعاڭ ەدى. ول ەشكىمدى الالامايتىن. ۇلتتىڭ ۇلىنا, جۇرت كىسىسىنە عانا ءتان قاسيەت يەسى ەدى. جايشىلىق كەزدە بىرەۋدىڭ سىرتىنان ءبىر اۋىز ءسوز قوزعالىپ قالىپ, ەراعاڭا كوز سالساڭ, «كىم بىلەدى» دەي سالاتىن. كەيدە ءبىر شەشىلگەن ساتىندە «شىنىمدى ايتايىن» دەپ اعىنان جارىلىپ, كوڭىلگە كىربىڭ تۇسىرمەيتىن وتكەن-كەتكەندى ەسىنە ءتۇسىرىپ, تەك اقيقات ءسوزدى بابىمەن قوزعاپ وتىرۋشى ەدى-اۋ! قىزىل-جاسىلعا, دۇنيە قۇمارلىققا جوق ەدى. جۇمىستان باسقا نارسە ونى قىزىقتىرمايتىن. مال-داۋلەت جايى ايتىلا قالسا, «ءاي, وندايعا بارماڭدار, قالادى عوي. وسى كۇندەرىڭە تاۋبە دەسەڭدەرشى» دەيتىن. ۇيرەنەر ۇلگى, الار ءتالىم كوپ ەدى-اۋ ەراعاڭدا. تالىمگەر ەراعاڭداي-اق بولار.
زەينەت جاسىنا كەلگەن كۇنى, ياعني 5 قاڭتاردا بۇرىنعىداي الشاڭداي باسىپ قابىلداۋ بولمەسىنە بارساق, حاتشى قىز ەراعاڭنىڭ كىلتتى تاپسىرىپ «ەرتەڭنەن باستاپ مەن زەينەتكەرمىن» دەپ بۋىنىپ, ءتۇيىنىپ كەتكەنىن جەتكىزدى. كۇندە ايقارا اشىق تۇراتىن ەسىك جابىق. تەلەفون سوعىپ «پايعامبار جاسىڭىز قۇتتى بولسىن!» دەيمىز. «راقمەت! ەندى زەينەتكەر شالدى وسىلاي قۇتتىقتاپ تۇرساڭدار بولادى» دەدى. «ءبىراز دەمالىپ الىپ, قايتادان كەلەتىن شىعارسىز؟». ءسال ۇنسىزدىكتەن سوڭ: «مەنىڭ سوزىمدە تۇراتىنىمدى, ەكى سويلەمەيتىنىمدى بىلەسىڭ عوي. جۇمىس ىستەگەن كەزدە ىستەدىك. دەمالاتىن كەزدە دەمالۋىم كەرەك ەمەس پە؟» اعانىڭ بۇل ءسوزى ويلاندىردى. كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلەتىن باتىلدىق ەمەسى راس. مۇنىسى بەينەتتىڭ زەينەتىن كورەيىن دەگەنى شىعار. ول دا ءجون. وسى ساتتە تاۋلىكتەپ كوز شىرىمىن الماي, جۇمىستا جۇرەتىن ەراعاڭ تۋرالى جارى جاقان جەڭگەمىزدىڭ كەيدە اياعاندىقتان بولار, «سەنىڭ كوزىڭ تاس ەمەس قوي» دەگەنى ويعا ورالدى. گازەت جۇمىسىندا ول ءوزىن دە, كوزىن دە ايامادى. الدەنەشە رەت كوزىنە وتا جاساتتى. وسى كۇنى جاقان جەڭگەي الاڭسىز جەتى جىل قاتارىنان قاتار ءجۇرىپ دەمالعانىنا شۇكىرشىلىك ەتىپ وتىرادى. اكەلەرىنىڭ باسىنا ماڭعىستاۋدىڭ اق تاسىنان كۇمبەز تۇرعىزعان, كىسىلىگى كەمەلدەنە باستاعان ۇلى ەرجانعا, كەلىنى ايناشقا, اقىقتاي قىزى ايجانعا, جانى جايساڭ كۇيەۋ بالاسى جاناتقا, ەراعاڭ الاقانىندا وسىرگەن سارى بالاسىنا ريزالىعى شەكسىز. «ماعان ەرجۇمان كوپ جۇك قالدىردى. ول جۇك – وسىلاردىڭ تىلەۋىن تىلەۋ, بىرلىگىن ساقتاۋ. ىنتىماعىن ارتتىرۋ. ولمەس ۇلگىسىن جالعاپ, سىيلاسقان ادامدارىنان قول ۇزبەي, دوستارىنىڭ ورتاسىندا بولۋ» دەيدى.
70-كە كەلگەن كۇنى كەرنەيلەتپەي, سىرنايلاتپاي, كيەلى سانايتىن «ەگەمەنىنە» ءوز اۋلەتىمەن كەلىپ, ۇجىمىمەن ديدارلاسىپ, از-كەم ماقتاۋلاردىڭ شەتى شىققاندا شەكەسى تىرىسىپ «ونداي ارتىق ءسوزدىڭ كەرەگى نە؟» دەپ, نەمەرەلەرىنىڭ ونەرىن تاماشالاتتى. سوڭىندا «شىنىمدى ايتايىن, بارىڭە ريزامىن» دەدى ديدارى نۇرلانىپ.
ءبىر ەرەكشە توقتالار نارسە, ەراعاڭ زەينەتكە شىققاننان كەيىن دە قول قۋسىرىپ قاراپ جاتپادى. رۋحاني دۇنيەمەن اينالىستى. «وزگە ەمەس, ءوزىم ايتام ءوز جايىمدا» دەپ قاسىم اقىن (امانجولوۆ) ايتقانداي, بىرگە وقىعان 50 ءجۋرناليستىڭ ءومىر جولىن, ولاردىڭ وتباسىن, ۇرپاعىن قامتىعان «ءوزىمىز تۋرالى ءوزىمىز شەرتكەن سىر» دەگەن جيناق شىعاردى. 460 بەت كىتاپتى قۇراستىرۋ وڭاي بولماعانى انىق.
ءار ىسكە ىجداھاتتىلىقپەن زەيىن قوياتىن ازاماتتىڭ ارتىندا ءتورت كىتاپ قالدى. العاشقىسى پرەزيدەنتتىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى سالاسىندا 1997 جىلى تاعايىنداعان سىيلىعىنىڭ تۇڭعىش لاۋرەاتى اتانعاننان كەيىن گازەتتە جاريالانعان ماقالالارى توپتاستىرىلعان «ءومىر دەگەن – جول ءۇستى» كىتابى بولاتىن. وندا كەلمەسكە كەتكەن ءداۋىر مەن ازات ەلدىڭ تىرلىك-تىنىسى قامتىلدى.
كۋرستاستار شەجىرەسىن, دوستار شەجىرەسىن, تۋعان اۋىلى تۋعانباي شەجىرەسىن جازىپ قالدىرعان ەراعاڭ «اۋلەت» دەپ سمايىل اتا مەن كۇلاش انادان تاراعان ۇرپاق جايلى ءسوز بەن سۋرەتتى ۇشتاستىرا وتىرىپ, البوم-كىتاپ جاريالادى. ءبىر اۋلەتتەن تاراعان ۇل مەن قىز, ولاردان ءوسىپ-ونگەن نەمەرە, شوبەرە, شوپشەك − ءبارى قامتىلعان. كىمنەن كىم تاراعانى تۇگەل كورسەتىلىپ, ءتىپتى ارقايسىنىڭ بايلانىس تەلەفوندارىن دا جازىپ قويىپتى. مۇنداي ۇلگىنى كەز كەلگەن ازامات قاعىپ الىپ قالىپتاستىرسا, ءبىر اتانىڭ بالالارىنىڭ جات بولىپ كەتپەۋىنە, جاقىن بولىپ جۇرۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزارى ءسوزسىز.
ءبىز بۇرىن ەراعاڭ جۇمىستا عانا تاستاي ءتارتىپ يەسى مە دەسەك, بىلايعى كەزدە دە سول قالىپتان تايماعان ەكەن. سوڭعى ءۇش كىتاپ – سونىڭ دالەل-دايەگى. ءار ازامات ەلگە ادال قىزمەت ەتۋمەن بىرگە, ارتىنا وسىنداي ۇرپاققا قاجەت رۋحاني مۇرا قالدىرۋ جولىندا تالماي قىزمەت ەتسە, بار قازاق, اسىرەسە, ۇل مەن قىز الدىڭعى تاريحتى ءبىلىپ, تۇستاسىن تانىپ, اۋلەتىن اسپەتتەپ, تەك تامىرىن ۇعىپ, جات قىلىقتان اۋلاق جۇرەر ەدى. تەكسىزدىك تەگىڭدى تانىماۋدان شىعادى. ەراعاڭ وسىنى رەداكتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ, اسىرەسە جاستاردىڭ ساناسىنا ءسىڭىرىپ جۇرەتىن. ءتىپتى ونى تالاپ تا ەتەتىن.
ادامنىڭ ويعا العانىنىڭ ءبارى ورىندالا بەرمەيدى. كۋرستاستار, دوستار, اۋىل تاريحى, اۋلەت تۋرالى قالام تەربەگەن ەراعاڭ «ەگەمەن» تۋرالى كىتاپ جازسام, وندا باسىلىم كەزەڭدەرى, وعان كۋا بولعان ادامدار – ءبىر سوزبەن ايتقاندا, گازەتتىڭ ءبىر عاسىرلىق تاريحىن شامام جەتكەنشە حاتقا تۇسىرسەم» دەپ ەدى. فانيگە اتتانارىنان ساناۋلى كۇن بۇرىن سول نيەتىن ورىنداۋ ءۇشىن وتكەن جىلدىڭ 19 اقپانىندا 4 بەت قولجازباسىن قىزدارىنا باستىرعان بولاتىن. باستىرىپ وتىرعاندا «ەگەمەنىم» تۋرالى قولعا قالام الدىم. ەندى ءومىر بولسا, سونىڭ باسىن قايىرسام» دەپ ءبىراز ەستەلىكتەردىڭ تيەگىن اعىتقان. كىتابىنىڭ اتىن «عاسىرلىق عۇمىر: جىلدار جانە ادامدار» دەپ العانىن العا تارتىپ, «الداعى جىلى بەرەتىن ماتەريالدارعا وسى تاقىرىپتى ايدارعا شىعارساڭدار بولادى» دەپ ەدى. ەندى بۇل ءىس جالعاسا ما, الدە قاعا بەرىستە قالا ما, ونى ۋاقىت, ازاماتتاردىڭ ازاماتتىعى كورسەتسە كەرەك.
ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «قاي ءىستىڭ بولسىن العا باسۋى, ىسكە اسۋى ءۇشىن ەڭ الدىمەن نيەت, سودان سوڭ كۇش جانە ءتارتىپ كەرەك» دەگەن اتالى ءسوزىن قالقان ەتىپ ۇستاعان, ونى بۇلجىتپاي ورىنداپ وتكەن ەراعاڭ – ەرجۇمان سمايىل تۋرالى ءالى دە ايتار ەستەلىك بارشىلىق. ايتىلا دا بەرەدى…
سۇلەيمەن مامەت, جازۋشى-جۋرناليست
