بيىل اقىن, اۋدارماشى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى مارجان ەرشۋدىڭ «كىتاپحانا پەداگوگيكاسى: ەرتەگىتەراپيا» اتتى كىتابى جارىق كوردى. بۇدان بۇرىن بىرنەشە ەرتەگى جازىپ, ەرتەگىنىڭ بالاعا اسەرىن زەرتتەگەن كىتاپ اۆتورىمەن جاقىندا جاڭا ەڭبەگى جايلى سۇحباتتاستىق.
– مارجان, ءبىر سۇحباتىڭىزدا ەرتەگى جانرىنا كەلۋىڭىزگە ءىنىڭىز نۇرسۇلتاننىڭ ءبىراۋىز ءسوزى سەبەپ بولعانىن ايتقان ەدىڭىز. ەندى تەرەڭدەپ, بۇل جانردىڭ عىلىمي جاعىنا بارىپ وتىرسىز. ەرتەگى مەن ەرتەگىتەراپيانىڭ ايىرماشىلىعى, ءبىرىنىڭ ەكىنشىسىنەن ەرەكشەلىگى قانداي؟
– بالانىڭ اقىلى مەن جۇرەگىنە كىتاپ ارقىلى, اسىرەسە, ەرتەگى ارقىلى جارىق ساۋلە تۇسەدى. ەرتەگى بالا جانىن قوزعاۋشى سيقىرلى كىلت ءتارىزدى. ماسەلەن, فانتاستيكالىق وبرازعا تولى كورىنىس قيالىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتسە, مانەرلى ايتىلعان مەتافورا ويلاۋى مەن ادەمى سويلەۋىنە ىقپالىن تيگىزەدى. «جان تۇرمىسى وركەندەۋ ءۇشىن, ياعني ويى, اقىلى كەڭەيىپ, قۇلقى تۇزەلىپ, ءتىلى بايۋ ءۇشىن جاس بالاعا ەرتەگى تىم قىمبات نارسە» دەپ ماعجان جۇماباەۆ ايتقانداي, ەرتەگىنىڭ بالا تاربيەسىندە الار ورنى ەرەكشە. بۇگىن دە, ەرتەڭ دە. ويتكەنى بالا – قاي زاماندا دا بالا.
ەرتەگىلەر بالاعا باتىلدىق پەن كۇش بەرەدى. ەموتسياسىن دا شىعارا الادى. ەرتەگى – حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ قۋاتتى تاربيەلىك قۇرالى. ەرتەگىلەردە اقىل-وي تاربيەسى عانا ەمەس, ادامگەرشىلىك, ەستەتيكالىق دەنە تاربيەسى, وتانسۇيگىشتىك جانە ەڭبەك تاربيەسى قاتار جۇرەدى.
ەرتەگىتەراپيا سول تاربيە ارقىلى بالانى جونگە سالۋ, كوزقاراسىن باعدارلاۋ جانە ىشكى الەمىنەن حاباردار بولۋ ءتاسىلى. ادەبيەت, ءسوز ونەرى, پسيحولوگيا, پەداگوگيكا, پسيحوتەراپيا, تاريح, لوگيكا, مادەنيەتتانۋ مەن فيلوسوفيانىڭ جيناقتالعان سينتەزى. ەرتەگىتەراپيا – حالىق اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىمەن ۇندەسىپ, فانتاستيكامەن بايىتىلعان شىعارماشىلىق ءادىس, جان-جاقتى ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەلەۋ ءۇردىسىنىڭ وزىق ۇلگىسى. بۇگىندە ەرتەگىتەراپيا باتىس ەلدەرىندە, رەسەي مەكتەپتەرىنىڭ ءىس-تاجىريبەلەرىندە مەتوديكالىق ءارى شىعارماشىلىق ءادىس رەتىندە كەڭىنەن قولدانىلۋدا.
– مەن دۇرىس تۇسىنسەم, ەرتەگىتەراپيا بالانىڭ ەرتەگى وقۋ ارقىلى العان اقپاراتىن بويىنا ءسىڭدىرۋ مە سوندا؟
– ەرتەگىتەراپيا – ادامنىڭ اقىل-وي بايلىعىن جۇزەگە اسىرۋ ءتاسىلى. تيىسىنشە قامتيتىن اۋديتورياسى دا اۋقىمدى. ونى تەك بالالارعا ارنالعان دەپ قاراستىرماعان ءجون. ەرتەگىلەردى كوپتەگەن اتاقتى پسيحولوگتار مەن پەداگوگتار, پسيحوتەراپەۆتەر ءوز زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىندە قولدانىپ, ەرتەگىتەراپيالىق ساباقتار بارىسىندا بالادا ۋاقىت پەن كەڭىستىك جايلى, تابيعات پەن ادامنىڭ بايلانىسى تۋرالى العاشقى تۇسىنىكتەر قالىپتاسادى. ەرتەگىدەگى وقيعالار بالا ساناسىنا كوشەدى. قيال-عاجايىپ وقيعالار نەمەسە مەيىرىمدىلىك پەن قاتىگەزدىك, جاقسىلىق پەن جاماندىق تۋرالى ءسوز بولعاندا, ول ەڭ الدىمەن بالانىڭ جۇرەگىنەن وتەدى. بالا اينالانى اقىلىمەن ەمەس, جۇرەگىمەن تانيدى. جاقسى مەن جامان كەيىپكەردىڭ اراقاتىناسى ارقىلى بالانىڭ وزىندىك كوزقاراسى قالىپتاسادى. 
– ەرتەگىتەراپيا سوندا ساناعا اسەر ەتۋ عىلىمى ما؟
– ەرتەگىتەراپيا – پسيحوتەراپيانىڭ قۇرامداس بولىگى. باتىستىڭ دارىگەرلەرى ەرتەگىتەراپيانىڭ بالا دەنساۋلىعىنا پايدالى اسەرى بارىن جازۋدا. بۇل ءبىزدىڭ حالىق ءۇشىن جاڭالىق ەمەس. قازاق بالاسىنىڭ دۇنيەتانىمى ەرتەگىمەن جەتىلەدى. بۇل – عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان حالىقتىق ءۇردىس, حالىقتىق ءداستۇر.
باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ «ەرتەگى ايتا الماعان اتا مەن اجەدەن قورقامىن» دەپ ۋايىم قىلعانى بەكەر ەمەس. ەرتەگىنىڭ ماعىناسىن تۇسىنگەن بالاعا بولاشاقتا ءسوز قادىرىن ۇعۋ, ادەمى شەشەن سويلەي ءبىلۋ, كوركەم ويلاۋ قاسيەتى داريتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان تاربيە ىسىندە ەرتەگىتەراپيانىڭ ماڭىزى زور.
ەۋروپانىڭ اتاقتى پسيحولوگ-پسيحوتەراپەۆتەرى, پەداگوگتارى بۇگىنگى بالا تاربيەلەۋ ماسەلەسىندە قۇر ايعاي مەن اقىل ايتۋدىڭ, جازالاۋ مەن داۋىس كوتەرۋدىڭ ءتيىمسىز ەكەندىگىن ايتادى. قاتال تاربيە – ەسكىرگەن ءادىس. ەرتەگىتەراپيانىڭ ماڭىزى بالانىڭ ساناسىن دامىتۋ مەن وي-ءورىسىن بيىكتەتۋ, قيالى مەن سەزىمىن تاربيەلەۋدە جاتىر. پسيحولوگ ماماندار ەرتەگىتەراپيانى قولدانۋ اياسىندا ەرتەگىگە بالالار تۇگىلى, ۇلكەندەردى دە قىزىقتىرىپ قويادى.
– سوزىڭىزدەن ەرتەگىتەراپيانىڭ ەۋروپادا جاقسى دامىعانىن بايقاپ وتىرمىز. ال ەلىمىزدە بۇل جاعى قالاي؟
– ەرتەگىتەراپيا بۇل كۇندە ەلىمىزدىڭ وقۋ مەن تاربيە سالاسىنا تانىس بولعانمەن, كەڭ قولدانىسقا ەنگەن جوق. جيىرما ءبىرىنشى عاسىردا وركەنيەتتىڭ جاڭا ساتىسىنا شىقتىق. ەگەر بالانىڭ سانا-سەزىمى, دۇنيەتانىمى دۇرىس باعىتتا دامىسىن دەسەك, ونىڭ جان دۇنيەسىنىڭ يممۋنيتەتىن ياعني رۋحاني يممۋنيتەتىن كۇشەيتۋگە تۋرا كەلەدى. ەرتەگى, سونىڭ ىشىندە ءوز حالقىنىڭ ءتول ەرتەگىلەرى – بالانىڭ بويىندا رۋحاني يممۋنيتەت قالىپتاستىرۋدىڭ, ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋدىڭ العاشقى ساتىسى. ەرتەگى – ءبىزدىڭ ادەبي, رۋحاني, مادەني مۇرامىز.
رۋحاني جاڭعىرۋ كەزەڭىندە ەرتەگىتەراپيانى تەك مەكتەپتە عانا ەمەس, بالالار كىتاپحاناسىنىڭ وقۋ-تاربيە سالاسىنا ەنگىزۋ ارقىلى دا بالا ساناسىن جەتىلدىرۋ, كىتاپ الەمىنە قىزىقتىرۋ ەڭ ابزال مىندەتتەردىڭ ءبىرى بولماق. جاسىراتىنى جوق, كوپتەگەن مۇعالىمدەر مەن تاربيەشىلەر بالانىڭ رۋحاني بولمىسىن باعامەن, بالمەن ەسەپتەۋگە قۇمار. بۇل تاربيە ەمەس. تاربيە – ەڭ الدىمەن بالانى تانۋ, بالانىڭ جان دۇنيەسىن ءتۇسىنۋ. پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق مادەنيەتتى ايقىنداۋشى فاكتور – بالاعا دەگەن باۋىرمال سەزىم. سوعان جەتۋدىڭ بىردەن-ءبىر قۇرالى – ەرتەگىتەراپيا.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
