استانا قالاسىندا «قاراسورا – 2023» جەدەل-الدىن الۋ ءىس-شاراسى اياسىندا قوماقتى ەسىرتكى زاتتارىن تاسىمالداۋشىلار قۇرىقتالدى. تەكسەرە كەلگەندە, ولار ەلدە قاتاڭ تىيىم سالىنعان «سينتەتيكانى» ەلوردانىڭ ويىن-ساۋىق ورىندارىنا جەتكىزۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن جاس جۇبايلار بولىپ شىقتى. ەكەۋىنىڭ شاڭىراق كوتەرگەنىنە ءتورت ايدىڭ ءجۇزى عانا بولعان ەكەن. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى توقتاتىپ, ولاردىڭ «MERCEDES-BENZ» اۆتوكولىگىن تەكسەرگەن كەزدە قاعازعا مۇقيات ورالعان سالماعى 300 گرامنان اساتىن «مەفەدرون» تابىلدى.
ءدارىحانا ناشاقورلىعى
بۇل – ەسىرتكىنىڭ سينتەتيكالىق تۇرىنە جاتاتىن وتە قاۋىپتى ۇنتاق. ال مۇنى ومىرگە قول ۇستاسىپ جاڭا عانا قادام باسقان جاستاردىڭ تاسىمالداۋى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن قاتتى ويلاندىردى. وسىنداي وتە قاۋىپتى تەندەنتسياعا بايلانىستى ءوزىنىڭ وي-پىكىرىن پوليتسيا مايورى جارقىن ەلەمەسوۆ بىلاي بىلدىرەدى:
– ءيا, بۇل – وتە توسىن ءارى قاتەرلى قۇبىلىس. مەن بۇل سۇمدىق اقپاراتپەن كۇندەلىكتى مالىمەتتەردەن تانىسقانمىن. «مەفەدرون» ولاردىڭ كولىكتەرىنەن عانا ەمەس, پاتەرلەرىنەن دە تابىلىپتى. بۇل جاستاردىڭ ءبىرى – جيىرما ەكى, ەكىنشىسى جيىرما ءتورت جاستا ەكەن. «وسىنداي ورىمدەي شاقتا سۇمدىق قىلمىسپەن اينالىساتىنداي باستارىنا نە كۇن تۋىپ وتىر؟ مۇنى ەندى تەرگەۋ امالدارى انىقتايدى.
ايتا كەتەيىن, جىل باسىنان بەرى ەلوردالىق پوليتسەيلەر وسى باعىتتاعى 750 قىلمىستىڭ بەتىن اشىپ, 270 كەلى ەسىرتكى تاركىلەدى. ءبىر ۇرەيلەندىرەتىنى, سونىڭ 47 كەلىسى «سينتەتيكا» بولىپ وتىر.
كەيىنگى كەزدە وسى كەساپاتتى مەكتەپ وقۋشىلارى دا قولداناتىنى انىقتالا باستادى. بۇعان بىردەن-ءبىر سەبەپ – دارىحانالىق ەسىرتكىنىڭ جولىن كەسە الماي وتىرمىز. تەك سوڭعى ەكى ايدا عانا دارىگەردىڭ قاعازىنسىز ءدارىحانادان قۇرامىندا سينتەتيكالىق ەسىرتكىگە «تامىزىق» بولاتىن زاتتارى بار ءدارى-دارمەكتەر ساتىلعان. بۇل تەك قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ كوزىنە تۇسكەنى عانا. ال جاستاردى جاسىرىن ۋلاپ جاتقانى قانشاما؟ اقىل-ەستەن ايىراتىن وسىنداي زاتتاردىڭ ءدارىحانالاردا قولجەتىمدى بولۋىنا ءۇزىلدى-كەسىلدى تىيىم سالا الماي وتىرۋىمىزدىڭ ءبىر سەبەبى – ەلدەگى الپاۋىتتاردىڭ بيزنەسىندە جاتۋى مۇمكىن دەگەن دە پىكىرلەر ايتىلادى.
راس, «دارىحانالىق ناشاقورلىق» دەگەن تەرمين ءالى سوزدىك قورىمىزعا ەنە قويعان جوق. بىراق ونىڭ كۇندەلىكتى ومىردە كەڭىنەن ەتەك الىپ بارا جاتقانى شوشىندىرادى.
بىرەۋلەر مۇنداي ءسوزدى قولدانۋعا قارسىلىق تا ءبىلدىرىپ باعىپ جاتىر. ولاردىڭ ويىنشا, ءدارى-دارمەك تەك ەمدىك ماقساتتا عانا ازىرلەنەدى. ماسەلەن, «تروپيكاميد», «ترامادول» دەگەن پرەپاراتتاردى ادام تەك سىرقاتىنان ەمدەلۋ ءۇشىن ساتىپ الۋى كەرەك. دەگەنمەن, مۇنى ەكىنشى بىرەۋلەردىڭ ەسىرىپ, لاززاتقا باتۋ ءۇشىن قولداناتىنى دا جاسىرىن بولماي قالدى. زاڭ جۇزىندە بۇلاردى دارىگەردىڭ رۇقساتىنسىز ساتۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنعان. الايدا قالتالارىنىڭ قامى ءۇشىن مۇنداي زاتتاردى جاسىرىن جىلىستاتىپ بىرەۋلەر تالاي جاستىڭ وبالىنا قالىپ جاتقانىن ويلانعىسى دا كەلمەيدى.
قوعام دابىل قاعۋدا
بۇل ءتۇيىندى تۇيتكىلدەردىڭ تۋىنداپ وتىرعانى بۇگىن عانا ەمەس. 2010 جىلى استانا قالاسىنىڭ ەسىرتكى بيزنەسىمەن كۇرەس جونىندەگى باسقارماسى «سينتەتيكالىق» ەسىرتكى قولدانا باستاعان العاشقى جاستاردى انىقتاپ, دابىل قاققان بولاتىن. راس, ول كەزدە قۇزىرلى ورگانداردىڭ ناقتى نازار اۋدارۋىمەن بارلىق دارىحانالارعا تەكسەرىس جۇرگىزىلىپ, ماسەلە قاتاڭ باقىلاۋعا الىنعان ەدى. دەگەنمەن, كەلە-كەلە بۇل ءىستىڭ سوڭى سيىرقۇيمىشاقتانىپ, ءدارىحانالار بۇرىنعى ادەتىنە قايتا باسىپ, اتالعان پرەپاراتتار ەل اۋماعىندا ەركىن ساتىلا باستادى.
– بۇعان مەملەكەت تىيىم سالعانىمەن, ءدارى-دارمەك بيزنەسىمەن اينالىساتىن الپاۋىت كاسىپكەرلەر ونشا قۇلاق اسپاي وتىر دەپ كۇيىنەدى قوعام بەلسەندىسى, استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى قاجىگەرەي سارسەمباەۆ.
– مەملەكەتتىڭ ساياساتى اياسىندا جاسالعان باعدارلامالارعا ءاربىر تۇلعا, مەكەمە بەلسەنە كوڭىل قويىپ, ءوز سەپتىگىن تيگىزسە, ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋعا بولار ەدى. وكىنىشكە قاراي, بىزدە ەسىرتكى قۇرالدارى مەن پسيحوتروپتى زاتتاردى تاراتۋ جانە وتكىزۋ جىلدان-جىلعا اۋقىمدانىپ بارا جاتقانداي. بارشاعا بەلگىلى, ەسىرتكى اعىمىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءبىر مەملەكەت نەمەسە ءبىر قوعامنىڭ ۇلتتىق ساناسىن جانە قورعانىس قىزمەتىن جويىپ, ونى وتارعا اينالدىرۋ. جەزوكشەلىك, پاراقورلىق, قۇمارلىق, زورلىق, ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ, جىنىس اۋىستىرۋ, ناشاقورلىق, وتباسىنىڭ ىدىراۋى سەكىلدى قوعامدى قۇلدىراتاتىن سەبەپتەر ەسىرتكىنى تاراتۋدىڭ نەگىزىندە جاتادى. ەسىرتكىنىڭ تۇرلەرى كوپ. ارنايى ەسىرتكى زاتتارى تىزىمىنە ەنگەندەر – اپيىن, گەروين, كوكاين, اناشا (گاشيش, ماريحۋانا). قىلمىستىق ساياساتتى جۇرگىزۋ بارىسىندا ەسىرتكى تاراتۋ سەكىلدى مۇنداي قۇبىلىستىڭ بۇگىنگى تاڭدا ەڭ الدىمەن قوعامعا قاۋىپتىلىگىن جانە زاردابىن جاستاردىڭ ساناسىنا قالاي سىڭىرەمىز؟ سونىمەن قاتار, ناشاقورلىققا شالدىققان ناۋقاستار ەمدەلۋگە مۇقتاج جانە ولارمەن كۇرەسۋدىڭ قاجەتتى ەكەندىگىن ەسكەرۋ كەرەك. ەسىرتكىنىڭ زاڭسىز اينالىمى قىلمىستىق بيزنەستىڭ ەڭ تابىستى كوزى بولىپ وتىر. سوندىقتان تاراتۋ فاكتىلەرى – ەسىرتكىلىك بيزنەس ناتيجەسىندە ۇلكەن تابىس كوزىنە كەنەلەتىن ۇيىمداستىرىلعان قىلمىستىق توپتىڭ ىستەرى. بۇعان قوعام دابىل قاعۋى اسا قاجەت, – دەدى قوعام بەلسەندىسى.
پسيحولوگيالىق دەنساۋلىقتى ساقتاۋ قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە, 2021 جىلى وسى بەلسەندى زاتتى قولدانعان 102 ادام, 2022 جىلى 136 ادام قازا تاپقان. ال بيىل جىل باسىنان بەرى كوز جۇمعان 74 ادام تىركەلىپ وتىر
دارىحانالىق پرەپاراتتاردى, نەگىزىنەن, قولداناتىن – جاستار. ءبارى اۋەلى «بايقاپ كورۋ» قىزىعۋشىلىعىنان باستالادى. جاسوسپىرىمدەر ءوز قاتارلاستارى اراسىندا قالايدا ءبىر ەرەكشەلەنگىسى, باتىلدىق تانىتقىسى كەلىپ تۇرادى. مىنە, ءسويتىپ, تاۋەلدى بولىپ قالادى. مۇنداي بالالار ۇيدە كوبىنە دەلسال, ەشتەڭەگە زاۋقى بولماي, وزىمەن-ءوزى وقشاۋلانىپ نەمەسە كەرىسىنشە وتە اشۋلانشاق, قىڭىر, قىرسىق بولىپ كەلەدى. اتا-انالار ۇيدە بالانىڭ تۇندە ءجيى تۇراتىنىن, سوزدەرى تۇسىنىكسىز بولىپ, تەرىسىنىڭ ءتۇسى وزگەرگەنىن بايقاسا, بىردەن دابىل قاعۋ كەرەك.
جىمىسقى جارنامالار
قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە, ەلىمىزدە قازىر ەسىرتكىگە تاۋەلدى 18 890 پاتسيەنت ەسەپتە تۇرادى ەكەن. ال پسيحوبەلسەندى پرەپاراتتى قولدانۋشىلاردىڭ ناقتى ەسەبى جوق. «شامامەن 12 مەن 35 جاس ارالىعىنداعى قولدانۋشىلار سانى ون ەكى مىڭنىڭ توڭىرەگىندە بولۋى مۇمكىن» دەيدى ساراپشىلار.
پسيحولوگيالىق دەنساۋلىقتى ساقتاۋ قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە, 2021 جىلى وسى بەلسەندى زاتتى قولدانعان 102 ادام, 2022 جىلى 136 ادام قازا تاپقان. ال بيىل جىل باسىنان بەرى كوز جۇمعان 74 ادام تىركەلىپ وتىر.
ەلوردانىڭ «ەۋرازيا» تۇرعىن ءۇي كەشەنىندە «سينتەتيكالىق» ەسىرتكى تاسىمالىمەن اينالىسقان ون ءۇش جانە ون ءتورت جاسار ەكى ءجاسوسپىرىم ۇستالدى. ەكەۋى دە – قازاقتىڭ قاراكوز بالالارى. شىنىن ايتقاندا, نە اپارىپ جۇرگەنىن ولاردىڭ وزدەرى بىلمەگەن. وسى اۋدانداعى ۋچاسكەلىك ينسپەكتور نۇرلان مادەنوۆتىڭ ايتۋىنشا, وقۋشىلار جازعى دەمالىسى كەزىندە اتا-انالارىنا قولعابىس بەرىپ, الداعى وقۋ جىلىنا داپتەر, قالام, تاعى باسقا دا كەرەك-جاراق ساتىپ الۋ ءۇشىن ازداعان تيىن-تەبەن تاپقىسى كەلىپ, حابارلاندىرۋ بويىنشا كۋرەرلىك جۇمىسقا ورنالاسقان. جۇمىستارىنىڭ قىر-سىرىن اتا-انالارىنا ايتپاعان. تەك «ءبىر جەردەن ەكىنشى جەرگە قاعاز اپارىپ بەرەمىز. سوعان بىزگە كۇنىنە 1 500-1800 تەڭگە اقشا تولەيدى» دەپ ءماز بولعان. مۇنداي «باتپان قۇيرىقتىڭ» ارتىندا قانشاما پالە جاتاتىنىن اتا-انالارى ەسكەرمەگەن.
راسىندا دا, قازىر «كۋرەرلىك جۇمىسقا قابىلدايمىز» دەگەن جارنامالار تۇرعىن ۇيلەردىڭ كىرەبەرىستەرى مەن قابىرعالارىندا قاپتاپ تۇر. بۇلاردىڭ كوبى, كوبى ەمەس, بارلىعى دا قۇيتىرقى حابارلاندىرۋلار. باسىندا «حوزيايندارى» ءالى وڭى مەن سولىن تانىپ ۇلگەرمەگەن بوزبالالاردى قوماقتى اقشا بەرىپ, قىزىقتىرىپ الادى دا, كەيىن قاجەتسىز بولىپ قالعان كەزدە وزدەرى ۇستاپ بەرەتىن كورىنەدى.
بۇلار دا سونداي «قۇربانداردىڭ» ءبىرى بولسا كەرەك. قازىر بالالار ۋاقىتشا تەرگەۋ اباقتىسىندا قاماۋدا جاتىر. ال ولاردىڭ اتا-انالارى ادىلدىك ىزدەپ زار يەلەپ ءجۇر.
ايتۋ كەرەك, وسىنداي ەسىرتكى تاسىمالىمەن ۇستالعانداردىڭ جازاسىن وتەيتىن الماتى قالاسىندا جالعىز جاسوسپىرىمدەردىڭ ارناۋلى مەكەمەسى بار. وندا وسىنداي جازا باسقاندار جازاسىن وتەپ, ءارى وقۋ وقىپ, تۇزەلۋ جولىنا تاربيەلەنەدى. بۇل ەكى قاراكوز دە سولاردىڭ قاتارىنا قوسىلۋى ابدەن مۇمكىن.
ال ەسىرتكى تاسىمالىن بيزنەسكە اينالدىرىپ, كوكورىم جاستاردىڭ قولىمەن وت كوسەگەندەردىڭ تۇگى دە كەتكەن جوق. ەسەسىنە ەسەبى تۇگەل. تاعى بىرەۋلەردى جوعارىداعىداي قىلمىستىق جۇمىسقا تارتىپ جاتقانى كامىل.
مۇنداي كەساپاتپەن قالاي كۇرەسۋگە بولادى؟ قايتسە ونىڭ جولى كەسىلەدى؟ ايتۋ كەرەك, ەلىمىزدە ءدارى-دارمەكتىڭ كوتەرمە ساۋداسىنا قاتىستى نورماتيۆتىك اكتىلەر مەن زاڭدىق قۇجاتتار جەتىپ ارتىلادى. ولاردا دارىلىك مەديكامەنتتەر تەك دارىگەردىڭ قاعازىمەن عانا (رەتسەپت) بەرىلەدى. اسىرەسە قۇرامىندا ەسىرتكى زاتتارى بار پرەپاراتتار قاتاڭ باقىلاۋدا بولۋ كەرەك دەگەن نۇسقاۋ دا بار. وعان بايلانىستى اكىمشىلىك تە, قىلمىستىق تا جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان. بىراق, وسى نۇسقاۋ مەن تىيىمدى بەلىنەن باسىپ, بەتىمەن كەتىپ جۇرگەندەردى قۇرىقتاۋعا كەلگەندە كەجەگەمىز ۇنەمى كەيىن تارتا بەرەدى. 70-تەن 1000 ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ايىپپۇل سالۋ قاراستىرىلسا دا, ءدارىحانالاردا رەتسەپسىز بەرۋ توقتاماي وتىر. بۇل, ارينە, الاقول فارماتسەۆتەردىڭ ارەكەتى.
