5 قىركۇيەك – ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان كۇنى. وسىنى ەسكەرگەن ەل ۇكىمەتى بىلتىر وسى كۇندى قازاقستان حالقى تىلدەرى كۇنى ەتىپ بەكىتتى. قازاق ءتىل ءبىلىمى اتاسىنىڭ دۇنيە ەسىگىن اشقان كۇنىندە تىلدەر مەرەكەسىنىڭ تويلانۋى جاراسىمدى. بيىل بۇل مەيرام العاش رەت كەشە اتاپ ءوتىلدى. الايدا ايتارلىقتاي بەلسەندىلىك بايقالعان جوق. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى, اتالمىش ۆەدومستۆوعا قاراستى تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتى, ءتيىستى باسقارمالار ءتىل سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە, ادەبيەت پەن اقپارات مايدانى «جاۋىنگەرلەرىنە» ماراپات تاراتۋدان ءارى اسا المادى.
وسى مەرەكە دەگەندە كورنەكتى قالامگەر, شەبەر اۋدارماشى, عالىم ءىسلام جارىلعاپوۆتىڭ انا تىلىمىزگە سىڭىرگەن ەرەسەن ەڭبەگى ەسىمىزگە تۇسەدى. قازىر بارشامىز قولدانىپ جۇرگەن ايالداما, كورەرمەن, تەلەديدار, جاعاجاي, باسىلىم, وقىرمان, عارىشكەر, زىمىران, ت.ب. جالپى 500-دەن اسا ءسوزدى سوزدىك قورىمىزعا قوسىپ, ءتىلىمىزدى بايىتقان تۇلعانىڭ تۋعانىنا وتكەن ايدا 100 جىل تولدى.
بەلگىلى اكادەميك ومىرزاق ايتبايۇلى ءبىر ماقالاسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلى مەن ءىسلام جارىلعاپوۆ جايلى: «قازاق مادەنيەتىنە قوسقان ۇلەسىن سارالاي كەلگەندە, بۇلاردىڭ رۋحاني ۇندەستىگى مەن تىلعۇمىرلىق بىرەگەي قاسيەتىنە تاڭدانباي تۇرا المايسىز. ءبىرى ون توعىزىنشى عاسىردىڭ اياعىندا دۇنيەگە كەلىپ, جيىرماسىنشى عاسىردىڭ العاشقى جارتىسىندا دۇنيەدەن وتكەن, ال ەكىنشىسى – سول جيىرماسىنشى عاسىردىڭ تۇلەگى. ەكەۋى ەكى عاسىردىڭ جۇگىن ارقالاعانداي ءىس تىندىرعان. ءبىرى ەرتەلەۋ, ءبىرى كەيىندەۋ قازاق ءتىلىنىڭ تۇنىعىنان قانىپ ءىشىپ, انا تىلىمىزگە قالتقىسىز قىزمەت ەتۋدىڭ اسقان ۇلگىسىن كورسەتكەن ەرەن تىلعۇمىرلار» دەپ جازعان.
سويتكەن عالىمنىڭ عاسىرلىق مەرەيتويى ەلەۋسىز قالىپ بارادى. كەزىندە زاڭعار جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءوزى «جارىلعاپوۆ جولداس تىلگە شەبەر, كورنەكتى ەڭبەكتەرى بار, ءوزى ويشىل, سىنشىل ادام. ول – ءسوز تاپقىش سوزگەر – سلوۆوتۆورەتس, ۆيرتۋوز» دەپ مويىنداعان. بۇعان قوسا, عابيت مۇسىرەپوۆ, اسقار سۇلەيمەنوۆ سىندى ءسوز زەرگەرلەرى, ءىلياس وماروۆتاي قايراتكەر ەڭبەگىنە جوعارى باعا بەرگەن.
«رومانعا كىرسە ءار ءسوزىم, روماننان قالاي كەم دەيىن». بۇل – قالامگەردىڭ ءوز ءسوزى. جازۋشى, اۋدارماشىنىڭ سوزدەرى روماندار بولىپ ورىلگەنى دە انىق. بۇگىندەرى ۇلتتىق تەرمينولوگيا عىلىمى اقساپ جاتىر. «تيسە تەرەككە, تيمەسە بۇتاققا» اۋدارمالار ءتىلىمىزدى بايىتىپ جاتىر دەپ ايتا المايمىز. تەرميندەردى قولدانۋدا بىرىزدىلىكتەن اجىراپ بارامىز.
ماسەلەن, ەلباسى ۇسىنعان «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنان شىققان «جاڭا گۋمانيتارلىق ءبىلىم. قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا وقۋلىق» جوباسى بويىنشا العاشقى 18 كىتاپ اۋدارىلدى. اۋدارما جۇمىستارى بۇل كۇندەرى جالعاسىپ جاتىر. بىراق ءبىر كىتاپتى بىرنەشە ادام اۋدارعان مىسالدار كەزدەسەدى. فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى شاكىر ىبىراەۆ ءوزىمىز قاتىسقان ءبىر جيىندا: «الەۋمەتتىك پسيحولوگياعا قاتىستى كىتاپتى 17 ادام اۋدارعان. بۇل وتە قاۋىپتى. سەبەبى كىتاپتىڭ ىشىندەگى ۇعىمدار وينايتىن شارۋالار ەمەس. مىسالى, كارل يۋنگتىڭ ارحيتيپتەر دەگەن ۇعىمىن اۋدارماشىلار عانا ەمەس, عالىمدار ءارتۇرلى تۇسىنەمىز. وعان اۋدارمانىڭ 17 نۇسقاسىن قوسساڭىز وندا نە بولىپ كەتەدى؟ اۋدارعان كەزدە ەڭ باستىسى تەرمينولوگيانى «كوجە» قىلىپ الماۋىمىز كەرەك. ول – ءبىزدى شاتاستىرىپ, اداستىراتىن جول. مەنىڭشە, كىتاپتى اۋدارۋشىلار 1-2 ادامنان اسپاۋ كەرەك» دەگەن ەدى. بەلگىلى ءبىر تەرميندى بىرىزدەندىرمەۋدىڭ وسىنداي كەسىرى بار.
ءسوزىمىزدى ناقتى مىسالدارمەن ادىپتەسەك, وسى كۇندەرى بىردە مۋزەي, بىردە مۇراجاي دەپ ايتىپ, جازامىز. ارحيۆ پەن مۇراعات تا سولاي. ەلباسى تەرميندەرگە قاتىستى بىرنەشە رەت سىن ايتتى. الايدا تەرميندەردىڭ تۇزەلەتىن ءتۇرى ءالى جوق.
ال ءىسلام جارىلعاپوۆ قازاقشالاعان سوزدەر ءتول سوزدەرىمىزدەي تىلىمىزگە ءسىڭىپ كەتتى. قازىر وسىنداي شەبەر اۋدارماشىلار جەتىسپەي تۇر. عالىمنىڭ 100 جىلدىعىنا وراي تەرمين سالاسىنا قاتىستى عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزىلۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيمىز. سول جەردە ءبىراز ءتۇيتكىلدەر ايتىلىپ, ولاردى شەشۋدىڭ جولدارى ۇسىنىلۋى كەرەك.
تۇپتەپ كەلگەندە, تىلگە قاتىستى شارالاردى كونتسەرتكە اينالدىرماي, وسىنداي شەشىمدەر قاجەت-اق. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتى, ءتيىستى باسقارمالار سوعان مۇددەلى بولسا يگى.
