كامەلەتكە تولماعاندار قىلمىسى قازىر مەملەكەت ءۇشىن ءجيى كەزدەسەتىن ءارى شەشىمى كۇردەلى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. قيىندىعى – ءومىر جولىن جاڭا عانا باستاپ جاتقان بوزبالا نەمەسە بويجەتكەندى ءسال شالىس باسقان قادامى ءۇشىن جاۋاپقا تارتۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگى اسا اۋىر ەكەندىگىندە جاتىر. مۇنداي قىلمىستى اشۋ, تەكسەرۋ وڭاي ەمەس.
كوبىنە ولار جاسايتىن قىلمىستار ومىرلىك تاجىريبەنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن, ناقتى جاعدايعا ءتيىستى باعا بەرە الماۋشىلىقتان, ءوز كۇشىنىڭ مۇمكىنشىلىگىن باعالاي الماۋشىلىقتان, ويلاعان ويلارىنىڭ ءومىر جاعدايىنا سايكەس كەلمەۋىنەن, ۇلكەندەردىڭ ءىس-ارەكەتىن قايتالاۋدان بولىپ جاتادى نەمەسە سولاي سيپاتتالادى.
جاسوسپىرىمدەردىڭ بۇعاناسى قاتپاي جاتىپ, باسبۇزارلىققا ۇرىنۋى, قۇقىقبۇزۋشىلىققا, قىلمىسقا بەيىم بولىپ وسۋىنە اسەر ەتەتىن نەگىزگى العىشارتتار وتباسىنداعى جايسىزدىقتار مەن كەلەڭسىزدىكتەر, ءجاسوسپىرىم بالالارعا ناشار ۇلگى بولاتىن ماسكۇنەمدىك, ناشاقورلىق, جەزوكشەلىك, قايىرشىلىق, سونىمەن قاتار وتباسى تاراپىنان ءتيىستى دۇرىس تاربيە مەن باقىلاۋدىڭ بولماۋىنان ەكەنىن ءومىر كورسەتىپ وتىر.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىلمىستىق-پروتسەستىك جانە قىلمىستىق زاڭدارىمەن كامەلەتكە تولماعاندار جاسالعان قىلمىستاردى تەكسەرۋدىڭ كەيبىر ەرەكشەلىكتەرى قاراستىرىلعان, سونىمەن قاتار مۇندا جاس قۇقىق بۇزۋشىلاردى پروتسەسسۋالدىق قورعاۋ, ولاردىڭ پسيحيكاسىن الدىن الا تەرگەۋ كەزىندە جانە سوتتا قورعاۋ جانە ولارعا قاتىستى ايىپتاۋ ۇكىمىن شىعارۋ ماسەلەلەرىنە نازار اۋدارىلعان.
زاڭ بويىنشا جاسى ون سەگىزگە تولماعان ءجاسوسپىرىم كامەلەتكە تولماعاندار قاتارىنا جاتادى.
ولاردىڭ قىلمىستارىنىڭ كريميناليستيكالىق سيپاتتاماسى وزىنە ءتان بەلگىلى ءبىر ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىلادى. مىسالى, كامەلەتكە تولماعاندار توپتىق قىلمىستاردى ءجيى جاسايدى, ولار كەشكى مەزگىلدە كوبىنەسە بۇزاقىلىق, دەنساۋلىققا زيان كەلتىرۋ, توناۋ, قاراقشىلىق, جەكە باسقا قارسى باسقا دا قىلمىستار جاسايدى, ال كۇندىز پاتەر ۇرلىعىمەن اينالىسادى .
كامەلەتكە تولماعاندار جاسايتىن قىلمىستاردىڭ اراسىندا اۋىر قىلمىستاردىڭ جانە پايداكۇنەمدiك, زورلىقپەن ۇشتاسقان قىلمىستاردىڭ سانى باسىم. سونداي-اق وسى قىلمىستاردا تاعىلىقتى دا, قاتىگەزدiكتi تە كەزدەسەدى. قىلمىستاردىڭ باسىم كوپشiلiگi ورتاق قاتىسۋ نىسانىندا, اسiرەسە توپپەن جاسالادى, بۇل قۇبىلىس تا جاسوسپiرiمدەردiڭ پسيحولوگياسىنا ءتان جانە ءاربiر ءۇشiنشi قىلمىستى ولار ەرەسەكتەرمەن بiرiگiپ جاسايدى.
قىلمىستىق جازا مەملەكەتتىك كۇشتەۋ شارالارىنىڭ ءبىرى, ءارى ول مەملەكەتتىڭ قىلمىستىلىققا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋ قۇرالى رەتىندە قولدانىلادى.
كامەلەتكە تولماعانداردىڭ وي-ساناسى تولىق قالىپتاسىپ ۇلگەرمەگەندىكتەن, بىردەن قىلمىستىق جازالاۋ ولارعا وتە اۋىر اسەر ەتەتىنىن ەسەپكە الا وتىرىپ, قىلمىستىق زاڭ بويىنشا جازا تاعايىنداۋدا دا ءبىراز جەڭىلدىكتەر قاراستىرعان. قر زاڭدارىنا سايكەس كامەلەتكە تولماعاندارعا ءولىم جازاسى جانە ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۇرىندەگى جازالار قولدانىلمايدى. سونىمەن قاتار قر قك 81-بابىنا سايكەس كامەلەتكە تولماعاندارعا تاعايىندالاتىن جازالاردىڭ تۇرلەرىنە مىنالاردى جاتقىزۋعا بولادى: ايىپپۇل, بەلگىلى ءبىر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ايىرۋ, قوعامدىق جۇمىستارعا تارتۋ, تۇزەۋ جۇمىستارى, باس بوستاندىعىن شەكتەۋ, باس بوستاندىعىنان ايىرۋ. بۇل جازالار تاعايىندالعان كەزدە دە بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلەر قولدانىلادى.
جازا تاعايىنداعان كەزدە سوت ءاربىر كامەلەتكە تولماعانعا بايلانىستى مۇقيات بولۋى كەرەك. ويتكەنى كامەلەتكە تولماعاندار قىلمىس جاساعان كەزدە, ولاردى باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ارقىلى جازالاۋ ماقسات ەتىلمەۋى ءتيىس. مۇنىڭ سەبەبى – جاستايىنان ۇزاق مەرزىمگە وقشاۋلانعان بالالار قالىپتى قوعامنىڭ ومىرىنەن تىس قالىپ, وزدەرى ءۇشىن يگى اسەرلى بولۋى مۇمكىن ورتامەن بايلانىسىن ۇزەدى, ەكىنشى جاعىنان, باس بوستاندىعىنان ايىرۋ مەكەمەلەرىندەگى جاعدايعا ەتى ۇيرەنىپ, مىنەز-قۇلقى بۇزىلۋى, قىلمىستىق الەمنىڭ كەلەڭسىز ادەت-عۇرىپتارىنا بەرىلىپ كەتۋى مۇمكىن.
ج.الپىسباەۆا,
نۇر-سۇلتان قالاسى كامەلەتكە تولماعاندار ىستەرى جونىندەگى سوتىنىڭ توراعاسى
