تەڭىز جاعالاۋىنداعى اقتاۋ قالاسى مەن «جۇمباق جايلاپ, اڭىز ورگەن ماڭعىستاۋعا» قىزىعۋشىلىقپەن كەلەتىن تۋريستەر سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. وتكەن جىلى جاز ايلارىندا شەتەلدىك جيھانكەزدەر مەن ساياحاتشىلار رەسپۋبليكا بويىنشا اقتاۋدا, دالىرەك ايتقاندا, كاسپي جاعاسىندا دەمالۋدى, ساياحاتتاۋدى كوبىرەك تاڭداعان. وسى تۇستا ءبىز كاسپيدەگى دەمالىس باعاسى مەن سەرۆيس ساپاسىنىڭ قانشالىقتى ساي ەكەنىن بىلدىك.
كەلۋشىلەر كوپ
ەلىمىزدىڭ ۇزدىك بەس تۋريستىك قالاسىنىڭ قاتارىندا قارت كاسپيدىڭ بويىنداعى اقتاۋ بار. بيىل قاڭتار-ءساۋىر ايلارىندا قالانى 220 660 تۋريست تاماشالاۋعا كەلگەن. ال جازعى ماۋسىمدا تۋريستەر تاراپىنان ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ورتالىعىنا دەگەن قىزىعۋشىلىق 20 پايىزعا دەيىن ءوستى. ونىڭ بىردەن-ءبىر سەبەبى – ءوڭىر تاريحىندا تۇڭعىش رەت اقتاۋعا تۋريستىك باعىتتاعى ارنايى چارتەرلىك رەيستەردىڭ قاتىناي باستاۋى. ناتيجەسىندە, بىلتىردان باستاپ اقتاۋ مەن شەت ەلدەر اراسىنداعى تۇراقتى رەيستەر سانى ارتا ءتۇستى. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى دە سول, وتكەن جىلى سىرت مەملەكەتتەن كەلگەن قوناقتار كوپ ۋاقىتىن ماڭعىستاۋ وبلىسىندا وتكىزىپتى. كاسپيدىڭ جاعاسىندا 41 مىڭنان استام وزگە ەلدىڭ ازاماتى كەمى ءبىر اپتادان 12 كۇنگە دەيىن بولعان.
اسەم تابيعاتىمەن, كوز تارتار ەسكەرتكىشتەرىمەن ەرەكشە, شيپالى سۋى بار, ءىس جۇزىندە ەڭ ۇلكەن كول سانالاتىن, اۋقىمدى كولەمى ءۇشىن تەڭىز دەپ اتالاتىن كاسپيگە شومىلىپ قايتۋعا نەگىز كوپ. ونى بىزدەن گورى, شەتەلدىكتەر ۇعىنعان سياقتى. ال ءوزىمىز باردى باعالاپ, ەلدەگى ەكى تەڭىزدىڭ بىرىنە بارىپ, ىشكى ءتۋريزمدى وركەندەتۋگە قۇلىقسىز كورىنەمىز. جاز بويى جاپپاي جاعاسىن جايلاپ جاتقاننان, قۇرلىق اسىپ, ەۋروپانى ارالاپ, تۇركيا, ەگيپەت, ءباا-ءىن جارنامالاعان «ارتىق» ەمەس پە؟!
ورتاشا سەرۆيس, قىمبات باعا
مالديۆ ارالدارىنان كەم تۇسپەيتىن كاسپي جاعاسىندا دەمالىس ورىندارى مەن كۋرورتتىق كەشەندەر, ءتۇرلى اكۆاپاركتەر مەن ويىن-ساۋىق ورتالىقتارى كوپ بولعانىمەن, سەرۆيس ساپاسىنا بارلىعىنىڭ دەرلىك كوڭىلى تولمايدى. ەندى بىرەۋلەر ءۇشىن پويىزبەن جەتۋ الىس, نە ۇشاقپەن جەتۋ قىمبات. قىركۇيەككە دەيىن استانادان اقتاۋعا ۇشاق بيلەتىنىڭ باعاسى 50 مىڭنان جوعارى. ال باسقا ۋاقىتتا باس قالادان اقتاۋعا ۇشاقتىڭ ورتاشا بيلەت قۇنى 30 مىڭ تەڭگەدەن اسادى. ەسەسىنە پويىزبەن جۇرگەن 3 كۇننىڭ ورنىنا 2,5 ساعاتتا تەڭىزگە جەتۋگە بولادى. ال پويىز بيلەتى 17524 تەڭگە تۇرادى. ونىڭ ءوزى بەلگىلى ءبىر كۇندەرى عانا قاتىنايدى. اقتاۋ قالاسىندا تەمىرجول بەكەتى بولماعاندىقتان, پويىزدار قالاعا 20 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان ماڭعىشلاق ستانساسىنا كەلىپ توقتايدى. قالا مەن ستانسا اراسىندا اۆتوبۋس پەن تاكسي جۇرەدى. استانا مەن اقتاۋ اراسى – 2670 كم. كولىكپەن 40 ساعاتتا جەتۋگە بولادى. الايدا اپتاپ ىستىقتا ۋاقىتتى ۇنەمدەپ, ۇشاق نە پويىزبەن جەتكەن تيىمدىرەك. قالاعا جەتكەن سوڭ, ءارى قاراي قاراجاتىن ۇنەمدەگىسى كەلەتىندەر پاتەر جالدايدى, ەندى بىرەۋلەر قوناقۇيلەرگە ورنالاسادى. مۇنداعى پاتەرلەردىڭ ەڭ ارزان دەگەنى كۇنىنە 10 مىڭ تەڭگە الادى. جاعاجاي اۋماعىندا 50-گە تارتا ءىرىلى-ۇساقتى قوناقۇي بار. باعاسى تاۋلىگىنە 12000-15000 تەڭگەدەن باستالىپ, ميلليونعا دەيىن بارادى. بۇل تۋرالى ەلوردادان تەڭىزدى تاماشالاۋعا بارعان شىرىن بولاتبەك ايتتى. قۇربىلارىمەن كاسپي جاعاسىندا ءبىر اپتا بولعان ول ارقايسىمىز بارىپ-كەلۋگە, جاتىن ورنىنا, تاماقتانۋعا جانە ويىن-ساۋىق الاڭدارىن تاماشالاۋعا 80-100 مىڭ تەڭگە جۇمسادىق دەيدى.
«تەڭىزگە جاقىن ورنالاسقان ءبىر پاتەردى جالدادىق. باعاسى قولجەتىمدى بولعان سوڭ تانداۋعا تۋرا كەلدى. قالاداعى ءبىراز ءۇي ەسكىرگەن, جوندەۋ جۇمىستارى ءبىرشاما ۋاقىتتان بەرى جۇرگىزىلمەگەن كورىنەدى. ال ونىڭ الدىندا قوناقۇيلەردى ىزدەپ, باعاسىن سالىستىرىپ كورىپ ەدىك. شىنى كەرەك, اقتاۋدىڭ ەلدەگى ەڭ قىمبات قالا ەكەنىنە كوزىمىز جەتتى. تەڭىز جاعاسىنداعى بەس جۇلدىزدى Rixos Water World قوناقۇيىندە ەكى ادامعا بەس كۇنگە دەمالۋ باعاسى – 1 140 000 تەڭگە. ال كورشى تۇركياداعى سونداي ۋاقىتقا بەس جۇلدىزدى قوناق ءۇيدىڭ بىرىندەگى باعا ميلليونعا دا جەتپەيدى, 500-700 مىڭ تەڭگە شاماسىن قۇرايدى. ءارى ونىڭ ىشىنە ۇشاق بيلەتىنىڭ باعاسى دا كىرەدى» دەدى ول.
كورىكتى جەرلەرگە باي
كاسپي جاعاجايىندا دەمالۋ ماۋسىمى مامىردىڭ سوڭىنان تامىزدىڭ سوڭىنا دەيىن سوزىلادى. ءدال وسى ۋاقىتتا تەڭىز سۋى جىلىنىپ, ورتاشا تەمپەراتۋراسى +18°C-تى كورسەتەدى. بىراق سۋدا شومىلىپ جۇرگەندەر از. سەبەبى تەڭىز سۋىنىڭ جىلۋى سيرەك. قايتا قۇنى 1500 تەڭگەلىك كەمەلەرگە وتىرىپ, جارتى ساعات ۋاقىت تولقىنى جان تەربەگەن تەڭىزدى تاماشالاۋعا بولادى. سونداي-اق ءاربىر كەلۋشى «جارتاستى سوقپاقتى» كورگەنى ابزال. ول ەلىمىزدىڭ بىرەگەي تۋريستىك جوبالارىنىڭ قاتارىنا جاتادى. اسىرەسە, كەشكى ۋاقىتتا ءتۇرلى-تۇسكە بويانىپ, جارقىلداپ تۇرعانداعى كورىنىس ەرەكشە اسەر قالدىرادى. تەڭىز, جارتاستار, ۇلۋتاس, اق قۇم – ءوزىڭدى مۇحيت تۇبىمەن كەلە جاتقانداي سەزىمگە بولەيدى. تەڭىز- حوش يىسىمەن وزىنە باۋراپ الادى. بۇل جەردە دەمالۋدىڭ باستى ارتىقشىلىعى – ەمدىك شيپالى بالشىعى جانە تابيعي مينەرالدى كوزدەر.
تەڭىز جاعاسىنداعى قالادا زامان تالاپتارىنا سايكەس سالىنعان دەمالىس ورىندارى مەن جاعاجايلاردىڭ كوپتىگى سونشالىق, ولاردىڭ سانى جاعىنان ەلوردادان كەم تۇسپەيدى دەۋگە ابدەن بولادى.
بىرقاتار تۋريستىك اگەنتتىك باسشىلارىنىڭ سوزىنشە, قازاقستاندىقتار مۇنداعى باعانىڭ شارىقتاۋىنا, نە قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ ورتاشا بولۋىنا قاراماستان, ءبارىبىر دە ىشكى ءتۋريزمدى تاڭداعاندى قۇپتايدى. ارينە, بۇل قۋانتارلىق جاعداي. ءسوزسىز, كاسپي – ءتۋريزمدى دامىتۋعا قولايلى ايماقتاردىڭ ءبىرى. مۇنداعى جاعاجايلاردا جاڭا جوبالاردىڭ جۇزەگە اسۋى شاعىن بيزنەستىڭ وركەندەۋىنە جول اشتى. الايدا ىشكى ءتۋريزمنىڭ العا باسۋىنا تۇساۋ سالاتىن جايتتار ايتقانداي از ەمەس.
