الەمنىڭ الەۋمەتتىك جەلىسى ءتۇرلى سۇمدىققا تولى. «اناسىن ءولتىرىپتى», «قىزىن زورلاپتى», «ايەلىن ءولىمشى ەتىپ ساباپتى», «قارىنداسىن ۇرىپتى» دەيتىن ءتۇرلى اقپاراتتان توبە قۇيقاڭ شىمىرلايدى. عالامتورداعى جاڭالىق الاقانىڭدا تۇرعاندا ءاپ-ساتتە تارالادى. جامانات حابار جاتپايدى. اسىرەسە جاستاردىڭ قۇلاعىنا تەزىرەك جەتەتىنىن, ولارعا كەرى اسەر ەتەتىنىن كۇندەلىكتى كورىپ ءجۇرمىز. بابالار سالتىن ساقتاعان, ادىلدىك ىزدەپ, جاۋىنىڭ الدىندا دا ءتىلىن تارتپاعان اقەدەن كوڭىلدى قاراكوزدەرىمىزدىڭ ومىرىنە نە بولدى, بۇرىن نەگە مۇنداي سۇمدىقتار بولمادى, مۇنىڭ ءبارى نەدەن شىقتى, قايدا بارامىز, نە ىستەۋ كەرەك دەگەن ساۋال كوكىرەگىڭدى جۇلمالايدى, تۇڭعيىققا باتىرادى.
عالىمداردىڭ, پسيحولوگتاردىڭ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىنە سۇيەنسەك, مۇنداي جاعدايلار كوبىنە تولىق ەمەس وتباسىندا, اجىراسقان نەمەسە ەرى مەن ايەلى بولەك تۇراتىن ۇيدە كوپ كەزدەسەدى ەكەن.
2018 جىلى تالدىقورعاندا جانتۇرشىگەرلىك وقيعا بولدى. 11-سىنىپ وقۋشىسى اناسىن تۇنشىقتىرىپ ءولتىرىپ, كەيىن پىشاقتاپ تاستاعان. ۇلگىلى بالا, وزات وقۋشىنىڭ اسقان قاتىگەزدىككە بارۋىنا نە سەبەپ بولعانىن تۋىستارى دا, ۇستازدارى دا تۇسىنبەي دال. جەتكىنشەك جات اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتتى مە دەگەن كۇدىك تە جوق ەمەس. وقۋشىنىڭ اسقان قاتىگەزدىگى كۇللى جۇرتتى شوشىتىپ وتىر. 11-سىنىپ وقۋشىسى الدىمەن ۇيىقتاپ جاتقان اناسىن تۇنشىقتىرىپ ولتىرگەن. كەيىن جۇرەگىنە بىرنەشە رەت پىشاق سۇعىپ, باۋىزداپ تاستاپتى. ءتىپتى شەشىندىرىپ, ءولى دەنەگە اس سوداسىن سەپكەن ەكەن. ودان كەيىن تۇك بولماعانداي مەكتەپكە بارىپتى. جول-جونەكەي كومپيۋتەر كلۋبىنا دا سوعىپ, قۇمارى قانعانشا ويىن ويناعان. تەك ءبىر كۇن وتكەن سوڭ عانا ءوز ەركىمەن پوليتسياعا كەلەدى. 17 جاستاعى وقۋشىنىڭ جاۋىزدىعى مەكتەبىن عانا ەمەس, ونى تانيتىنداردىڭ بارلىعىن ەسەڭگىرەتىپ تاستادى. ۇستازدارى ول ۇلگىلى, وزات, بەلسەندى وقۋشى بولعان دەپ وتىر. اكەسىز وسكەن. اناسى جالعىز ۇلى مەن الماتىدا وقيتىن ونىڭ اپكەسىن اسىراۋ ءۇشىن وبلىستىق ناركولوگيا ديسپانسەرىندە مەيىربيكە بولىپ جۇمىس ىستەپتى.
2022 جىلى اقتوبەدە 16 جاستاعى مەكتەپ وقۋشىسىنا قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. ول دا اناسىن ءولتىردى دەگەن كۇدىككە ىلىكتى. اناسى ۆاحتالىق ادىسپەن ساۋىنشى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. بالا اسا ءبىر بەيادەپ ارەكەتىمەن كوزگە تۇسپەگەن. بىراق اناسى بىرنەشە رەت بالانى قاراۋسىز قالدىرىپ, سوعان بايلانىستى كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ىستەرى جونىندەگى كوميسسيا وتىرىسىنا شاقىرىلعان, ەسكەرتۋ جاسالعان. بالا سالماقتى, ارتىق ءىس-ارەكەتى بۇعان دەيىن بايقالماعان. جانىندا دوس بالاسى بولعان. ول – كامەلەت جاسىنا تولعان جىگىت, قالاداعى كوللەدج ستۋدەنتى.
دەرەكتەر نە دەيدى؟
استانا قالاسى بويىنشا مەكتەپ, جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىسقا قاتىستى مەكتەپىشىلىك ەسەپتە تۇرعان وقۋشىلار سانى – 248, ال ىشكى ىستەر ورگاندارىندا 138 بالا ەسەپتە تۇر, 156 الەۋمەتتىك جاعىنان تومەن, قولايسىز وتباسىندا تاربيەلەنىپ جاتقان بالالار سانى – 327. سونداي-اق, اعىمداعى جىلى 68 بالا قىلمىس جاساعان, 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 30 بالاعا ارتىق (2022 جىلى 38 بالا تىركەلگەن). بۇل دەرەكتەر ءجۋرناليستىڭ رەسمي سۇراۋ سالۋ بويىنشا استانا قالاسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتىنەن الىندى.
استانا قالاسى بويىنشا مەكتەپ, جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىسقا قاتىستى مەكتەپىشىلىك ەسەپتە تۇرعان وقۋشىلار سانى – 248, ال ىشكى ىستەر ورگاندارىندا 138 بالا ەسەپتە تۇر, 156 الەۋمەتتىك جاعىنان تومەن, قولايسىز وتباسىندا تاربيەلەنىپ جاتقان بالالار سانى – 327. سونداي-اق, اعىمداعى جىلى 68 بالا قىلمىس جاساعان, 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 30 بالاعا ارتىق (2022 جىلى 38 بالا تىركەلگەن)
جاڭالىقتارداعى جاعىمسىز, جانتۇرشىگەرلىك وقيعالارعا سەبەپ كوپ. اسىرەسە اكەسىز وسكەن ۇلدار اناسىنىڭ قايتادان تۇرمىس قۇرۋىنا نەمەسە باسقا بىرەۋمەن كوڭىل جاراستىرعانىن قالاماۋدىڭ اقىرى قىلمىستىق وقيعالارعا كەلىپ تىرەلەدى, جۇرەگى قارايعاننىڭ قولى قانعا بويالادى.
بالا تاربيەسىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولۋ قاجەت
قازىر كوپ ايتىلىپ جۇرگەن وتباسى تاربيەسىندەگى اكەنىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ, مەكتەپتەردە ەر مۇعالىمدەردى كوبەيتۋ, بالاعا تەك ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي, جاقسى ادەتتەرگە باۋليتىن, تاربيەلەيتىن پەداگوگتاردىڭ ۇزدىك ءادىس-ءتاسىلىن ناسيحاتتاۋ – كۇن تارتىبىندەگى جانىپ تۇرعان ماسەلەلەر.
بالا ءۇشىن ەڭ قىمباتتى, قيماس جان – اتا-اناسى. قۋانىش پەن قايعى الماسقان دۇنيە عوي, ولاردىڭ ءبىرى ومىردەن ەرتە وزسا, تاعدىردىڭ ءىسى عوي, بىراق كوزى تىرىسىندە اجىراسىپ, يا بولەك كەتكەنى – بالا ءۇشىن اۋىر سوققى, قاسىرەت. جاستايىنان بالا بولىپ ويناماي, قيىندىقپەن, ىشكى ويىمەن ارپالىسىپ, شيرىعىپ, نامىستانىپ, ساۋساعىن بۇگىپ وسكەن بالا ەسەيە كەلە قاتىگەز, ەشكىمدى كەشىرە المايتىنداي مىنەزبەن قوعاممەن ارالاسادى, ۇلكەن ومىردە دە كوپ قاتەلىككە ۇرىنادى. وعان الىسقا بارماي-اق, اينالامىزدان مىسالدى وڭاي كەلتىرۋگە بولادى. بۇل – بىرەۋدىڭ جەكە ومىرىنە ارالاسىپ, جاراسىن تىرناپ, جاندى جەرىن قوزعاۋ ەمەس, ەندى اياقتاناتىن, جۇپ قۇراتىن بالالاردىڭ بويىنا قالايدا وتباسىلىق, ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ءسىڭىرمەيىنشە, جانۇيا جاراستىعىن, جۇپ قۇراۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن, مىندەتىن ەسىنەن شىعارماۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىنى ايدان انىق نارسە.
رۋحاني جاعىنان ابدەن جالاڭاشتانعان امەريكا, بۇل ماسەلەدە ويسىراي ۇتىلعان رەسەي, ەۋروپا مەملەكەتتەرى قازىر جاپپاي كينو ءتۇسىرىپ, وتباسى قۇندىلىقتارىن الدىڭعى ورىنعا قويۋعا تىرىسىپ جاتىر. سەبەبى دەموكراتيا دەگەنىنە جەتتى, ازۋلى جاhاندانۋعا جۇتىلدى, حالىق ءوسىمى كەرى كەتتى, وعان قوسا, قوس جىنىستىلار سياقتى ىبىلىسكە ەرگەن ادامدار ءوز تالابىن قويىپ, قوعامنان ورىن ىزدەي باستادى.
ادامداردىڭ نيەتىنەن جەر بەتىندەگى تەپە-تەڭدىك بۇزىلدى. حاكىم اباي ايتقان «ماحابباتسىز دۇنيە بوس, حايۋانعا ونى قوسىڭدار» دەگەنىندەي, ادامنىڭ ەمەس, حايۋاننىڭ تىرلىگىن جاساعاندار جەر باسىپ ءجۇر.
بالالارىم كىشكەنتاي كەزىندە اۋىرعاندا نەمەسە بالا جەتىستىگىنە قاتتى قۋانعاندا ەنەم ايتاتىن: «قىزىعىن دا, قيىندىعىن دا اتا-اناسىمەن بىرگە كورسىن, قانداي جاعدايدا دا بالاڭمەن بىرگە بولىڭدار, قىزىعىن دا, شىجىعىن دا قول ۇستاسىپ, بىرگە كورۋدى اللا ءناسىپ ەتسىن» دەيتىن. بالاعا باسقا دۇنيە كەرەك ەمەس, تەك قانا اتا-اناسىنىڭ تاتۋ-تاتتى, ىنتىماعى جاراسقان تىرلىگى ۇلگى ەكەنىن ءومىردىڭ ءوزى كورسەتتى.
قيت ەتسە قول الا جۇگىرمەي, جەر-جەبىرىنە جەتىپ, ۇرىسىپ, تىلدەمەي, توي تويلاپ, ساۋىق ىزدەي بەرمەي, ءبىر مەزگىل ۇل مەن قىزدىڭ پروبلەماسىنا باس قاتىرىپ, قولىڭنان كەلسە كومەكتەس, قولدا, بولماسا جىلى ءسوزىڭدى ارناپ, قۇشاعىڭا قىس, سوندا عانا جەتكىنشەك, ءجاسوسپىرىم بالا اكە-شەشەدەي جاقىندارىنىڭ جىلۋىن, ماحابباتىن سەزىنەدى. ال شىنايى سەزىمسىز, جىلى بايلانىس, قۇرمەتسىز قارىم-قاتىناس ءبارىبىر الگىندەي قوعامداعى دەرتكە ۇشىرايدى.
پەداگوگتىڭ بالا ومىرىنە اسەرى
مەكتەبىنىڭ ۇزدىك سىنىپ جەتەكشىسى, وقۋشىلاردىڭ «اكەسىنە» اينالعان №37 مەكتەپ-ليتسەيىنىڭ پەداگوگى مەدەت ءبىلال بىلاي دەيدى: «تاربيە جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋداعى باسىمدىق بالالاردىڭ جەكە باسىنا قۇرمەت پەن سەنىم, بالالاردىڭ قۇقىعى مەن زاڭدى مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ, وسى ماقساتتا كەمشىلىكتەردى بولدىرماۋدى كوزدەيدى. مۇعالىمنىڭ وقۋشىعا زور سەنىمى, ماحابباتى وعان قاتتى اسەر ەتەدى. مەنىڭ سىنىبىمدا 11 جالعىزباستى انا تاربيەلەگەن بالا وقيدى. ۇستازى رەتىندە, ازامات, اعاسى, ءتىپتى اكەسى رەتىندە بالالاردى بارىنشا قولداۋعا تىرىسامىن, ولار سىرىمەن بولىسسە, پىكىرىمدى ايتامىن, پروبلەماسى بولسا, باعىت بەرۋگە تىرىسامىن. سوندىقتان بولار, ولار مەنى «ءسىز ءبىزدىڭ اكەمىز, قامقورىمىز, جاناشىرىمىز» دەپ اتايدى. العاش ەستىگەندە تولقىپ, قوبالجىعانىم راس, قازىر وعان ۇيرەندىم, بالالاردىڭ ءاربىر جەتىستىگىنە شىن قۋانىپ جۇرەمىن. اتا-انا مەن مۇعالىم بىرلىگى مىعىم بولسا, ءبىلىم سالاسىندا كوپ ىلگەرىلەۋ, ناتيجە بولارى ءسوزسىز».
بالا – اللانىڭ اماناتى, بولاشاعىمىزدىڭ باعدارشامى, شىراعى. وتباسىن قۇرعاندا دا, ومىرگە بالا اكەلگەندە دە مويىنعا ەكى ەسە جاۋاپكەرشىلىك ارتىلىپ, تەك ءوزى ءۇشىن عانا ەمەس, بالانىڭ بولاشاعىنا, ادام تاعدىرىنا الاڭداۋ باستالارىن ەشقاشان ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت. ۋاقىتتىڭ كوشىنە ىلەسۋ ءۇشىن وتباسىن, جاڭا زاماننىڭ جاڭالىقتارىمەن قوسا, ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزعا ساي تاربيەلەي بىلسەك, ۇتىلمايمىز. ويتكەنى ۋاقىت قاتەلىكتى كەشىرمەيدى, كەيىن ءبارى كەش بولادى. وسىنى ۇمىتپايىق!
