وتكەن قازان ايىنىڭ 21-ىندە «وتباسىنداعى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» زاڭ جوباسىنىڭ تالقىلانۋى بولعانىن ينتەرنەتتەن كوردىم. ەل ىشىندە ويداعىداي ورىندالىپ جاتقان يگى ءىس-ارەكەتتەردىڭ ءبىرى ەكەن دەپ قۋانعانىمدى نەسىنە جاسىرايىن. وتباسىمىزدىڭ ۋايىم-قايعىسىز, ەشنارسەگە الاڭداماي, بولاشاعىنا زور سەنىم-ۇمىتپەن ءومىر ءسۇرۋى – ءبارىمىزدىڭ ارمان-ماقساتىمىز ەمەس پە؟ بىردەن ايتايىق, وسى تالقىعا تۇسكەن جاڭا زاڭ جوباسى مۇقيات زەردەلەپ قاراۋدى تالاپ ەتەدى, بۇل قوعام بولىپ ءۇن قوسىپ شەشەتىن ماسەلە ەكەنى داۋسىز. مۇنداي ماڭىزدى ماسەلەدە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «بارلىق شەشىمدەر مۇقيات تەكسەرىلگەن بولجامدارعا نەگىزدەلۋى ءتيىس» دەگەن قاعيدالى ءسوزىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
ەسكە سالا كەتسەك, وتكەن جىلى قازان ايىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى «وتباسىنداعى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» زاڭ جوباسىن ءبىر رەت وقىپ, ماقۇلداپتى. وسى اتالمىش زاڭ جوباسىن بۇدان ەكى اي بۇرىن
قاسىم-جومارت توقاەۆ ابايتانۋشى عالىمدارمەن سەمەيدەگى كەزدەسۋىندە «ءبىز اقىن اتامىزدىڭ تەڭدەسى جوق اسىل مۇراسىنا جانە زيالىلاردىڭ الەۋەتىنە سۇيەنە وتىرىپ, جان-جاقتى كەمەلدەنگەن قوعام ورناتۋىمىز كەرەك جانە سول قوعامنىڭ ۇلتتىق يدەياسى ءبىلىم مەن ىلىمگە جەتەلەيتىن اعارتۋشىلىق ءسوزى ەكەنى بەلگىلى ۇستانىم بولۋ كەرەك» دەگەن بولاتىن. پرەزيدەنت حاكىم اباي اتامىز اڭساعان, ويى وزىق, ساناسى سەرگەك, مىنەز-قۇلقى ءمىنسىز ادامداردىڭ كەمەلدەنگەن قوعامىن ورناتۋ تۋرالى ايتقان سوزىمەن جالعاستىرۋدى ۇسىندى, مۇنى ءبارىمىز دە ءوز وي ەلەگىنەن وتكىزسەك ارتىق بولماس ەدى.
قازاق داستۇرىندە ءىشىپ-جەپ بولعاسىن, توردە وتىرعان
ۇلكەندەردىڭ ءبىرى ءۇي يەسى – وتاعاسىنا باتا بەرگەندە: «ۇلىڭ ۇلاعاتتى, قىزىڭ يناباتتى بولسىن» دەۋشى ەدى عوي. اتا-بابالارىمىز جارعاق قۇلاعى جاستىق كورمەي, ۇل-قىزدارىن قىزعىشتاي قورعاپ, ۋىسىنان شىعارماي ءتالىم-تاربيە بەرىپ, ۇلىن ۇياعا, قىزىن قياعا قوندىرۋدى ارماندايتىن. ەندى, مىنە, ءبىزدىڭ بالا تاربيەسىنە قاتىستى تالاي عاسىردان بەرى قالىپتاسقان سالت-ءداستۇرىمىزدىڭ ءتۇپ-تامىرىنا بالتا شابام دەگەندەردىڭ ءىس-ارەكەتتەرى ايقىندالا باستادى. جاڭا زاڭ قابىلدانسا سونى جەلەۋ ەتىپ, وتباسىنداعى زورلىق-
زومبىلىقتى تىيامىن دەپ, كۇندىز قولىنا شىراق الىپ, «شىبىق تيمەي شىڭق ەتەرلەردى» ىزدەۋشىلەر كوبەيەتىن بولادى. «شاش ال دەسە, باس الاتىنىنداردىڭ» ارتىندا «قازاقتىڭ ءاربىر ۇيىندە جوق جەردەن شۋ شىعارىپ, بايبالام سالىڭدار» دەپ تۇرعاندار بارىن بايقاۋ قيىن ەمەس. ەگەر بۇگىن كوپ بولىپ جاڭا زاڭنىڭ قابىلدانۋىنا توسقاۋىل
جاساماساق, مۇنىڭ ارتى قيىنعا اينالاتىنىن بولجاۋعا بولادى.
ءوز بالاڭنىڭ تاربيەسىنە ارالاسپاساڭ, كەمشىلىگىن تۇزەپ, قاجەت جەرىندە قاتالدىق كورسەتپەسەڭ اتا-انالىق پارىز, بەدەل قايدا قالادى؟ ءبىزدىڭ انا, اپكەلەرىمىز سوناۋ كونە زاماننان كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءبىر ءارپى دە وزگەرمەي ءداستۇرلى قاعيدا بولىپ قالىپتاسقان «قىزىم ساعان ايتام, كەلىنىم سەن تىڭدا» دەگەن ماقالعا ارقا سۇيەپ, بالالارىنىڭ بويىنا كىر جۋىتپايتىن. سوندىقتان, «قىز بالاعا قىرىق جەردەن تىيىم» دەپ تەككە ايتپاعان دانا حالقىم. قازىر ونسىز دا ەركىندىك دەپ تاربيەنى قولدان شىعارىپ الدىق, كوشەدە جالاڭ باس, جالاڭ بۇت دەمەي نە دەيىن, كىندىگىنەن ءبىر قارىس جوعارى-تومەن قارنى مەن بەلى جالاڭاش جۇرگەن جاس قىز-كەلىنشەكتەردى كۇندە كورەمىز. شىلىم تارتىپ, اراق-شاراپ ءىشىپ جۇرگەندەرى دە از ەمەس. ار-ۇياتسىز, جالاڭاش-جالپى, قالاي بولسا سولاي كيىنگەن قىز-كەلىنشەكتەردى كورگەندە: «ويپىر-اي, بۇلاردىڭ اكە-شەشە مەن اعا-جەڭگەلەرى بار ما ەكەن؟ بار بولسا, نەگە بەتىمەن جىبەرگەن؟» دەيسىڭ. بىردە وسىنداي جەڭىلتەك قىزعا: «بالام-اۋ, نە ىستەپ وتىرسىڭ, مىناۋىڭ ۇيات قوي» دەگەن اجەپتاۋىر جاستاعى ازاماتقا الگى قىز: «مەنىڭ ەركىم, نە ىستەيمىن نە ايتام – ول مەنىڭ ءوز ەركىم, باس بوستاندىعىم. مەنەن اۋلاق ءجۇرىڭىز» دەپ بەتىنەن الىپ, جەرگە قاراتتى. ال ءوز ۇيىڭىزدە وسىندايدى كورسەڭىز, ءبىر ەمەس ەكى-ءۇش رەت قايتا-قايتا ايتارسىز. ال قىزىڭىز سوزىڭىزگە قۇلاق سالماي: «مەنى مازالاماڭدار. جۇيكەمە تيە بەرسەڭدەر وزىمە-ءوزىم قول جۇمسايمىن, ايتپەسە وسى ۇيدەن دە, سەندەردەن دە ءبىرجولا كەتەم, قايتا اينالىپ كەلمەيمىن» دەپ جاۋاپ قايتارسا قايتەر ەدىڭىز… بۇل جاۋابى قيىن سۇراق.
ەگەر دە «وتباسىنداعى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» زاڭ جوباسى قابىلدانىپ, كۇشىنە ەنسە, ەلىمىزدىڭ بولاشاعى قانداي بولماق؟ ءسوز جوق, وسى زاڭ جوباسىن دايىنداعاندار مەن ونى تالقىلاۋ بارىسىندا وزدەرىنشە جاۋاپ بەرىپ ماقۇلداعاندار: «زاڭ قابىلدانسا, وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتان مۇلدەم ارىلامىز» دەر. مەن شەنەۋنىكتەردىڭ بۇل ايتقاندارىنا سەنبەيمىن. مەنىڭ ويىمشا, ارنايى دايىندالعان جاڭا زاڭ جوباسىنداعى شەشىمدەر جان-جاقتى نەگىزدەلمەگەن. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن, ءبىز ءاربىر ءىس-ارەكەتىمىزگە زاڭ نەمەسە زاڭ تاقىلەتتى ءنورماتيۆتى اكت قابىلداۋدى قاشان توقتاتامىز؟ پرەزيدەنتىمىز ايتقانىنداي: «الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ سالاسى 17 زاڭمەن جانە زاڭعا سايكەس ونداعان اكتىمەن رەتتەلەدى. بۇل رەتتەۋ ءىسىنىڭ كۇردەلەنۋىنە جانە جۇيەسىزدىگىنە اكەپ سوقتىردى».
توقەتەرىن ايتساق, اتالمىش زاڭ جوباسىن دايىنداعاندار مەن ولاردى جاقتاعاندار, وسى زاڭ قابىلدانسا, وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىقتان مۇلدەم ارىلامىز دەپ كەپىلدىك بەرە الار ما ەكەن؟ مۇمكىن بىرەۋى, مەن وسى زاڭنىڭ ورىندالۋىنا جاۋاپتىمىن دەر. ءاي, قايدام… ەندى ولاردان قانداي قادىر-قاسيەت؟ ولارعا جاي سەنىم دە جوق.
مەنىڭشە, پرەزيدەنت سوزىنە توقتاپ, قالىڭ ەل-جۇرتتى قۇر بەكەرگە دۇرلىكتىرمەۋ ماقساتىندا وتباسىلىق زاڭ جوباسىنىڭ جان-جاقتى نەگىزدەلمەگەنىن ەسكەرە وتىرىپ ونى كۇن تارتىبىنەن ءۇزىلدى-كەسىلدى الىپ تاستاۋ كەرەك.
حامزا وسپانوۆ,
ەكونوميست, زەينەتكەر,
«نۇر وتان»
پارتياسىنىڭ مۇشەسى
