قازىرگى الپىستان اسقاندار كورەسىنى ءوز كەلىندەرىنەن كورىپ ءجۇر دەسەك قاتەلەسپەيتىن بولارمىز. بۇلاردىڭ كوبى – قازاقتىڭ قايماعى بۇزىلماعان اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەندەر. جاسىندا اكەلەرىنىڭ قۇدا-جەكجات سىيلاعانىن كورىپ, بەتتەرىنە جەل بولىپ تيمەگەن جەڭگەلەرىنە ەركەلەگەندەر. سول جەڭگەلەردىڭ اتا-ەنەلەرىنە كورسەتكەن قۇرمەتىن, ولاردىڭ كەلىن دەسە جۇرەگى ەلجىرەپ, ماڭدايىنان سيپاپ ايالاعانىن كورىپ وسكەندەر.
سونى ەندى ءوز كەلىندەرىنىڭ بويىنان كورىپ, ءوز شاڭىراعىندا سەزىنگىسى كەلەدى. الايدا قازىرگى جاس كەلىندەردىڭ مىنەزى مۇلدەم بولەك, تۋمىسى جات. قايىن اتا, قايىن ەنە ونى قالاي تاربيەلەۋدى بىلمەيدى. جىلى سويلەسە توبەسىندە تاسىراڭدايدى, قاتتى ايتسا, بالاسىن قۇشاقتاپ كەتەم دەيدى. وسىنشاما بەيشارالىققا جەتكىزگەن نە نارسە دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن ىزدەمەگەن جان جوق شىعار.
جاۋاپ كوپ, بىراق ودان تۇزەلىپ جاتقان كەلىن جوق. ستاتيستيكا سول قالپىندا. اجىراسۋ توقتار ەمەس, ءتىرى جەتىمدەردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. قازاقتىڭ يبالى كەلىنىن قاي جەردە جوعالتىپ العانىمىزدى ءوزىمىز دە بىلمەيمىز.
بوساعادان اتتاعان بىرەۋدىڭ بالاسىن وزەگىنە تەپپەي تاربيەلەيتىن, مىناداي جولمەن جۇرسەڭ ءجون بولادى دەپ كورسەتەتىن جول دا بۇلدىر. جول بار-اۋ, ەلدىڭ اۋزىندا جۇرگەن ءداستۇر دە بار, بىراق قولدانىستا جوق. قولدانايىن دەسە, كومەسكىلەنىپ قالعان, ونىڭ استارىن تۇسىنەتىن دە پارىق جوق. مۇندايدا وزىڭنەن ۇلگى بولماسا, كەلىننىڭ بەتىنە باسۋدىڭ پايداسى شامالى. ۇنەمى بۇقتىرىپ ۇستاۋعا ەشكىم كونبەيدى. ىدىس-اياقتىڭ سىلدىرىن تەلەفوننان تىڭداپ وتىرعان كەلىننىڭ شەشەسى قۇلدىعىڭا سالىپ قوياتىن قىزىم جوق دەپ شىعادى. سودان توركىنىمە قايتىپ كەتىپ, قايتادان قىز بولام دەيتىن الاڭ كوڭىل كەلىننىڭ كوكەيىندە كوپكە دەيىن وشپەيدى. قىز كۇنى مەن كەلىن بولۋدىڭ اراسىندا ءبىر عانا جول, كەرى قايىرىلاتىن كوپىر جوق ەكەنىن بۇرىنعىلار بىلسە دە, قازىرگىلەر ەستەن شىعارعان.
تاعى ەسكەرتەتىن ءبىر نارسە, ءبىزدىڭ جەڭگەلەرىمىز كەلىن بولىپ تۇسكەن كەزدە شەشەلەرىمىزدىڭ اتا-ەنەسىن باققان, اعايىنمەن ارالاسقان عيبراتىن كورگەن بولاتىن. ءار اۋلەتتىڭ ءوز ءجونى, قادىر تۇتار ادامدارى, قالىپتاسقان ءىز-جولى بولاتىن. ونى ءسوزسىز قابىلداپ, ورتاق يگىلىككە قىزمەت ەتۋ ارقىلى كەلىن سول ورتانىڭ ءبىر ادامىنا اينالۋشى ەدى.
قازىرگى تۇسكەن كەلىننىڭ ءبىر قىزمەتى ازايدى, باي-بالاسىنا يە بولىپ, اتا-ەنەسىنە ماڭدايى جارقىراپ وتىرىپ ءشاي قۇيىپ بەرسە بولدى عانا. الايدا وعان شاماسى جەتىپ جاتىر ما؟!
ءبىر جىلدارى تاجىكستاننىڭ قورعانتوبە قالاسىنا باردىم. ءبىراز كۇن قوناقتاپ جاتىپ, سول جەردىڭ ادامدارىنىڭ ادەتتەرىنە كوڭىل اۋدارىپ ءجۇردىم. ءبىز تۇسكەن ءۇيدىڭ قوناق كۇتىسى ەرەكشە تاڭعالدىردى. تاماعىن ازىرلەپ, تۇندە قاسىمىزعا شولدەسەڭىزدەر ىشەرسىزدەر دەپ كوك ءشاي قۇيىلعان شاينەگىنە دەيىن قويىپ, قاباعىمىزعا قارادى. ەنەسى ءشايىن قۇيىپ, اڭگىمەسىن ايتىپ وتىرادى. وسىنشاما ىزەتتىلىكتى ءۇنى جوق كەلىن كوكەيىنە بايلاپ جاتقان بولار. وزبەك بولىپ كەتكەن, تاجىك سياقتى ءتىلى مايدا دەپ مەنسىنبەسەك تە, مۇنداي مادەنيەت ادامي قاتىناستار ءۇشىن ماڭىزدى. وسىندايدا باياعى كەڭەس زامانىندا لەنيندىك سىيلىق العان تۇرىكمەننىڭ «كەلىن» دەگەن كينوسى ويعا ورالادى. بۇكىل فيلم بويى ءبىر سويلەمەدى-اۋ سول كەلىن.
سونىمەن بازارىنا بارعانىمىزدا باسىنا اق جەلەكتى تاقياسىمەن باستىرىپ كيىپ العان جاس ادامعا كوزىم ءتۇستى. كىم دەگەندە «كەلىنچەك» دەگەن جاۋاپ الدىم. ياعني جاڭا تۇسكەن جاس كەلىنشەك كەلگەن جەرىنە ۇيرەنىسكەنشە باسىنان جەلەگى مەن تاقياسىن تاستامايدى ەكەن. بۇل – الەۋمەتتىك يكەمدەلۋ جاعىنان العاندا وتە دۇرىس ءداستۇر. ويتكەنى كەشەگى قىز بۇگىن كەلىن اتانىپ, الەۋمەتتىك دارەجەسى وزگەرگەنىن ءوزى سەزىنىپ, اينالاسى دا قابىلداۋى ءتيىس. ەنەسى بازار بولسا دا, اعايىن بولسا دا ارالاتىپ, سول جەردىڭ سالتىمەن تانىستىرادى. كەلىن بىرتىندەپ ءوز جاعدايىنا مويىنسۇنىپ, اينالاسىنا باسقا كوزبەن قاراي باستايدى. قىز كۇنىنىڭ كەلمەسكە كەتكەنى ساناسىنا جەتەدى. جاس كەلىنگە بارلىعى قوشەمەت كورسەتىپ, باتاسىن دا بەرەدى. ەڭ باستىسى, بوتەن جەرگە كەلمەگەنىن, ءوزىنىڭ توپىراعى ەكەنىنە بويى ۇيرەنىپ, كوزى جەتەدى. مىنە, وسىنداي نازىك پسيحولوگيالىق وزگەرىستىڭ ءوزى كەلىنگە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەپ, ءبىر اۋلەتتىڭ, ءبۇتىن ەلدىڭ جاڭا ادامىنا اينالادى. مۇنداي سەنىم مەن ءۇمىت كەلىننىڭ الداعى ۋاقىتتا ءار قادامىن اڭداپ باسىپ, دۇرىس قادام جاساۋىنا ىقپال ەتەدى.
قىز كەزىندە كيگەن كيىم كيۋ مانەرىن دە وزگەرتپەگەن كۇيى ءوزى بوساعا اتتاسا دا, ساناسى اكەسىنىڭ ۇيىندە قالىپ قويعان قازاقتىڭ كەلىنىنەن نە سۇراۋعا بولادى؟ ەكى ورتاداعى بايلانىستىڭ ۇزىلمەۋىنە شەشەلەرى دە كىنالى. بۇل جەردە «ىشىمە سىيعان قىز سىرتىما دا سىيادىدان» باستالاتىن اڭگىمە ەشكىمدى ۇشپاققا شىعارماسا دا ماڭىزدى. كەلىن بولىپ كىشىرەيۋدى كەمدىك دەپ, ۇلكەنگە قۇرمەتىن قاجەتسىز, كىشىلىك قىزمەتىن ادىلەتسىزدىك دەپ تۇسىنەتىن ادامنىڭ بەتى قاتتى كەلەدى, يىلمەيدى. ويتكەنى كەلگەن جەرىندە بەدەل جوق. ءوزى وسكەن ورتانىڭ قۇندىلىقتارىن وزىمەن الا كەلگەن كەلىن كەلگەن جەرىنىڭ قۇندىلىقتارىمەن تۇلەتپەي, ونى كەمدىككە سايادى. وسىلايشا تۋىستىق ارقاۋى جالعانبايدى. توسىرقاپ جۇرگەن كىسىكيىككە ەنەنىڭ دە جۇرەگى ەلجىرەمەي, شەتتەتۋ وسىدان باستالادى.
ودان باسقا, الپىستان اسقان ەنەسى شاشى جالبىراپ, شورتى كيىپ جۇرسە, كەلىننەن نە سۇراۋعا بولادى؟ پايعامبار جاسىنا جەتكەن اتاسى بەدەل بولا الماسا, ونىڭ دا سەبەبىن كەلىننەن كورۋدىڭ قاجەتى جوق.
ەندى وتكەنگە قايتىپ ورالمايتىن سياقتىمىز. كوپ نارسە وزگەرىپ جاتىر. ەندەشە كەلىننەن كوپ نارسە كۇتىپ ۇمىتتەنبەي, بۇگىنگى كەيپىنە قۇلدىق ۇرىپ, سانامىزداعى يبالى كەلىن, اسىل جار, تاعىسىن تاعى باسقا دۇنيەلەرىمىزدىڭ ۇنامدى وبرازىن ۇمىتىپ, مىنا ءومىردىڭ شىندىعىنا ءوزىمىز يكەمدەلۋىمىز كەرەك شىعار. ويتكەنى الدىڭعى تولقىن اعالار مەن اپالار جوعالتىپ العان ءداستۇر ءۇشىن بۇگىنگى كەلىن جاۋاپ بەرمەيدى. جانە مىندەتتى ەمەس تە. قوعام تۇبەگەيلى وزگەرىپ جاتقاندا جالعىز كەلىننىڭ قولىنان نە كەلەدى؟!
يا, جوعارىدا ايتىلعان اڭگىمە دۇرىس قوي, بىراق سول الپىستاعى ەنەلەر, كەشە بۇتتارىنا شالبار كيىپ, قىتاي سومكەسىن ارقالاپ, ءبىر وتباسىن اسىراعان جوق پا؟ سول كەزدە,تەر ازاماتتار, ەكى قولعا جۇمىس تاپپاي, جىلى پەشتىڭ جانىندا, سومكە ارقالاپ, تاماق تاپقان ايەلىنىڭ كولەڭكەسى بولدى. بۇگىن سول ايەلدەر- ەنەلەر! ءار زاماننىڭ ءوز وزگەرىسى بار! قازىرگى تايراڭداعان كەلىڭدەر, ەرتەڭ ەنە بولادى, سوندا عانا تۇسىنەر….!!!