ەلورداداعى 18 كىتاپحانا قالا تۇرعىندارىنا قىزمەت كورسەتەدى. مادەنيەت باسقارماسىنا قاراستى ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانا جۇيەسىنە قارايتىن ونىڭ التاۋى – بالالار كىتاپحاناسى. ءار كىتاپحانانىڭ وزىندىك باعىتى بار. جاس شاماسىنا, ورنالاسقان اۋدانىنا قاراي وقىرمانداردا دا ايىرماشىلىق بايقالادى. بيىلعى بالالار جىلىندا قالالىق كىتاپحانالارعا قانداي قولداۋ قاجەت؟ قالامىزداعى كىتاپحانالاردىڭ جۇمىسىمەن تانىسىپ, سالا ماماندارىمەن وي بولىسكەن ەدىك.
كىتاپحانا جۇمىسىمەن تانىسۋدى ورتالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىنان باستادىق. مۇندا وقۋ زالى كەڭ ءارى بالالارعا ارنالعان جەكە وقۋ زالى بولەك ورنالاسقان. ۇلكەن وقۋ زالىندا ينتەراكتيۆتى تاقتا ورناتىلعان. مۇندا مەرەكە نەمەسە شارا كەزىندە بالالار مۋلتفيلمدەردى تاماشالاي الادى. ءتىپتى تەاتر قويىلىمدارى دا قويىلادى ەكەن. باستاۋىش سىنىپ بالالارى زالىندا ءارتۇرلى ەرتەگى كىتاپتار قويىلعان. اتموسفەراسى ەرەكشە ەكەنىن بايقادىق. كىتاپ وقىپ وتىرعان كىشكەنتاي بالالاردى كورىپ, كەدەرگى كەلتىرمەۋگە تىرىستىق. جالپى زال ويىنشىقتارمەن, سۋرەتتەرمەن بەزەندىرىلگەن. بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىنە, قىزىعۋشىلىعىنا وراي ويلاستىرىلعان. بۇدان بولەك, كومپيۋتەرلەرمەن جابدىقتالعان ينتەرنەتى ىسكە قوسىلعان زال بار. كىتاپحاناشى اپاي دا وقىرماندار سۇرانىسىنا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن زىر جۇگىرىپ ءجۇر.
ساعاتكۇل سەيداحمەتوۆا, ورتالىق بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىنىڭ كوپشىلىك شارالاردى ۇيىمداستىرۋ قىزمەتكەرى:
كىتاپ قورى مولايسا…
– ورتالىق بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىندا كىتاپ قورى 164 مىڭنان اسادى. ونىڭ ىشىندە 30 مىڭ قازاقشا كىتاپ بار. كىتاپحانادا تانىمال كىتاپتاردىڭ ورىسشا جانە قازاقشا اۋدارمالارى بار. نەگىزى, وقىرماندارعا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن كىتاپتاردى ءار سىنىپتاعى بالالارعا, جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي ءبولىپ قويدىق. ماماندىققا قاراي ءتۇرلى عىلىمعا ارنالعان جانە ستۋدەنتتەرگە پايدالى سەكتورلار دا بار.
ەرەسەكتەر تاريحي, كلاسسيكالىق كىتاپتاردى, «جالىن», «ءداستۇر», «ۇركەر» جۋرنالدارىن وقيدى. جاستار پسيحولوگيالىق جانە وزدەرىنىڭ ماماندىقتارىنا ساي كىتاپتاردى ىزدەيدى. ال كىشكەنتاي وقىرماندار ءۇشىن ءتۇرلى ءتۇستى كوركەمسۋرەتتەگى كىتاپتار بار. بىراق سول كىتاپتاردىڭ كوپ شىققانىن قالايمىز. سەبەبى كىشكەنتاي وقىرمانداردىڭ سۇرانىسىنا ساي ءۇش تىلدە, سۋرەتتەرى انىق, 50-60 بەتتەن اسپاسا, بەتتەرى شاعىن بولسا دەپ ويلايمىن. بىزدە جالپى شارالار ونلاين دا, وفلاين دا وتەدى. مىسالى, قاڭتار ايىندا 82 ونلاين-شارا وتكىزدىك. وقىرماندارىمىز دا مۇنداي فورماتقا ۇيرەنگەن. سەرىك تۇرعىنبەك, تولىمبەك ءابدىرايىموۆ, كوپەن امىربەك, جانداربەك مالىبەكوۆ, بەيسەنباي سۇلەيمەنوۆ, بايانعالي ءالىمجان, ت. ب. كوپتەگەن اقىن-جازۋشىلارمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىردىق. ءالى دە كوپتەگەن شارالار جوسپارلانۋدا.
بالالار جىلىندا اقىن-جازۋشىلارعا قارجىلىق قولداۋ بولسا, ولاردىڭ جازارى دا كوپ بولار ەدى. ەلوردادا تۇرعىندار سانى كۇننەن-كۇنگە كوبەيىپ جاتىر. سول ءۇشىن زاماناۋي كىتاپحانا مەن كىتاپ قورى بولسا قۇبا-قۇپ. وسى ەكى ماسەلەنى اتاپ ايتقىم كەلەدى. سەبەبى كىتاپحانا جاس ۇرپاقتى مادەنيەتكە, رۋحاني كەمەلدىككە تاربيەلەيتىن «ۇيا» بولعاندىقتان, وعان اسا ءمان بەرىلۋى ءتيىس.
مارال اقتاەۆا, №3 بالالار كىتاپحاناسىنىڭ باسشىسى:
شاعىن اۋداندارعا كىتاپحانا كەرەك
– كىتاپحانا سالاسىندا جيىرما جىلدان استام ۋاقىت جۇمىس ىستەيمىن. ءبىزدىڭ كىتاپحانانىڭ باعىتى – بالالارعا ەكولوگيالىق باعىتتا ءبىلىم بەرۋ جانە تاربيەلەۋ. كىتاپحانامىزدا «مەنىڭ قولتاڭبام» دەگەن جوبا بار. سونىڭ اياسىندا بەلگىلى ادامداردى, بالالار جازۋشىلارىن, قوعام قايراتكەرلەرىن قوناققا شاقىرامىز. اينالامىزدا مەكتەپ كوپ بولعاندىقتان, №5, 14, 15, 18 مەكتەپ-ليتسەيلەرىمەن جانە «اقبوپە» بالاباقشاسىمەن تىعىز جۇمىس ىستەيمىز. كىتاپ ارقىلى بالالاردىڭ كىتاپحاناعا قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ – نەگىزگى ماقساتىمىز. بيىل بالالار جىلىنا ارنالعاندىقتان, كىتاپحانا جانىنان كوپتەگەن ۇيىرمەلەر اشىلىپ جاتىر. ەندى وسى جىلى بالالار جازۋشىلارىنىڭ, ەرتەگىلەر كىتاپ قورى كوبەيتىلسە دەپ ويلايمىز. تاياۋدا ەسكەن ەلۋباەۆتىڭ مەرەيتويىن اتاپ وتتىك. شاكىرتى سەرىكبول حاسان كەلىپ, ءوز كىتابىن تانىستىردى.
ءوزىم بالاجانمىن. وسىندا كەلگەن ءار بالاعا جاعداي جاساۋعا تىرىسامىز. سەبەبى قازىرگى بالالار وزىنە كوڭىل بولگەندى جاقسى كورەدى. بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ – وتە كەرەمەت جۇمىس. ولاردىڭ اتا-انالارىمەن دە تىعىز بايلانىستا بولامىز. نەگىزى, قازىر بالالار كىتاپقا قىزىقپايدى دەپ جاتامىز عوي. اتا-انا كىتاپ وقىسا, بالاسى كىتاپحاناعا مىندەتتى تۇردە كەلەدى. كەيدە بالانىڭ كىتاپحاناعا كەلۋى كىتاپ قورىنا دا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. سەبەبى ءوزى وقيتىن, قىزىعاتىن سالاداعى كىتاپتار تابىلسا, بالا سول كىتاپحانادان شىقپايدى. جالپى كىتاپ ارقىلى اۆتورلاردى, مادەنيەتتى بالا بويىنا سىڭىرۋگە, ناسيحاتتاۋعا تىرىسامىز.
جالپى كىتاپ قورى 34 مىڭنان اسادى. بالانى كىتاپ وقۋعا باۋلۋ ءۇشىن كىتاپحانادا تەك وتىرۋعا بولمايدى. كوبىنە ءىس-شارا ارقىلى ناسيحات جۇرگىزۋگە تىرىسامىز. وسى رەتتە مەكتەپتەرمەن بىرلەسىپ, كىتاپ كورمەسىن ءجيى ۇيىمداستىرامىز. سەبەبى بالالار كىتاپحاناعا كەلەر جولدى ءبىلۋ كەرەك. ماسەلەن, كورمەگە 30 بالا كەلىپ, ءبارى بىردەي وقىرمان بولىپ كەتەدى دەپ ايتا المايمىن. العاشقىدا 3 بالا كەلسە دە, ءبىز قۋانامىز.
بالالار جىلىندا اقىن-جازۋشىلارعا قارجىلىق قولداۋ بولسا, ولاردىڭ جازارى دا كوپ بولار ەدى. ەلوردادا تۇرعىندار سانى كۇننەن-كۇنگە كوبەيىپ جاتىر. سول ءۇشىن زاماناۋي كىتاپحانا مەن كىتاپ قورى بولسا قۇبا-قۇپ. وسى ەكى ماسەلەنى اتاپ ايتقىم كەلەدى. سەبەبى كىتاپحانا جاس ۇرپاقتى مادەنيەتكە, رۋحاني كەمەلدىككە تاربيەلەيتىن «ۇيا» بولعاندىقتان, وعان اسا ءمان بەرىلۋى ءتيىس
بيىل كىتاپحانامىزعا بالالار جىلىنا دەپ كوپ كىتاپ كەلىپ جاتىر. بىراق قاناعاتتانارلىق دەپ ايتا المايمىن. نەگىزى, ولارعا ديزاينى ەرەكشە, قاتتى, سۋرەتى انىق كىتاپتار كەرەك. سونداي-اق قالانىڭ شاعىن اۋداندارىندا بالالار كىتاپحاناسى سالىنسا دەگەن وي بار.
اسەل وماش, №10 كوپشىلىك كىتاپحانانىڭ اعا كىتاپحاناشىسى:
جايلى عيمارات بولسا
– وسى مەكەمەدە 2008 جىلدان باستاپ قىزمەت ىستەپ كەلەمىن. №10 كوپشىلىك كىتاپحاناسى كۇيگەنجار كەنتىنىڭ تۇرعىندارى مەن مەكتەپتەرىنە قىزمەت كورسەتەدى. كىتاپحانانىڭ 1500-دەن ارتىق وقىرمانى بار. شاعىن بولعانمەن, سەگىز مىڭعا جۋىق قورى بار. سونىمەن قوسا كىتاپحانادا وقىرماندارعا تەگىن ينتەرنەت قويىلىپ, كومپيۋتەرلەرمەن جابدىقتالعان.
كىتاپحاناعا جىبەك جولى تۇرعىندارى دا كەلىپ تۇرادى. №42, 40 مەكتەپ وقۋشىلارى, زەينەتكەرلەر كەلەدى. كوبىنەسە كلاسسيكالىق, پسيحولوگيا, ءتىل, ادەبيەت سالاسىنداعى كىتاپتار وقىلادى. كىتاپحانا جاستاردىڭ رۋحاني دامۋىنا زور ىقپال ەتەدى. سول ءۇشىن دە ءتۇرلى وقۋ ورىندارىمەن شىعارماشىلىق بايلانىس ورناتىلدى. ءجيى كەزدەسۋ كەشى, بايقاۋ, ادەبي كەشتەر ۇيىمداستىرىپ وتىرامىز. سونىمەن قاتار ۇيىرمەلەر دە جۇمىس ىستەيدى.
ءبىر قاراعاندا كىتاپحاناشى جۇمىسى ەڭ وڭاي بوپ كورىنۋى مۇمكىن. بىراق بۇل ماماندىقتىڭ دا قيىندىعى مەن قىزىعى بار. كىتاپحانا ىشىندە مادەني شارالاردى ۇيىمداستىرۋدان بولەك, ءار وقىرمانمەن تىعىز جۇمىس ىستەيمىز. ودان بولەك, قاعاز جۇمىستارى دا بار.
سەرىكبول حاسان, بالالار اقىنى:
ەشتەڭەگە قىزىقپايتىن بالا بولمايدى
– بالالار جىلى دەگەن ماسەلە بىلتىر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى اياسىندا عانا اتالدى. بۇرىنعى مينيستر بالالار جىلى ءۇش جىلعا دەيىن جالعاسادى دەگەن بولاتىن. بيىل جاڭا مينيستر بالالار ادەبيەتىنە كوڭىل بولە مە, ونى بىلمەدىم. جالپى وسى مينيسترلىككە قاراستى مەكەمەلەر, كىتاپحانالار تاراپىنان بىلتىر بالالار ادەبيەتىنىڭ ناسيحات جۇمىستارى بارىنشا جۇرگىزىلدى. كىشىگىرىم بايقاۋلار ۇيىمداستىرىلدى, قالامگەرلەرمەن كەزدەسۋ, كىتاپتار تۇساۋكەسەرى ءوتتى. ال بالالار اقىن-جازۋشىلارىنا كوڭىل ءبولىندى دەپ ايتۋعا بولادى. ماسەلەن, بىلتىر «ءمۇفتيات» باسپاسىنان «اكەسىنىڭ قىزى» دەگەن بالالارعا ارنالعان ولەڭ كىتابىمدى شىعاردىم. بىلتىر «اتامۇرا» باسپاسىنان تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىنا وراي 30 بالالار اقىنىنىڭ ولەڭدەرى توپتاستىرىلعان «قازاق پوەزياسىنىڭ انتولوگياسىنا» ولەڭدەرىم ەندى.
كىشكەنتاي وقىرمانداردى الدىمەن كىتاپتىڭ ديزاينى قىزىقتىرادى. سۋرەتى ۇلكەن ءارى كوپ بولعان سايىن بالالار قىزىعا تۇسەدى. ورىس تىلىندەگى كىتاپتار سونىسىمەن ۇتىپ تۇر. رەسەيدە بىزگە قاراعاندا كىتاپ نارىعى ءبىراز جولعا قويىلدى. بىزدە دە ەندى-ەندى جاقسى قادامدار جاسالىپ كەلەدى. قازىر بالالار كىتاپتارىن باسپادان شىعارۋ ءالى دە قىمبات. ونىڭ ۇستىنە بالالارعا جازاتىن اۆتورلار, يلليۋستراتورلار سيرەك. ەگەر ەلىمىزدەگى كىتاپ نارىعى ىلگەرىلەسە, بالالارعا ارنالعان كىتاپتاردى شىعارۋ قۇنى ارزانداسا, بالكىم, ءوزىمىزدىڭ قازاقشا كىتاپتاردى دا كىتاپ دۇكەندەرىنەن كوبىرەك كورەر مە ەدىك؟! شەتەلدىك كىتاپتاردىڭ كەيىپكەرلەرى ءبىزدىڭ بالالارىمىزدى باۋراپ الىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. سەبەبى ولاردىڭ ناسيحاتى كۇشتى. ماسەلەن, جاقسى ءبىر مۋلتفيلم تۇسىرىلسە, سونىڭ كىتابىن شىعارادى, سونداعى كەيىپكەردىڭ قۋىرشاقتارىن ساتىلىمعا قويادى. ءسويتىپ جان-جاقتى ناسيحاتتايدى. بالا ول كەيىپكەردى بارلىق جەردەن كورەدى, ءسويتىپ امالسىز الادى. بىزگە دە وسىنداي دۇنيەلەردى مەڭگەرۋ كەرەك.
ءبىزدىڭ قازاق «بالاپان ۇيادا نە كورسە, ۇشقاندا سونى ىلەدى» دەگەندى بەكەر ايتپاعان. شىنىندا, بالا وتباسىندا نە كورىپ وسسە, قالاي تاربيەلەنسە, ەسەيگەندە سونىڭ جەمىسىن جەيدى. قازىرگى بالالارعا ءوزىڭ ىستەمەگەن نارسەنى ىستەتە المايسىڭ. سوندىقتان الدىمەن اتا-انا ءوزىن تاربيەلەۋ كەرەك. ءوزى تەلەفونعا تەلمىرىپ وتىرۋدان تىيىلسا, كەرىسىنشە, كىتاپ وقۋعا داعدىلانسا, بالا دا سونى قايتالايدى. بارلىق نارسەنى وزىمىزدەن باستاۋىمىز كەرەك. بالاعا باعىت-باعدار بەرۋىمىز قاجەت. بالا نەگە قىزىعادى, قانداي ۇيىرمەگە بارعىسى كەلەدى, قانداي كىتاپ وقىعىسى كەلەدى, سۋىرتپاقتاپ وزىنەن سۇراپ, پىكىرىن ءبىلىپ, بالانىڭ ءوزى قىزىعاتىن باعىتىنا باۋلۋ قاجەت. ەشتەڭەگە قىزىقپايتىن بالا بولمايدى, قىزىقتىرا المايتىن اتا-انا, مۇعالىم بولادى. حاكىم اباي: «ادامنىڭ ادامشىلىعى – اقىل, عىلىم, جاقسى اتا, جاقسى انا, جاقسى قۇربى, جاقسى ۇستازدان بولادى» دەمەي مە؟!
انيپا بەكباۋوۆا, №9 جالپى كىتاپحانانىڭ كىتاپحاناشىسى:
كلاسسيكالىق شىعارمالاردى از وقيدى
– ءبىز جالپى وقىرمانعا مادەنيەتتى, اقپاراتتى, ءبىلىمدى ناسيحاتتاۋشى بولعاندىقتان وقىرماننىڭ ادەبيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتا ءبىلۋىمىز كەرەك. سەبەبى ولاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن زەرتتەگەن سوڭ عانا كىتاپ ۇسىنا الامىز. كىتاپحانادا وتكىزىلگەن ءاربىر شارا اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋ, وقىرمانداردىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەدى. ماسەلەن, بيىل «ءبىر ەل – ءبىر كىتاپ» شاراسى اياسىندا احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ شىعارمالارى تاڭدالدى.
كىتاپحاناعا وقىرمانداردىڭ قانشالىقتى ءجيى كەلەتىنىن ءبىلۋ ءۇشىن مەكتەپ وقۋشىلارىنا ساۋالناما جۇرگىزىپ وتىرامىز. جالپىلاي ايتقاندا, ءجيى كەلەدى دەپ ايتا الامىن. ءبىزدىڭ نەگىزگى ماقسات – بالالار اۆتورلارىن ءجيى ناسيحاتتاۋ. سەبەبى اۆتورلارعا بەرىلەتىن قولداۋ وتە از. ولار ءوز شىعارمالارىنىڭ وقىلاتىنىن ءبىلىپ, بالالارعا ماڭىزدى ەكەنىن سەزىنۋى كەرەك. سودان كەيىن اۆتورلاردى بالالارمەن ءجيى بايلانىستىرعاندى دۇرىس دەپ سانايمىن. ويتكەنى جازۋشىلار بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ءبىلۋ كەرەك. قازىرگى بالالاردىڭ ويلاۋ دەڭگەيى, قابىلداۋى وزگەشە. ءبىزدىڭ كەزىمىزدەگىدەي ۇزىن-سونار پوۆەست, رومانداردى قورىتپايدى. ولارعا فانتاستيكا, شىتىرمان وقيعالار قىزىق. كلاسسيكالىق شىعارمالاردى از وقيدى. كەرىسىنشە, ءوزىن-ءوزى دامىتۋ, پسيحولوگيانى ىزدەپ ءجۇرىپ وقيدى.
P.S: كىتاپحانا جۇمىسىمەن تانىسقان كەزدە بايقاعانىمىز, بالالارعا ارنالعان كىتاپتار وتە از. مۇنى كىتاپحاناشى اپايلار دا قايتا-قايتا ايتتى. بۇدان بولەك, كەيبىر كىتاپحانا مەكەمەلەرى ەسكى ءارى شاعىن. جوندەۋ جۇمىستارى مەن جاڭا مەكەمەگە كوشۋگە سۇرانىپ تۇر. قازىرگى بالالارعا ديزاينى ەرەكشە, سۋرەتى انىق كىتاپ قانا ەمەس, زاماناۋي كىتاپحانا دا كەرەك ەكەنىن ەسكەرسەك دەيمىز. سەبەبى قابىرعاسى ەسكى كىتاپحانادا ديزاينى ەرەكشە, جاڭا كىتاپ وقىپ وتىرعان بالانى ەلەستەتۋدىڭ ءوزى اقىلعا سىيمايدى…
ايزادا جايىققىزى
