ۇلتتىق مۋزەيدە «قازاق دالاسى تاريحي كارتالاردا: كەڭىستىك پەن اۋماق قۇرىلىمدارى» اتتى كورمە اشىلدى. وندا XVI عاسىر مەن 1939 جىل ارالىعىندا ەۋروپالىق, امەريكالىق, رەسەيلىك كارتوگرافتار قۇراستىرعان تاريحي 26 كارتا تانىستىرىلدى. بۇل كارتالار مەملەكەتتىك كەڭەسشى ەرلان قاريننىڭ جەكە كوللەكتسياسىنان ۇسىنىلدى. تاريحي كارتالاردا قازىرگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ايماقتار كورسەتىلىپ, بەكىتىلگەن.
اتالمىش كورمەنىڭ ماقساتى – بۇگىنگى قازاقستاننىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەرىن قۇرايتىن اۋماقتار بەينەلەنگەن بىرەگەي, ەرەكشە قۇندى كارتالاردى مادەني-اقپاراتتىق اينالىمعا ەنگىزۋ.
– كارتوگرافيا – بىرنەشە سالانى قامتيتىن كۇردەلى عىلىم. وندا تاريح, گەوگرافيا, بەينەلەۋ ونەرى, ادەبيەت پەن مادەنيەت سەكىلدى سالالار ءبىر ارنادا توعىسادى, – دەدى ۇلتتىق مۋزەي ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ايبەك سادىقوۆ. ونىڭ ايتۋىنشا, كارتوگرافيانىڭ كەڭىنەن ناسيحاتتالۋى حالقىمىزدىڭ تاريحي ساناسىنىڭ جاڭعىرۋىنا ىقپال ەتەدى.
كورمە بەس بولىمنەن تۇرادى. ءبىرىنشىسى – «اتلاستار ءداۋىرى» بولىمىندە XVI-XVII عاسىرلاردا جاسالعان 7 كارتا بار. ونىڭ اۆتورلارى – اعىلشىن, يتاليا, نيدەرلاندى جانە نەمىس كارتوگرافتارى. ماسەلەن, اعىلشىن ەنتوني دجەنكينسوننىڭ 1562 جىلعى «رەسەي (موسكوۆيا) جانە تارتاريا» كارتاسى, 1596-1597 جىلدارى يتالياندىق دجوۆانني انتونيون ماگينيدىڭ «ازيا» كارتاسى بار. بۇلاردىڭ بارلىعى دا بىرەگەي ءارى ەرەكشە تاريحي-مادەني قۇندىلىققا يە.
ەكىنشى ءبولىم «جاڭا زامان كارتوگرافياسىنداعى قازاق دالاسى» دەپ اتالادى. مۇندا دا شەتەلدىك عالىمدار قۇراستىرعان 5 كارتا بار. ايتالىق, دجون كەرري رەسەي يمپەرياسىنىڭ كارتاسىن جاساعاندا قازاقتاردىڭ 1799 جىلعى ەتنيكالىق اۋماعىن دا جاقسى تانىستىرادى. سونداي-اق كليۋۆەر ءفيليپتىڭ «سكيفيا جانە تارتاريا» كارتاسى, ساميۋەل داننىڭ «تيبەت, قالماقتار مەن وزبەكتەردىڭ ەلدەرى كىرگەن تاۋەلسىز تارتاريا» كارتاسى, «№1 ورىنبور جورىعىنىڭ جانە №2 ءسىبىر گۋبەرنياسىنىڭ كارتالارىنا قوسىمشا» ەڭبەكتەرى دە ەرەكشە قۇندى.
ءۇشىنشى ءبولىم – «ەۋروپالىق كارتوگرافيانىڭ شارىقتاۋ كەزەڭىندەگى قازاق دالاسى». اتاۋى ايتىپ تۇرعانداي, بۇل كەزەڭدە ورتالىق ازياعا دەگەن گەوساياسي قىزىعۋشىلىق ارتقان. بۇل بولىمدە 4 كارتا بار. بۇلاردىڭ ىشىندەگى ەڭ سالماقتىسى – دجون مارتين راپكيننىڭ «تاۋەلسىز تارتاريا» كارتاسى. كارتا شامامەن 1846-1851 جىلدارى باسىلىپ شىققان بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق اۋستريا-ۆەنگريا يمپەرياسىندا 1859 جىلى نەمىس تىلىندە باسىلىپ شىققان «يران جانە تۇران» كارتاسىنىڭ دا ءمانى زور.
وتارشىلىق كەزەڭىن قامتيتىن ءتورتىنشى بولىمدە («XIX ع. اسكەري توپوگرافتارىنىڭ جۇمىسىنداعى قازاق دالاسى») 8 كارتا ۇسىنىلعان. بۇل كارتالاردى رەسەي يمپەرياسى باس شتابىنىڭ قازاق دالاسىن زەرتتەگەن وفيتسەرلەرى دايىنداعان.
«كەڭەس ءداۋىرىنىڭ ساياسي كارتوگرافياسى» دەپ اتالاتىن بەسىنشى بولىمدە «قازاق كسر. 1939 ج» تاريحي كارتاسى ەرەكشەلەنىپ تۇر. مۇندا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس الدىنداعى قازاق كسر-ءىنىڭ اكىمشىلىك قۇرىلىمى كورىنەدى. كورمەنى 25 ساۋىرگە دەيىن تاماشالاۋعا بولادى.
