جاقىندا «استانا» كونتسەرت زالىندا كومپوزيتور كەنتاۋ نازاربەكتىڭ ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان «قازاعىم, جاسا ماڭگىلىك» اتتى شىعارماشىلىق كەشى ءوتتى. ۇلىلار مەكەنىنىڭ پەرزەنتى تۋعان توپىراعىنان ءنار الىپ, حاكىم اباي مەن شاكارىمنىڭ داستۇرىندە 150-دەن استام ءان جازدى. ولاردىڭ دەنى – ەلدىكتى ۇلىقتاپ, ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرەتىن اندەر.
مۇقاعالي جىرىنا ماحاببات
كونتسەرت استانا قالاسى مەملەكەتتىك اكادەميالىق فيلارمونياسى قازاق وركەسترىنىڭ (كوركەمدىك جەتەكشىسى جانە باس ديريجەرى – قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ايتقالي جايىموۆ, ديريجەرى قر مادەنيەت قايراتكەرى نۇرلان بەكەنوۆ) ورىنداۋىندا تۇركەشتىڭ «كوڭىل اشار» كۇيىمەن اشىلدى. فيلارمونيا سوليستەرى نۇراي تاناباەۆ پەن كۇنسۇلۋ تۇرلىبەك وسى وركەستردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن كەش يەسىنىڭ «بالا داۋرەن» جانە «اتامەكەنىم» اندەرىنە سالدى. العاشقى اتالعان ءان ولەڭىنىڭ اۆتورى اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتاەۆ بولسا, ەكىنشى ءاننىڭ ءسوزى بەلگىلى اقىن نەسىپبەك ايتۇلىنىڭ قالامىنان تۋعان.
جالپى, كومپوزيتوردىڭ ءان ماتىندەرىن تاڭداۋداعى تالعامپازدىعىن بايقادىق. ۇلى ابايدان باستاپ كەشەگى وتكەن جانە قازىرگى اقىنداردىڭ جىرلارىن شىعارمالارىنا ارقاۋ ەتكەن كەنتاۋ نازاربەك وتىزىندا وردا بۇزىپ, ۇلى ابايدىڭ 150 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان قالالىق جانە رەسپۋبليكالىق بايقاۋلاردىڭ جۇلدەگەرى اتاندى. بۇدان كەيىن دە اندەرى بىرنەشە بايگەدەن وزىپ كەلدى. اتاپ ايتساق, وسىدان بەس جىل بۇرىن بەلگىلى ءانشى الما امانجولوۆانىڭ رەپەرتۋارىنداعى «ارداعىم» تۋىندىسى «جىل ءانى» بايقاۋىندا «توي ءسانى» اتالىمىندا توپ جاردى. 2012 جىلى قازاق راديوسىنىڭ «دالا داۋىسى» اتتى ونەر بايقاۋىندا ءانشى حالىق ريزابەكتىڭ ورىنداۋىنداعى «مەن قازاقپىن» تولعاۋى جىلدىڭ ۇزدىك اندەرىنىڭ قاتارىنان ورىن الدى.
ۇلى ابايدىڭ التى-جەتى ولەڭىنە ءان شىعارعان كومپوزيتور دانالىققا باس ءيىپ, بەلگىلى اقىن ادىلعازى قايىربەكوۆتىڭ سوزىنە «ابايدىڭ ولەڭى» اتتى ءاندى دە جازىپتى. كەشتە وسى ءاننىڭ تۇساۋىن جاس ءانشى قايىرجان بەردىباەۆ كەستى.
سوسىن كەنتاۋ نازاربەكتىڭ اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ ولەڭدەرىنە دەگەن ەرەكشە ماحابباتىن اڭعاردىق. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا, وسى كۇندەرگە دەيىن ول مۇقاعاليدىڭ جىرلارىنا وتىزدان استام ءان جازىپتى. سونداي ءساتتى شىققان ءبىر تۋىندى – «قازاق جەرى» ءانىن تانىمال ءانشى دوسىمجان تاڭاتاروۆ ءوزىنىڭ قوڭىر داۋىسىمەن سالىپ بەردى.
ءيا, كومپوزيتوردىڭ اندەرىن ورىندايتىن انشىلەردىڭ اراسىندا حالىقتى تالانتىمەن باۋراعاندار بارشىلىق. مۇنى وسى كەشكە قاتىسقان ونەرپازداردىڭ قۇرامىنان دا بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن, كەشەگى سال-سەرىلەردىڭ بەينەسىندە ساحناعا شىققان رامازان ستامعازيەۆ دوستىڭ كەشىنە ارنايى الماتىدان ات ارىتىپ جەتتى. بۇل قاتارعا دارىندى ءانشى ەرلان رىسقاليدى, كلارا تولەنباەۆانى, «الامان» توبىن, ەسەت سادۋاقاسوۆتى, مۇرات قوجانى قوسۋعا بولادى.
اسىرەسە, كورەرمەن كوپتەن بەرى ساحنادان كورىنبەي كەتكەن ەستى اندەردىڭ ورىنداۋشىسى ءانشى ەسەتپەن كوزايىم بولىپ قالدى. ول «سىيلاستىق» جانە ومىردەن ەرتە وزعان اقىن ءشامىل مۇحامەدجانوۆتىڭ سوزىنە جازىلعان «دوستارىما» اندەرىمەن حالىققا وي سالدى.
وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن كەنتاۋ نازاربەكتىڭ اتا-اناسىنا ارناعان ءان اتاۋىمەن اتتاس «ءبىر بايتەرەك, ءبىر شىنار» اتتى ءان جيناعى جارىق كوردى. بۇل ءاننىڭ ءماتىنىن كومپوزيتوردىڭ تۋعان اپاسى باقىت نازاربەكوۆا جازدى. كەشتە وسى ءاندى ءسوز اۆتورىنىڭ ورىنداۋىندا ەستىدىك.
اۋىلداعى اقىنداردىڭ الىمى
«ەل ءىشى – ونەر كەنىشى» دەپ جاتامىز. كەنتاۋ نازاربەكتىڭ ۇستازى, كورنەكتى كومپوزيتور تەمىرجان بازارباەۆتىڭ «اۋىلىم» اتتى كلاسسيكاعا اينالعان ءاننىڭ ءسوزىن شىعىس قازاقستان وڭىرىندە قوڭىر تىرلىك كەشىپ جاتقان اقىن جابايىل بەيسەنوۆ جازعانىن بىرەۋ بىلەر, بىرەۋ بىلمەس. كەنتاۋ نازاربەك بۇل اقىننىڭ ولەڭدەرىن دە اندەرىنە ازىق ەتتى. سونىڭ ءبىرى – «قازاق ەلىم – بايتاعىم» ءانى بولدى.
سەن مەنى ىزدە, اياۋلىم,
شۇعىلادان بارلىق ءتۇن قاشقان.
سەن مەنى ىزدە, اياۋلىم,
كوكتەمدەردەن بارلىق گۇل باسقان…
استانالىق فيلارمونيا ءسوليسى پەريزات تۇراروۆا كەنتاۋ نازاربەكتىڭ «مەنى ىزدە» ءانىن ورىندايدى دەپ حابارلانعاندا ەسىمىزگە وتىز جاسىندا قىرشىن كەتكەن اقىن تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ جوعارىداعى ولەڭ جولدارى ءتۇستى. شىعىس ەلىڭدەگى اقىن ايجارىق ابىلقاسىموۆ تولەگەن اقىننىڭ شىعارماشىلىعىن قاتتى باعالايدى دەگەندى ەستىگەن ەدىك, كەشتە ايتىلعان ءان ءماتىنىنىڭ اۆتورى وسى ايجارىق اعا بولىپ شىقتى.
ورالىم, شىقتىڭ الدىمنان,
ورالىم مەنىڭ, ورالىم!
قول سوزىپ قىزىل ۆاگوننان,
ۇستىڭنەن ءوتىپ بارامىن…
ارقادا تۋىپ, اق جايىق وڭىرىندە جەتىلگەن داۋىلپاز اقىن قاسىم امانجولوۆتىڭ وسىنداي ولەڭ جولدارى بار. ايتىس پەن جازبا پوەزيانى قاتار الىپ جۇرگەن اقىن اسەم ەرەجەقىزىنىڭ ولەڭىنە جازىلعان «قازاعىمنىڭ ورالى» ءانى قاسىمنىڭ جاڭعىرىعىنداي ەستىلدى. بۇل ءاندى كەشتە ورالدىق دۋەت دارحان قۇلباباەۆ پەن ايىم شەكەەۆا سالدى.
كەش تىزگىنى قوس اقىن – قالقامان سارين مەن اسەم ەرەجەقىزىنىڭ قولىندا بولدى. كونتسەرتتى جۇرگىزگەن ولار كەش يەسىنىڭ دە, كورەرمەننىڭ دە كوڭىلىنەن شىعا ءبىلدى.
ۇلتتى ۇلىقتايتىن ۇل
كەنتاۋ نازاربەك ءان عانا ەمەس, كۇي دە شىعارادى ەكەن. كۇيشى ايبەك بەكبوسىننىڭ ورىنداۋىندا ونىڭ «كەرۋەن عۇمىر» كۇيىن تىڭدادىق. كەيبىر اندەردىڭ ءسوزىن ءوزى جازاتىن كومپوزيتوردىڭ وسى كەشكە اتاۋ بەرگەن «قازاعىم, جاسا ماڭگىلىك» ءانىڭ ءانشى قازىبەك ادىكەي سالعاندا كورەرمەننىڭ رۋحى كوتەرىلىپ قالدى.
ءان ءماتىنىڭ دالامىزدىڭ ۇلىلىعىنان, كەشەگى عۇندار مەن ساقتاردان تارقاتا باستاعان اۆتور ەلدىگىمىزدى اسقاقتاتقان اقىنداردىڭ, جىراۋلاردىڭ, حانداردىڭ, بيلەردىڭ, ءال-فارابي سىندى عالىمداردىڭ, مۇستافا شوقاي مەن جۇمابەك تاشەنوۆ سياقتى قايراتكەرلەردىڭ, ءشامشى مەن نۇرعيسا سىندى ۇلى كومپوزيتورلاردىڭ, عارىش كەڭىستىگىن باعىندىرعان ءۇش عارىشكەرىمىزدىڭ, قايرات رىسقۇلبەكوۆتەي جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قاھارماندارىن, وليمپيادادا كوك تۋىمىزدى جەلبىرەتكەن مارقۇم بەكزات ساتتارحانوۆتىڭ اتتارىن شىعارماسىنا قوسىپ, قازاقتىڭ ۇلىلىعىن پاش ەتتى. مۇنى ءان ەمەس, داۋىرلەردەن سىر شەرتكەن داستان دەپ قابىلدادىق.
استانا قالاسى مادەنيەت, مۇراعاتتار جانە قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن وتكەن وسى كەش كومپوزيتوردىڭ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە, ياعني 25 جىلدا شىعارماشىلىعى قالاي وربىگەنىن كورسەتتى. كەنتاۋ نازاربەكتىڭ تالانتىن قۇلىنىنان تانىعان كورنەكتى كومپوزيتور تەمىرجان بازارباەۆ ونىڭ قاناتىن قاتايتتى. قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ كومپوزيتور ونەرىنىڭ ءارى قاراي ورىستەۋىنە جول اشتى.
«استاناعا كوشىپ كەلگەنىمە 4 جىلدىڭ كولەمى بولدى. ەلورداعا ءبىر ادامداردى اڭساپ كەلدىم. ولاردىڭ ءبىرى – اشىربەك سىعاي بولسا, ەكىنشىسى – مىرزاتاي جولداسبەكوۆ. قازىر مەنى بيىكتەرگە وسى مىرزاتاي اعام جەتەلەپ كەلەدى. بۇل كەشتىڭ وتۋىنە دە بىردەن-ءبىر سەبەپكەر مىرزاتاي اعا» دەگەن كومپوزيتور كەشىنە اتسالىسقان بارشاعا العىسىن جەتكىزىپ, سوڭىندا جۇرەكجاردى جىرىن وقىپ بەردى.
امانعالي قالجانوۆ
