كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر ەل دامۋىنا ەرەكشە سەرپىن بەرەدى
ەلباسى مەملەكەتتىك بيلىك تارماقتارى اراسىندا وكىلەتتىكتەردى قايتا ءبولۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسىنا قاتىستى, دەپ حابارلادى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ رەسمي سايتى.
مەملەكەت باسشىسى ءبۇكىلحالىقتىق تالقىلاۋعا شىعارىلعان كونستيتۋتسيالىق رەفورمالار جوباسىنا قاتىستى ۇسىنىستاردى جيناقتاۋ, پىسىقتاۋ, تالداۋ جانە تالقىلاۋ جونىندە جۇمىس توبى اۋقىمدى جۇمىس اتقارعانىن اتاپ ءوتتى.
– ءوزىمنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىمدى پايدالانا وتىرىپ, مەن رەفەرەندۋمعا شىعارماي-اق, پارلامەنتتە تالقىلاۋ ارقىلى نەگىزگى زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم, – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ەرەكشە سەرپىن بەرەتىنىن جانە بۇل قادام ءبىز ءۇشىن ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىز قازاقستاننىڭ ساياسي مودەلىن – پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكانى ساقتاپ قالاتىنىمىزدى ايتىپ وتكەن ءجون. مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسى زامان تالابىنا ساي يكەمدى بولۋعا ءتيىس. جۇرگىزىلگەن رەفورمالار ناتيجەسىندە بيلىك وكىلەتتىكتەرىنىڭ ءبىر بولىگى بيلىكتىڭ ءبىر تارماعىنان ەكىنشىسىنە بەرىلىپ, وكىلدى ورگانداردىڭ ۇكىمەت پەن اتقارۋشى ورگاندارعا قاتىستى جۇرگىزەتىن باقىلاۋ فۋنكتسيالارى كۇشەيتىلەتىن بولادى, بۇل ولاردى كاسىبيلەندىرۋگە جانە حالىق بيلىگى قاعيداتتارىن بەكىتۋگە باعىتتالادى. بىزگە حالقىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ماڭىزدى قۇجات ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك, بۇكىلحالىقتىق تالقىلاۋدىڭ قورىتىندىسىن شىعارىپ, ونى پارلامەنتتىڭ قاراۋىنا ەنگىزۋ مەرزىمىن انىقتاۋ قاجەت. كونستيتۋتسيانىڭ 23 بابىنا جانە زاڭدارعا 35 وزگەرتۋ ەنگىزىلەتىنى بەلگىلى بولدى. ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردىڭ باستى ءمانى – پرەزيدەنتتىڭ بىرقاتار وكىلەتتىكتەرىن بيلىكتىڭ باسقا تارماقتارىنا قايتا ءبولۋ, – دەدى ەلباسى.
مەملەكەت باسشىسى باسقارۋدىڭ پرەزيدەنتتىك مودەلىنىڭ تابىستىلىق فاكتورىنا, سونىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدىڭ الەمدىك قوعامداستىقتا تانىمال بولعانىنا, حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ارتىپ, ونى بۇدان ءارى جاقسارتۋ جونىندە جوسپارلى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتقانىنا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىن اۋداردى.
– ەلىمىزدە ىسكە اسىرىلىپ جاتقان بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورماعا جانە قازاقستان حالقىنا ارنالعان جاڭا جولداۋعا سايكەس, رەسپۋبليكامىزدىڭ ساياسي جۇيەسى دە ناقتى وزگەرىستەردى قاجەت ەتىپ وتىر, – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى قازاقستان پرەزيدەنتىنە كونستيتۋتسيامەن قاتار, ەل زاڭدارىنا دا وزگەرىستەر ەنگىزۋدى كوزدەيتىن بيلىك تارماقتارى اراسىندا وكىلەتتىكتەردى قايتا ءبولۋ ءجونىندە ۇسىنىستار ازىرلەنىپ جاتقانى تۋرالى باياندادى.
– جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرى بۇكىلحالىقتىق تالقىلاۋ بارىسىندا كەلىپ تۇسكەن وي-پىكىرلەردىڭ, ساۋالدار مەن ۇسىنىستاردىڭ ءبارىن تىركەدى. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى كەز كەلگەن ازاماتتىڭ ءوز ماتەريالىن جولداۋى ءۇشىن ارناۋلى پوشتا مەكەن-جايلارىن ۇيىمداستىردى. جۇرتشىلىق ۇسىنىلعان رەفورمالاردى تالقىلاۋ جونىنەن جوعارى بەلسەندىلىك كورسەتتى. ۇسىنىستار بارلىق وڭىرلەردەن, حالىقتىڭ بارلىق توبىنان كەلىپ ءتۇستى. عالىمدار, زاڭگەرلەر, قوعام قايراتكەرلەرى مەن بيزنەس وكىلدەرى ءتۇرلى وي-پىكىرلەرىن جولدادى. ۇسىنىستاردىڭ كوپ بولىگى تالقىلاۋدىڭ سوڭعى كۇندەرىندە ءتۇستى. مۇنىڭ ءبارى كونستيتۋتسيالىق رەفورمالاردى قوعامدا تالقىلاۋ جونىندەگى ءسىزدىڭ شەشىمىڭىزدىڭ دۇرىس بولعانىن كورسەتىپ وتىر, – دەدى ءا.جاقسىبەكوۆ.
سونداي-اق, پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ازاماتتاردان كونستيتۋتسيانىڭ 63-بابىنا قاتىستى 6 مىڭنان استام ۇسىنىس كەلىپ تۇسكەنىن, ولار نەگىزگى زاڭنىڭ بارلىق تاراۋىن قامتيتىنىن مالىمدەدى.
– ۇسىنىستار ءارتۇرلى جانە ولار بۇكىلحالىقتىق تالقىلاۋعا شىعارىلعان نورمالار جوباسىمەن عانا شەكتەلمەيدى. بۇلاردىڭ ءبارى بىرنەشە بولىك بويىنشا جۇيەلەندىرىلدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ مارتەبەسى مەن وكىلەتتىگىن ايقىندايتىن بولىمگە قاتىستى 40-تان استام ۇسىنىس ءتۇستى. رەفورمانىڭ ماقساتى پرەزيدەنت وكىلەتتىكتەرىن بيلىكتىڭ باسقا دا تارماقتارىنا قايتا ءبولۋ بولعانىنا قاراماستان, ۇسىنىستاردىڭ كوپشىلىگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ وكىلەتتىگىن نىعايتۋعا باعىتتالىپ وتىر.
جالپى, پارلامەنتتىڭ وكىلەتتىگىنە قاتىستى, ونىڭ ۇكىمەتتى جاساقتاۋداعى ءرولىن كۇشەيتۋ باستاماسىن قولداۋعا باعىتتالعان 88 ۇسىنىس كەلدى. اتاپ ايتقاندا, پارلامەنتتىك رەسپۋبليكاعا ءوتۋ, ءبىر پالاتالى پارلامەنت جاساۋ, دەپۋتاتتاردى ماجوريتارلىق جۇيە قاعيداتى بويىنشا سايلاۋ تۋرالى ۇسىنىستار بولدى. دەپۋتاتتىق كورپۋسقا ءبىر رەتتەن ارتىق ۇمىتكەر بولۋعا شەكتەۋ قويۋ, جاس شاماسىن ارتتىرۋ سياقتى تالاپتاردى كۇشەيتۋ ۇسىنىلدى, – دەدى جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى.
بۇعان قوسا, ءا.جاقسىبەكوۆ پارلامەنت الدىنداعى ەسەپتىلىگىن كۇشەيتۋگە قاتىستى ۇكىمەتتىڭ مارتەبەسى مەن قىزمەتى جونىندەگى ۇسىنىستارعا توقتالدى. ولاردىڭ قاتارىندا ۇكىمەتتىڭ بۇكىل قۇرامىن ءمىندەتتى تۇردە ماجىلىسپەن كەلىسۋ, ونىڭ تەك ءماجىلىس الدىندا عانا ەمەس, تۇتاس پارلامەنت الدىندا ەسەپتى بولۋى تۋرالى تالاپتى بەكىتۋ ماسەلەسى بار.
پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى ءسوزىن تۇيىندەي كەلىپ, كونستيتۋتسيالىق كەڭەستى قالىپتاستىرۋ ءتارتىبىن وزگەرتۋگە جانە ونى كونستيتۋتسيالىق سوت رەتىندە قايتا قۇرۋعا باعىتتالعان ۇسىنىستاردى اتاپ ءوتتى. كەلىپ تۇسكەن ۇسىنىستاردىڭ باسىم كوپشىلىگى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن سوتتاردىڭ وكىلەتتىگىنە قاتىستى بولعانى حابارلاندى.
مەملەكەت باسشىسى ازاماتتاردان كەلىپ تۇسكەن ءتۇرلى سيپاتتاعى ءار الۋان پىكىرلەر مەن ۇسىنىستار ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزدە كەمشىلىكتەر مەن ولقىلىقتار بار ەكەنىن كورسەتەتىنىن, الداعى جۇمىس بارىسىندا ولاردى جويۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
وتىرىس بارىسىندا جۇمىس توبىنىڭ بارلىق مۇشەلەرى ءسوز سويلەدى. اتاپ ايتقاندا, قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ قولدانىستاعى رەداكتسياسىندا مەنشىك قۇقىعىنا قاتىستى 26-باپقا ۇسىنىلعان تۇزەتۋلەر تالقىلاندى. جۇمىس توبى مۇشەلەرى اتالعان نورماعا ۇسىنىلعان وزگەرىستەرگە قاتىستى حالىقتان ءتۇرلى ۇسىنىس تۇسكەنى تۋرالى ايتتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستان ازاماتتارىنىڭ پىكىرىن ەسكەرىپ, 26-باپقا وزگەرىس ەنگىزبەۋدى ۇسىندى, سونداي-اق زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جانە ونىڭ نەگىزگى ەرەجەلەرىن ءتۇسىندىرۋ شارالارىن ودان ءارى جالعاستىرۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
سونىمەن بىرگە, جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرى مەملەكەت باسشىسىن ەل ازاماتتارىنىڭ كوپشىلىگى پارمەندى پرەزيدەنتتىك ۆەرتيكالدى بيلىكتى ساقتاۋ قاجەتتىگىن ايتىپ, كەيبىر وكىلەتتىكتەردىڭ قايتا ءبولىنۋىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ وتىرعانى تۋرالى حاباردار ەتتى.
سوڭىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇسىنىلعان تۇزەتۋلەردى تالقىلاۋ بارىسىندا ەل ازاماتتارى جوعارى بەلسەندىلىك تانىتقانىن ايتا كەلىپ, الداعى رەفورمانىڭ ماڭىزدىلىعى مەن وزەكتىلىگىن تاعى ءبىر مارتە اتاپ ءوتتى.
– مەملەكەت قۇرىلىمىنا ۇسىنىلعان وزگەرىستەر قوعامىمىزدى دەموكراتيالاندىرۋ ءىسىن كۇشەيتىپ, حالىق بيلىگىنىڭ نەگىزىن ودان ءارى نىعايتۋعا, پارلامەنتتىڭ ءرولىن, ۇكىمەتتىڭ پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانى الدىنداعى دەربەستىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان. رەفورمانىڭ تۇپكى ءمانى دە وسىندا جاتىر. بۇعان قوسا, قۇقىق قورعاۋ جانە سوت جۇيەسى قىزمەتىنىڭ كونستيتۋتسيالىق نەگىزى جاڭعىرتىلادى, كونستيتۋتسيالىق قاداعالاۋ جۇيەسى جەتىلدىرىلەدى. كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىمىمىزدىڭ مىزعىماستىعىنا دەگەن كەپىلدىك تە بەكەم بولا تۇسەدى. جاقىن ارادا كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر جوباسى پارلامەنتكە تالقىلاۋ ءۇشىن ۇسىنىلاتىن بولادى, – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
وتىرىستى قورىتىندىلاعان مەملەكەت باسشىسى جۇمىس توبىنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنە تابىستى جانە ماڭىزدى تاريحي جۇمىستارى ءۇشىن العىس ايتتى.
