كوپ تىلەۋى – كول. اتا-انالار دا, ۇستازدار مەن وقۋشىلار دا مەكتەپكە ورالار كۇندى اسىعا كۇتتى. ءبىر جارىم جىل قاشىقتان ءبىلىم العان كەزدەر وتكەن شاقتا قالدى. ەندى ەشبىر اتا-انا بالامنىڭ ءبىلىمى تومەندەدى دەپ الاڭدامايدى, ەندى ەشبىر مۇعالىم كوشەدەن ينتەرنەت ىزدەپ سابىلمايدى, ەندى ەشبىر وقۋشى ءتورت قابىرعاعا قامالمايدى…
مۇعالىمدەردىڭ ءبارى مارتەبەلى ەمەس
جاڭا وقۋ جىلى جاقىنداعان سايىن كوپتىڭ كوڭىلىندە «بۇل جىلى قانداي توسىنسىي كۇتىپ تۇر ەكەن؟» دەگەن ساۋالدىڭ جۇرگەنى انىق. وسى 1,5 جىلعا جۋىق ۋاقىتتا مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ولقىلىقتار مەن كەلەڭسىزدىكتەردىڭ تالايىن باستان وتكەردىك. سونىڭ بارلىعىنا ءتوزىپ, پەداگوگ مارتەبەسىن قۇلاتپاي, اسقاقتاتقان ءار پەداگوگ قاھارمان اتانۋعا ابدەن لايىق. وكىنىشكە قاراي, سول مەرزىمدە كەيبىر پەداگوگتاردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگى, ماماندىققا ادالدىعى مەن كەزدەيسوقتىعى, ادىلەتتىلىگى مەن اسىرەشىلدىگى ايقىن كورىندى. ەڭ سوراقىسى, الەۋمەتتىك جەلىدە, مەسسەندجەردە, وقۋشىلار مەن اتا-انالار چاتىندا جازعان كەيبىر پەداگوگتاردىڭ ساۋاتتىلىعى مەن سالماقتىلىعى دا پايدالانۋشى قاۋىمعا ءمالىم بولدى. سويلەمدى بىلاي قويعاندا, ءتىپتى ءبىر ءسوزدى بىرنەشە قاتەمەن جازعان مۇعالىمدەردىڭ جازباسىن كوزىڭدى شۇقىپ كورسەتكەندە وقىپ, جەرگە كىرگەندەي بولاسىڭ.
«بالالاردى قانداي ادام وقىتىپ ءجۇر؟» دەپ جاعاڭدى ۇستايسىڭ. كەيبىر مۇعالىمدەردىڭ بالاعا ۇرىسا سويلەپ, «ءاي, ءوي, پالەنشە…» دەپ نەشە ءتۇرلى سوزدەردى ايتىپ بالاعاتتاعانىن ەستىگەندە پەداگوگتىق ەتيكانىڭ الىستا قالعانىن تۇسىنەسىڭ. ءيا, ءوز بالاڭا ءتالىم بەرۋ قيىن, ال وزگەنىڭ بالاسىن وقىتۋ تىپتەن قيىن. بىراق ۇستازدىق ۇلى جولدى تاڭداعاننان كەيىن ءار مامان ءوز سالاسىندا عانا ەمەس, ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان دا تولىسقان بولۋى شارت. ويتكەنى پارتادا وتىرعان وقۋشى الدىنداعى مۇعالىمىنىڭ سويلەۋ ادەبىنە, كيىنگەن كيىمىنە, ءجۇرىس-تۇرىسىنا قاراپ ەلىكتەپ وسەدى. كەزىندە ءبىز دە ءدال سولاي اپايلارىمىزداي بولۋعا تىرىسقانبىز. بىراق قازىرگى پەداگوگتاردىڭ مارتەبەسىن اسىرعان سايىن اسپانداپ بارا جاتقانىنا قاراپ تاڭعالماۋ مۇمكىن ەمەس. ونلاين وقۋ كەزىندە كامەراسىن ءوشىرىپ قويىپ ار جاعىندا باسقا جۇمىستارىن ىستەپ وتىراتىن, WhatsApp ارقىلى تاپسىرماسىن بەرىپ, ەل قىدىرىپ جۇرەتىن مۇعالىمدەردىڭ دە بولعانى وتىرىك ەمەس. كوپكە توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىز. دەگەنمەن جاڭا وقۋ جىلىندا وسى قاتەلىكتەردىڭ ورنى تولىپ, ءار مۇعالىمنىڭ «پەداگوگ مارتەبەسىنە» لايىق ەڭبەك ەتەرىنە سەنەمىز.
مەكتەپ فورماسى نە ءۇشىن كەرەك؟
تامىزدىڭ ورتاسىنا دەيىن وقۋدىڭ قانداي فورماتتا باستالاتىنىن بىلمەگەندىكتەن دە شىعار, جاڭا قاۋلى شىققاندا اتا-انالار قالىڭ ۇيقىدان شوشىپ ويانعانداي بولدى. ويتكەنى بالالارعا نە كەرەكتى قۇرال-جابدىق, نە كيىم-كەشەك الىنباعان. مينيستر اسحات ايماعامبەتوۆ بىلتىر دا, بيىل دا «مەكتەپ فورماسىن كيۋگە مىندەتتەمەيمىز, كلاسسيكالىق ۇلگىدە كيىنسىن» دەسە دە, بازاردا فورما ىزدەگەن اتا-انا كوپ. ويتكەنى ەلوردانىڭ كەيبىر مەكتەپتەرى فورما كيۋ كەرەك دەسە, كەيبىرى وزدەرىڭ بىلىڭدەر دەپ وتىر. جالپى بىرىڭعاي مەكتەپ فورماسىن كيۋ كەرەك پە؟ مەكتەپ فورماسىنىڭ بولۋى, ەڭ الدىمەن, الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلار ءۇشىن كەرەك. ايتپەسە وتكەن جىلى كەزەكشى سىنىپتار اراسىندا قىمبات كيىمدەردىڭ جارىسى بولعانداي كلاسسيكالىق ۇلگى دەگەننىڭ ءوزىن اقشاسى بار جۇرت مىڭ قۇبىلتىپ كيدى. ال الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن بالالار, امال جوق, جاسيدى. سوندىقتان قانداي جاعداي بولسا دا مەكتەپ فورماسىن مىندەتتەۋ كەرەك. مەكتەپ فورماسى مەكتەپتەگى تاربيە جۇمىستارى ءۇشىن دە اسا ماڭىزدى. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت – وقۋشىلار اراسىنداعى سمارتفون ۇلگىلەرىنىڭ باسەكەسى. قازىر ۇلكەن قالالاردى قويىپ, اۋىلداردىڭ وزىندە بالالار بىلىمىمەن ەمەس, قولىنداعى تەلەفوننىڭ ۇلگىسىمەن جارىسىپ ءجۇر. ال سول قاپتاعان قالىڭ ايفونداردى اتا-انالار جاعدايى جەتپەي تۇرسا دا, بالاسىنىڭ قاتارىنان قالماۋى ءۇشىن قارىزدانىپ ءجۇرىپ نەسيەگە الىپ بەرەدى. كەي اتا-انالار «بەسكە وقىساڭ الىپ بەرەم» دەپ ۇتىسقا تىگەدى. الدىنداعى وقۋشىسى ەڭ قىمبات تەلەفون ۇستاپ وتىرعاندا كەيبىر ۇستازدار ءوز تەلەفوندارىن شىعارۋعا دا جاسقانادى. سوندىقتان دا مەكتەپتەگى وسىنداي الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى جويۋ ءۇشىن بۇل جاعدايلارعا دا جاڭا رەفورما كەرەك. مەكتەپ – ءبىلىم الاتىن ورىن, جارىساتىن جەر ەمەس.
نۇر-سۇلتان قالاسىندا 36 قازاق مەكتەبى, 53 ارالاس مەكتەپ, 18 تازا ورىس تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ بار. ارالاس مەكتەپ دەگەن اتى عانا, وندا, نەگىزىنەن, باسىمدىق ورىس تىلىنە بەرىلەدى
كوڭىلدەگى قورقىنىش قانداي؟
ءيا, قاشىقتان وقىعان 1,5 جىلدا بارلىق بالا ءمىنسىز ءبىلىم الدى دەپ ايتۋ قيىن. پاندەميا ءبىلىم سالاسى دەڭگەيىنىڭ تۇسۋىنە ءبارىبىر اسەر ەتپەي قويمادى. ونىڭ ورنى تولا ما, جوق پا, ونى دا الداعى ۋاقىت كورسەتەدى. سوڭعى كەزدە جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ اراسىندا «وقۋشىلار ءبىر توقسان وقىعاننان كەيىن قايتادان ونلاينعا كوشەدى. مەكتەپتەن ۆيرۋس جۇقتىرۋشىلار كوبەيەدى» دەگەن ساۋەگەيلىك بولجام ءجيى ايتىلىپ جاتىر. جالپى وسىنداي الىپقاشپا سوزدەرگە سەنگەن دۇرىس پا؟ ارينە, جوق. ءبىز ەڭ ءبىرىنشى وقۋشىلاردىڭ قايتادان مەكتەپپەن قاۋىشاتىندارىنا قۋانۋىمىز كەرەك. ءداستۇرلى وقۋ فورماتى بالاعا تەك قانا ساپالى ءبىلىم بەرىپ قويماي, ءبىر-بىرىمەن ارالاسىپ, ءتالىم-تاربيە سىڭىرۋىنە, رۋحاني كەمەلدەنۋىنە سەبەپشى بولادى. سOVID-19 باستالعالى الەم مىڭداعان تاڭداۋلارمەن بەتپە-بەت كەلىپ جاتسا دا, ەۋروپا مەملەكەتتەرىنىڭ ەشقايسىسى ءبىلىم بەرۋدى توقتاتقان جوق. فرانتسيا, يتاليا, شۆەيتساريا ەلدەرىندەگى مەكتەپتەردىڭ بارلىعى بۇرىنعىداي جۇمىس ىستەپ تۇردى. اقش-تا قانشاما ادام قىرىلسا دا, مەكتەبى جابىلمادى. سوندىقتان ەلىمىزدىڭ جاڭا وقۋ جىلىن ءداستۇرلى فورماتتا باستاپ وتىرعانى – ۇلكەن قۋانىش. ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلەتىن كومەك – ءبىر جاعادان باس, ءبىر جەڭىمىزدەن قول شىعارىپ, جاپپاي ۇجىمدىق يممۋنيتەت قالىپتاستىرۋ. وسىعان وراي, قازىر قالامىزداعى بارلىق وقۋ ورىندارى تولىعىمەن Ashyq جوباسىنا قوسىلعان. ال ەلورداداعى پەداگوگتاردىڭ 99 پايىزى جانە تەحنيكالىق پەرسونالدىڭ 97 پايىزى ۆاكتسيناتسيالاندى.
قازاق سىنىپ ازايىپ بارا جاتىر
كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتەتىن تاعى ءبىر ماسەلە – ەل استاناسىنداعى قازاق مەكتەپتەرى مەن سىنىپتارىنىڭ ازايىپ بارا جاتقانى. نۇر-سۇلتان قالاسىندا 36 قازاق مەكتەبى, 53 ارالاس مەكتەپ, 18 تازا ورىس تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ بار. ارالاس مەكتەپ دەگەن اتى عانا, وندا, نەگىزىنەن, باسىمدىق ورىس تىلىنە بەرىلەدى. اسىرەسە ارالاس مەكتەپتەر سول جاعالاۋدا قاپتاپ كەتكەن. باسىندا قازاق مەكتەبى بولىپ اشىلعان قانشاما مەكتەپ اتا-انالاردىڭ ارىز-شاعىمىنىڭ ارقاسىندا ارالاسقا اۋىستى. ايتالىق, №79 مەكتەپ-ليتسەيىندە 4000-نان استام وقۋشى وقيدى. كوبى – قارا كوز قازاقتىڭ بالالارى. سوندا 1-2 عانا قازاق سىنىبى بار. مەكتەپ ارالاس بولسا دا, وقۋشىلار ورىس تىلىندە ءبىلىم الادى. بيىل 15 مەكتەپ سالىنۋدا, ياعني 40 مىڭنان استام وقۋشى جاڭا مەكتەپكە بارادى. بۇل 2020 جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە جانە 2019 جىلمەن سالىستىرعاندا 4 ەسە كوپ. بىراق ءبىر اتتەگەن-اي دەيتىنى – سول 15 مەكتەپتىڭ كوپشىلىگىنىڭ ارالاس مەكتەپ اتالاتىنى. تازا قازاق مەكتەپتەرىنىڭ كوبى قالانىڭ شەتكى ايماقتارىندا ورنالاسقان.
كوكتەم قارقىن
