«ايەل جانى – قىرىق شىراقتى» دەپ بەكەرگە ايتىلماسا كەرەك-ءتى. قازاق قايسار قىزعا كەندە ەمەس. باتىر قىزداردىڭ از بولماعانى تاريحتان دا ايان. قازىر دە ەر ادامعا ءتان اۋىر جۇكتى ارقالاپ جۇرگەن ارۋلار از ەمەس. سونداي نازىك جاندىلاردىڭ ءبىر پاراسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنباقپىز.
كرانشى ارۋ
جالپى, قۇرىلىس كوپشىلىككە تەك ەر ادامدارعا عانا تيەسىلى جۇمىس سياقتى بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. كوپ قاباتتى عيماراتتار كرانسىز سالىنبايتىنى بەلگىلى. ال كرانشىلاردىڭ اراسىندا دا نازىك جاندىلاردىڭ بولاتىنىن ەلەستەتپەگەن دە شىعارسىز..؟ بيىكتىگى كوك تىرەپ تۇراتىن ءزاۋلىم عيماراتتاردى سالۋدا ايەلدەردىڭ دە ۇلەسى زور ەكەن. سونداي جانداردىڭ ءبىرى – كرانشى باقىتگۇل قىستاۋباەۆا. ول «BI Group» قۇرىلىس كومپانياسىندا ىستەيدى.
1973 جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى قازىعۇرت اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن باقىتگۇل قىستاۋباەۆانىڭ نەگىزگى ماماندىعى – ەسەپشى. بىراق تالاي تابالدىرىقتى توزدىرىپ, ماماندىق بويىنشا جۇمىس بۇيىرماعان سوڭ ەڭبەك جولىن اسپازشى بولىپ باستاپتى. 2000 جىلى استاناداعى قۇرىلىستىڭ قىزىپ تۇرعان كەزىندە ەلورداعا كەلىپ, 10 جىل بويى عيماراتتىڭ ىشكى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ سياقتى باسقا دا ءتۇرلى مىندەتتەردى اتقارعان باقىتگۇل 3,5 اي كۋرسىن وقىپ, تاجىريبەدەن وتكەن سوڭ 8 جىلدان بەرى كرانشى بولىپ ەڭبەك ەتۋدە.
– مەن بيىكتىكتى جاقسى كورەمىن. كرانشى بولۋىمنىڭ بىردەن-ءبىر سەبەبى سول. جۇمىس وتە قيىن بولسا دا, جاۋاپكەرشىلىك مويىنعا جۇكتەلگەن سوڭ تياناقتى ورىنداۋعا تىرىسامىز. جالپى, كرانشىنىڭ جۇمىسى دالدىكتى تالاپ ەتەدى. جۇمىس بارىسىندا اسا ساق بولماساڭ, اينالاڭداعى ادامدارعا قاۋىپ ءتوندىرۋىڭ مۇمكىن. مەن ءوز تاجىريبەمدە 25 قاباتتىق ءۇي بيىكتىگىندە جۇمىس جاسادىم. قازىرگى ۋاقىتتا 9 قاباتتىق تۇرعىن ءۇي كەشەنىن سالىپ جاتىرمىز. جۇمىسىم وزىمە ۇنايدى, – دەيدى ب.قىستاۋباەۆا. – «سىرت كوز – سىنشى» دەگەندەي, كورگەن كىسىلەر كراندا وتىرعاننىڭ ايەل ەكەنىن بايقاعاندا تاڭ قالىپ جاتادى. ەر ادامنىڭ جۇمىسى بولسا دا, ولاردان قالىس قالماۋعا تىرىسامىن.
باقىتگۇلدىڭ ايتۋىنشا, تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ كرانمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىسى 4-5 ايدا اياقتالاتىن كورىنەدى. جىلىنا شامامەن ەكى تۇرعىن ءۇيدى سالاتىندارىن ايتادى.
– جەلدى, جاۋىن-شاشىن كۇندەرى جۇمىس توقتاتىلادى. جەل سوققاندا كران ءبىراز قوزعالادى. سونداي كەزدە سىرتىنان قاراساڭ قورقىنىشتى, ارينە. بىراق مەن قورىقپاۋعا تىرىسامىن. جۇمىس كەزىندە اسا ءبىر قاۋىپتى ساتتەر بولعان ەمەس, بولماي-اق تا قويسىن. كراننىڭ ىلگىشىندەگى ماتەريالدى قاي جەرگە قويۋ كەرەكتىگىن راتسيامەن حابارلاپ تۇرادى. ءايتپەسە, تىم بيىكتەن تومەنگى جاق كورىنبەيدى. باسقا كرانداعىلارمەن دە ۇنەمى تىلدەسىپ وتىرامىز. ولاردىڭ قوزعالىسىن اڭدىپ وتىرماساق, ءبىر-بىرىمەن سوقتىعىسىپ قالۋى دا عاجاپ ەمەس. سوندىقتان اسا ساقتىق قاجەت, – دەيدى ول.
باقىتگۇل قىستاۋباەۆا – ءۇش بالانىڭ اناسى. بولاشاقتا بالالارىنىڭ قۇرىلىس سالاسىندا جۇمىس ىستەگەنىن قالامايتىنىن ايتادى.
قوعامدىق كولىك تىزگىنشىسى
بۇگىندە كەز كەلگەن ايەل زاتى كولىك جۇرگىزە بىلەدى. بۇل قازىر تاڭسىق ەمەس تە. ال قوعامدىق كولىكتى تىزگىندەگەن نازىك جاندىلاردى بۇرىن-سوڭدى كورىپ پە ەدىڭىز؟ بالكىم, كورگەن دە بولارسىز. ءيا, ولار استانادا ون شاقتى عانا. سولاردىڭ ءبىرى – ايناگۇل شاراۆحان. ول – №3 اۆتوپارككە تيەسىلى №56 اۆتوبۋستىڭ جۇرگىزۋشىسى.
ايتۋىنشا, نەگىزگى ماماندىعى – قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى ەكەن. 1971 جىلى موڭعوليانىڭ قوبدا قالاسىندا دۇنيەگە كەلىپ, 1989 جىلى مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ الماتىداعى قازمۋ-گە وقۋعا ءتۇسىپتى. الايدا 4-كۋرستان كەيىن سوڭعى جىلى قالعاندا تۇرمىس جاعدايىنا بايلانىستى وقۋدان شىعىپ كەتكەن. كەيىننەن اراعا جىلدار سالىپ, قاراعاندىداعى قارمۋ-ءدى تامامداعان. بىراق ول مۇعالىم بولىپ مۇلدە ىستەمەپتى. تەمىرتاۋ قالاسىندا ترامۆايدا كوندۋكتور بولىپ ەڭبەك جولىن باستاعان ايناگۇل 20 جىلدان بەرى قوعامدىق كولىكتە جۇمىس ىستەۋدە.
– العاشىندا قانداي جۇمىس بولسا دا, تالعاماي, ەڭبەك ەتىپ, ناپاقامدى تابۋ ءۇشىن كوندۋكتور بولدىم. سودان جالاقىسى ءسال جوعارىلاۋ بولعاندىقتان, كۋرسىن ءبىتىرىپ, جۇرگىزۋشىلىككە اۋىستىم. 2000 جىلى استاناعا كوشىپ كەلىپ, 8 جىل تروللەيبۋس جۇرگىزدىم. ال سوڭعى ون جىلدان بەرى اۆتوبۋستى تىزگىندەپ ءجۇرمىن. جۇمىسىم وزىمە قاتتى ۇنايدى. ادام نەمەن اينالىسسا, سوعان ابدەن بەيىمدەلىپ الادى ەكەن عوي. كەيدە «بۇل ماماندىقتى نە ءۇشىن تاڭدادىم ەكەن؟» دەپ ءوز-وزىمە سۇراق قوياتىن كەزىم دە بولادى. بىراق ەندى جۇمىس اۋىستىرۋ ازىرگە ويىمدا جوق, – دەيدى ا.شاراۆحان. – بالا كەزىمدە حالىققا قىزمەت ەتۋدى ارماندايتىنمىن. قازىرگى جۇمىسىما قاراسام, سول ارمانىمدى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە جۇزەگە اسىرعان سياقتىمىن. ويتكەنى ادام تولى اۆتوبۋستى تىزگىندەۋ – وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. ونداعى ءار جولاۋشىنىڭ تاعدىرىنا جاۋاپتىمىن. سونى ءار ءسات سەزىنىپ تە وتىرامىن. سوندىقتان جول ۇستىندە ماعان ويعا باتۋعا, ءمۇلت كەتۋگە مۇلدە بولمايدى.
كۇندەلىكتى ۋاقىتى جول ۇستىندە وتەتىن ايناگۇل سوڭعى جىلدارى شەتەلگە شىعىپ, ساياحاتتاۋدى قولعا الىپتى. بىلتىر فرانتسيا, يسپانيا, وڭتۇستىك كورەيادا بولعان ول بيىل اقش پەن يزرايلگە بارۋدى جوسپارلاپ ءجۇر ەكەن.
– رولدە وتىرعانىمدى كورگەندە جولاۋشىلار ءارتۇرلى قابىلدايدى. اسىرەسە, استاناعا كەلگەن قوناقتار تاڭدانا قارايدى. كەيبىرەۋگە ايەلدىڭ قوعامدىق كولىكتى جۇرگىزگەنى كۇلكىلى كورىنەتىن بولۋى كەرەك, كەيدە جولاۋشىلار كىرە سالا: «سوندا اۆتوبۋستى ءسىز جۇرگىزىپ وتىرسىز با؟» دەپ تاڭ قالادى. مەن وندايدا: «جوق, جاي وتىرمىن» دەپ قالجىڭمەن جاۋاپ بەرەمىن, – دەگەن ايناگۇل شاراۆحان, – شىنىمدى ايتسام, تۋعان كۇن, 8 ناۋرىز سياقتى مەرەكەلەر مەن ءۇشىن جاي كۇندەرمەن بىردەي. شۇكىر, باسىمىز امان, باۋىرىمىز ءبۇتىن. سوندىقتان ءار كۇننىڭ ءوزى ۇلكەن قۋانىش قوي. جالپى, جول ۇستىندە ۇنەمى بالالارىمنىڭ تىلەۋىن تىلەپ وتىرامىن, – دەيدى تاعى ءبىر سوزىندە.
قارا جۇمىستىڭ حاس شەبەرى
قالا تازالىعىنا تامشىداي بولسا دا, ۇلەس قوسىپ جۇرگەن ەڭبەك ادامدارىنىڭ ءبىرى – «استانا تازالىق» جشس-ءتىڭ قولمەن جيناۋ بريگاداسىنىڭ جۇمىسشىسى گۇلمايرا ەرقاسىم. 1971 جىلى موڭعوليانىڭ بايانولگەي ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن ول سول جاقتا كوللەدجدە وقىپ, اسپازدىق ماماندىق الىپ شىققان سوڭ 1992 جىلى وتباسىمەن بىرگە اتا جۇرتقا, قازىرگى استانا, سول كەزدەگى اقمولا قالاسىنا قونىس اۋدارعان. ەدەن جۋشى سياقتى ءتۇرلى قول جۇمىستارىن ىستەگەن ەڭبەكقور جان سوڭعى ءۇش جىلدان بەرى قالانى تازارتۋ جۇمىسىندا ايانباي تەر توگۋدە. قولىنا كۇرەك ۇستاپ, ەر ادامدارعا تيەسىلى دەمەي, اۋىر جۇمىستى ءبىر كىسىدەي اتقارىپ كەلەدى.
– جۇمىسىمىز اسىرەسە, قىستىڭ كۇندەرى قار قالىڭ جاۋعاندا اۋىرلاي تۇسەدى. جالپى, تاڭعى ساعات 5-تەن تۇرامىز. ارنايى قىزمەتتىك اۆتوبۋس تاسىمالدايدى. سودان ساعات 8.00-دە جۇمىسىمىز باستالىپ كەتەدى. تۇستەنىپ العان سوڭ, كەشكى ساعات 5.00-گە دەيىن تىنىم تاپپايمىز. بىزگە جۇكتەلگەن مىندەت – رەسپۋبليكا مەن باراەۆ كوشەلەرىنىڭ بويىن تازارتۋ. جاۋىن-شاشىن, قارلى بوران كەزدەرىندە جۇمىستى توقتاتا تۇرامىز. نەگىزى, سىرت كوزگە جۇمىسىمىز اۋىر بوپ كورىنۋى مۇمكىن. ويتكەنى مۇز ويىپ, اۋىر قاردى لاقتىرىپ جاتقانىمدى كورگەندە كەيبىر كىسىلەردىڭ جانى اشىپ جاتادى. بىراق مەن ءۇشىن جۇمىس تۇك تە اۋىر ەمەس. ابدەن ۇيرەنىپ قالىپپىن, – دەيدى ول.
جۇبايى جەتى جىل بۇرىن باقيلىق بولىپ, 5 بالامەن قالعان كەيىپكەرىمىز «ولاردى قاناتتىعا قاقتىرماي, تۇمسىقتىعا شوقىتتىرماي ءوسىرىپ-جەتكىزۋ ءۇشىن شامامنىڭ كەلگەنىنشە ايانىپ قالمايمىن» دەيدى. بالالارىنىڭ الدى ستۋدەنت بولسا, كەنجەسى باستاۋىش سىنىپتا وقيدى ەكەن.
P.S: كەيىپكەرلەرىمىزدى ءتول مەرەكەلەرىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ, ەڭبەكتەرىنە جەمىس, وتباسىلارىنا اماندىق تىلەدىك. قازىرگى كەزدەگى ينتەرنەتكە تاۋەلدى اقساۋساق ەر بالالارعا قاراعاندا قيىندىققا مويىمايتىن وسىنداي قازاقتىڭ قايسار قىزدارىن كورگەندە ەرىكسىز قايران قالادى ەكەنسىڭ.
نۇرداۋلەت كاكىشەۆ
