ەلىمىزدەگى كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇي يەلەرىنىڭ كووپەراتيۆتەرى 2022 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ ءوز جۇمىسىن توقتاتادى. ونىڭ ورنىنا ەندى مۇلىك يەلەرىنىڭ بىرلەستىكتەرى (ميب) نەمەسە قاراپايىم سەرىكتەستىكتەر (قس) قۇرىلادى.
نۇر-سۇلتان قالاسى تۇرعىن ءۇي جانە تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ءانۋار سايپوۆتىڭ ايتۋىنشا, باسقارۋدىڭ جاڭا فورماسىنا كوشۋدەگى باستى سەبەپتەردىڭ ءبىرى ازاماتتاردىڭ بۇرىنعى پيك قىزمەتىنە كوپ شاعىمدانۋىنان تۋىنداپ وتىر. راسىندا دا, تۇرعىندار وسىعان دەيىن تۇرعىن ءۇي باسقارۋ سالاسىندا اشىقتىقتىڭ, تولىق جانە تۇسىنىكتى ەسەپتىلىكتىڭ بولماۋىنا; كوپتەگەن ۇيلەردى قامتيتىن, بىراق ولاردى ءتيىمدى باسقارا المايتىن ءىرى, اۋقىمسىز پيك-تەردىڭ جۇمىسىنا; پيك-ءتىڭ جەكەلەگەن قاتىسۋشىلارىنىڭ تەڭ ەمەس قۇقىقتارىنا; جاڭا توراعالاردى قايتا سايلاۋداعى قيىندىقتارعا قاتىستى كوڭىل تولماۋشىلىقتاردى ءجيى ايتاتىن. ول از دەسەڭىز, كەيبىر توراعالار ءوز كووپەراتيۆتەرىن 20 جىلدان استام ۋاقىت باسقارىپ كەلەدى. وسىعان بايلانىستى 2020 جىلى كۇشىنە ەنگەن زاڭناماعا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. ولار پيك جۇيەسىن جويۋعا جانە ميب-تەر مەن قس-گە كوشۋگە باعىتتالدى.
مەنشىك يەلەرىنىڭ بىرلەستىكتەرى مەن قاراپايىم سەرىكتەستىكتەر اراسىنداعى ايىرماشىلىق تۋرالى ايتار بولساق, نەگىزى ەكەۋى دە «ءبىر ءۇي – ءبىر شوت – ءبىر بىرلەستىك» قاعيداتى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن بولادى. ءاربىر ءۇي كوندومينيۋمدى باسقارۋ ماسەلەلەرىندە دەربەس بولادى. ماسەلەن, ميب-تەر «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراتسياسى» ۇاق ارقىلى ادىلەت دەپارتامەنتتەرىندە زاڭدى تۇلعا رەتىندە تىركەلەدى جانە ولار تەك ءوز ۇيلەرىن باسقاراتىن بولادى. بۇل ولارعا كۇردەلى جوندەۋگە قاراجات جيناۋعا, قاراجاتتىڭ تۇسۋىنە جانە ولاردىڭ ماقساتتى جۇمسالۋىنا مونيتورينگ جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
قس تۇلعا ەمەس. بۇل ءۇيدى زاڭدى تۇلعا اشپاي, ءتىپتى ارنايى بانك شوتىن اشپاي-اق باسقارۋ دەگەنگە سايادى. قاراپايىم سەرىكتەستىكتەر نەگىزى 20-30 پاتەرلى شاعىن ۇيلەر ءۇشىن قولايلى, وندا تۇرعىندار از جانە ولار سەنىمدى تۇلعاسىنا جالاقى تولەي المايدى. قىسقاسى, تۇرعىن ۇيلەردى باسقارۋدىڭ جاڭا فورماسىنا كوشۋ تۇرعىندارعا كوندومينيۋمدى بەلسەندى باسقارۋعا, شىعىنداردى باقىلاۋعا, تۋىنداعان ماسەلەلەردى تەزىرەك شەشۋگە, سونداي-اق كوندومينيۋم اۋماعىن جالعا بەرۋدەن تۇسكەن اقشانى بىرلەسىپ پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
تاريفتەردىڭ ءوسۋى مۇمكىن بە؟
قالالىق تۇرعىن ءۇي جانە تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسى باسشىسىنىڭ مالىمدەۋىنشە, بۇگىنگى تاڭدا نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى 665 كوپقاباتتى ۇيدە 522 ميب قۇرىلدى. 1085 قاراپايىم سەرىكتەستىك بار, ياعني ەلورداداعى 2859 تۇرعىن ءۇيدىڭ 61 پايىزى جاڭا جۇيەگە كوشتى. شىلدەنىڭ 1-ىنەن كەيىن پيك جۇمىسى توقتاعان سوڭ, سول ۇيلەر اسىرەسە جىلىتۋ ماۋسىمىندا قاراۋسىز قالا ما دەگەن قاۋىپ تە جوق ەمەس. سوندىقتان تۇرعىنداردان ميب ىسىنە سالعىرت قاراماي, تەزىرەك ونى قۇرىپ, توراعاسىن سايلاپ, جينالىستارىن وتكىزۋلەرى كەرەك.
ارينە, پاتەر يەلەرىنىڭ كووپەراتيۆتەرى ءبىر كۇن ىشىندە جابىلىپ قالمايدى. پاتەر يەلەرى الدىنداعى مىندەتتەرىن قاناعاتتانارلىق دارەجەدە اتقارعان, تۇرعىنداردىڭ كوڭىلىنەن شىققان پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ جۇمىسىن جالعاستىرۋعا مۇمكىندىگى بار. بىراق ول كووپەراتيۆتەر جاقىندا باسقارۋشى كومپانيا نەمەسە سەرۆيستىك ۇيىم رەتىندە قايتا قۇرىلىپ, قىزمەتىن جالعاستىرا الادى.
پيك-تەن ميب-كە كوشۋدىڭ سالدارىنان تاريفتەر ءوسۋى مۇمكىن بە دەگەن ماسەلەگە كەلسەك, ءا.سايپوۆ بۇل رەتتە, تۇرعىن ءۇي زاڭناماسىنا سايكەس, تۇرعىن ءۇيدىڭ ورتاق مۇلكىن كۇتىپ-ۇستاۋعا جانە باسقارۋعا ارنالعان پايدالانۋ شىعىستارىنا ارنالعان ءتاريفتى ەسەپتەۋ قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى بەكىتكەن شىعىستار سمەتاسىن ەسەپتەۋ ادىستەمەسى نەگىزىندە جۇرگىزىلەتىنىن اتاپ ءوتتى. بۇل جاعدايدا ەسەپتەۋ تۇرعىن ءۇيدىڭ سيپاتتامالارىنا تىكەلەي بايلانىستى جۇزەگە اسىرىلادى. ودان ءارى بۇل ماسەلە جينالىستا قارالادى جانە شەشىم تۇرعىن ەمەس ءۇي-جايلاردىڭ پاتەر يەلەرىنىڭ جالپى سانىنىڭ 2/3-نەن استامى كەلىسكەن جاعدايدا عانا قابىلدانادى. دەمەك, تاريف تەك ءۇيدىڭ جانە ونىڭ يەلەرىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە بايلانىستى بولادى.
قازىر كەيبىر ۇيلەردە تاريف – 30 تەڭگە. كوپ جاعدايدا پيك-تەر 5-تەن 15-كە دەيىن ۇيگە قىزمەت ەتەدى, ءتىپتى ودان دا كوپ بولۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل رەتتە بارلىق قاراجات ءبىر شوتتا جيناقتالادى جانە ونى تەك پيك توراعاسى باسقارادى. بۇل ءوز كەزەگىندە قاراجاتتى جۇمساۋدىڭ اشىق بولماۋىنا اكەلىپ سوعادى, ياعني پيك توراعاسى قاجەت بولعان جاعدايدا اقشانى قاي ۇيگە جۇمساۋ كەرەكتىگىن ءوزى شەشەدى. بىراق بۇل جەردە 30 تەڭگە ءتاريفى تەك كىرەبەرىستەردى تازالاۋعا جانە ورتاق مۇلىكتىڭ كەيبىر بولىكتەرىن از-كەم جوندەۋگە عانا جەتەتىنىن ەسكەرۋ قاجەت. سونداي-اق ءبىر عانا ۇيگە قىزمەت كورسەتەتىن پيك-تەر دە بار, كوبىنە وندا تاريف ورتا ەسەپپەن 60 تەڭگەدەن 90 تەڭگەگە دەيىن.
شەتەلدىك تاجىريبەگە سۇيەنسەك
دامىعان ەلدەردە كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇيدى باسقارۋدىڭ تاسىلدەرى ءارتۇرلى. ماسەلەن, قاي ىستە دە اسا تالاپشىل گەرمانيادا كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇيدى باسقارۋشىعا قويىلاتىن تالاپ تىم جوعارى. ارنايى بىلىمىنەن باسقا, ونىڭ جوعارى ديپلومى مەن قاجەتتى ساناتتى بىلىگىنىڭ بولۋى جەتكىلىكسىز. بۇل رەتتە ءۇيدى باسقارۋشى تۇرعىندارمەن ءتىل تابىسا الاتىن, داۋ تۋىنداي قالعان جاعدايدا ونى دۇرىس ءارى ءادىل شەشە الاتىن ايرىقشا قابىلەتتەرگە يە بولۋى ءتيىس. دەگەنمەن نەمىستەردىڭ كوپشىلىگى جالدامالى ۇيدە تۇرادى, سول سەبەپتى تۇرعىن ءۇيدى جالعا الۋ جوعارى دامىعان. بۇل جاعدايدا كىرەبەرىستىڭ نەمەسە بۇكىل ءۇيدىڭ يەسى نەمەسە ونىڭ وكىلى جالعا الۋشىلاردان جالداۋ اقىسى مەن قىزمەت كورسەتۋ اقىسىن الادى, ال قالعان تولەمدەر رەسۋرس جەتكىزۋشى ۇيىممەن كەلىسىم بويىنشا كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە تىكەلەي تۇسەدى.
ءاربىر كوپقاباتتى ۇيدە عيمارات مەنەدجەرى بولادى. ولاردىڭ مىندەتتەرىنە ءۇيدى باسقارۋعا بايلانىستى ۇيىمداستىرۋشىلىق ماسەلەلەر كىرەدى. مۇنداعى تۇرعىنداردىڭ تەك 20 پايىزىنىڭ عانا ۇيلەرى جەكەمەنشىك. ەگەر ءۇي باسقارماسى بولماسا, وندا كوممۋنالدىق جانە تۇرعىن ءۇي قىزمەتتەرىن كورسەتۋ, قار مەن قوقىستى شىعارۋ ماسەلەلەرىن شەشۋگە بارلىق جاۋاپكەرشىلىك ءۇي تۇرعىندارىنا جۇكتەلەدى.
ۆەنگريادا «پاتەر يەلەرىنىڭ اسسوتسياتسيالارى» تۋرالى زاڭعا سايكەس تەك ءتيىستى كاسىبي دايىندىعى بار ادامدار عانا كوندومينيۋم وبەكتىلەرىنىڭ مەنەدجەرلەرى بولا الادى. ال فرانتسيادا وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ, قوقىس جيناۋ جانە كوشەلەردى تازالاۋ جۇيەسى جەكەشەلەندىرىلگەن بولاتىن. كوممۋنالدىق قىزمەتتەر مەن قوعامدىق كولىكتىڭ بىرقاتارى جەكە سەكتورعا ءوتتى. مۇنداعى تۇرعىن ۇيلەردى باسقارۋ بۇل ەلدەردىڭ وكىلەتتىكتەرى مەن مىندەتتەرىنىڭ ۇلكەن سانى بار ەڭ كىشى جانە تۇراقتى اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىگى – كوممۋنالاردىڭ قۇزىرەتىندە.
قىسقاسى, قاي ەلدەگى باسقارۋ ۇلگىسىن الىپ قاراساق تا, قىزمەت كورسەتۋ وپەراتورلارىنا قارجى بىزدەگىدەي جەكە تۇرعىنداردىڭ قالتاسىنان تولەنەدى. تەك كورسەتىلەتىن قىزمەت ساپاسى تولەنەتىن قارجى كولەمىنە ساي بولىپ كەلەدى. دەمەك, بىزگە جەتىسپەيتىنى وسى – ساپالى قىزمەت بولسا كەرەك.
سونىمەن, 1 شىلدەگە دەيىن پيك كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇيدى, كوندومينيۋم وبەكتىسىنىڭ ورتاق مۇلكىن سالۋعا, كۇتىپ-ۇستاۋعا جانە پايدالانۋعا بايلانىستى بارلىق قولدا بار قۇجاتتاردى ميب-كە نەمەسە قس-كە بەرۋگە مىندەتتى. بىراق زاڭدا وسى تالاپتاردىڭ ورىندالماۋ سالدارى ايتىلمايدى.
بۇگىندە جوعارىدا كورسەتىلگەن تالاپتاردى بۇزعانى ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلماعان. وسىعان بايلانىستى قازىرگى ۋاقىتتا ونداعان ۇيگە قىزمەت كورسەتكەن ءبىر پيك-تەن وسىنداي ميب-كە ءوتۋ ارقىلى قۇجاتتاردى تاپسىرۋ بارىسىندا مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرىنىڭ توراعالارى مەن قاراپايىم سەرىكتەستىكتەردىڭ سەنىمدى تۇلعالارى اكتىگە قول قويۋدان باس تارتۋمەن, سونداي-اق جوعارىدا كورسەتىلگەن قۇجاتتار مەن كوندومينيۋم وبەكتىسى بويىنشا قاراجاتتى ەرىكتى تۇردە بەرۋمەن بەتپە-بەت كەلۋدە. ءنورماتيۆتى-قۇقىقتىق اكتىلەرگە سايكەس, جينالىستىڭ شەشىمى بويىنشا ميب توراعاسى نەمەسە سەنىم بىلدىرىلگەن ادامى زاڭدى تۇلعا نە جاي سەرىكتەستىك قۇرىلعان كەزدەن باستاپ جۇمىس ىستەپ تۇرعان قىزمەت كورسەتەتىن ۇيىمعا 3 جۇمىس كۇنى ىشىندە قارجىلىق, تەحنيكالىق قۇجاتتامانى جانە وزگە دە تەحنيكالىق قۇجاتتامانى, سونداي-اق جيناق شوتىندا اقشا قاراجاتى بولعان كەزدە قابىلداۋ-بەرۋ اكتىسىن جاساۋ قاجەتتىگى تۋرالى حابارلاما جىبەرەدى.
ەگەر كوپپاتەرلى تۇرعىن ءۇي باسشىلىعى 1 شىلدەگە دەيىن ميب-كە نەمەسە قس-كە اۋىسپاعان جاعدايدا تۇرعىندار ميب-ءسىز نەمەسە قس-ءسىز شەشە المايتىن پروبلەمالارعا تاپ بولۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان كوممۋنيكاتسيالاردى جوندەۋ بارىسىندا نەمەسە جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىندىق كەزىندە قيىندىقتار تۋىنداماس ءۇشىن قازىردەن قامدانعان دۇرىس-اۋ.
گۇلبارشىن وكەشقىزى
