ەلوردامىزدىڭ تورىندەگى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ سالىپ بەرگەن عاجايىپ عيمارات, استانالىق تسيركتىڭ الەمدەگى كوشباسشى تسيركتەرمەن تىعىز قارىم-قاتىناس جاساۋى, ءبىزدىڭ ارتىستەرىمىزدىڭ تسيرك مايتالماندارىن تاڭ قالدىرعان كەرەمەت ونەرى, جىل سايىن قالا كۇنىنە وراي ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىلەتىن «ازيا جاڭعىرىعى» اتتى حالىقارالىق بەدەلدى فەستيۆال, ۇلتتىق سالت-داستۇرلەرىمىزدىڭ سالتانات قۇرۋى ەلىمىزدەگى تسيرك ونەرىن كۇللى الەمگە پاش ەتىپ كەلەدى.
سونىڭ ءبىر دالەلى, وتكەن جىلى «استانالىق تسيرك» مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق-قازىنالىق كاسىپورنىنىڭ باس ديرەكتورى ەرىك جولجاقسىنوۆ موناكونىڭ حانشايىمى ستەفانيانىڭ تىكەلەي شاقىرۋىمەن الەمدىك تسيرك ونەرىنىڭ بيىك شىڭى – مونتە-كارلوداعى حالىقارالىق تسيرك ونەرى فەستيۆالىنىڭ قازىلار القاسىنىڭ مۇشەسى بولدى. قازاق تسيركىنىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت قازاقستاننىڭ وكىلى مونتە-كارلوداعى 42-ءىنشى فەستيۆالدە الەمدەگى 6 مەملەكەتتىڭ تسيرك مايتالماندارىنىڭ قاتارىندا وتىرىپ, عالامات ونەرگە قازىلىق ەتتى. بۇل – ءتاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىنداعى تسيرك ونەرى ءۇشىن زور جەتىستىك, بيىك مارتەبە!
جۋىردا ءبىز وسىناۋ اسا جاعىمدى جاڭالىقتى ەستىپ, تسيرك ونەرى سالاسىنداعى ايتۋلى قۋانىشپەن ءبولىسۋ ماقساتىندا «استانالىق تسيرك» مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق-قازىنالىق كاسىپورنىنىڭ باس ديرەكتورى ەرىك جولجاقسىنوۆ اعامىزعا جولىعىپ, ارنايى سۇحباتتاسقان ەدىك. سول سىر-سۇحباتىمىزدىڭ ۇزىن-ىرعاسى تومەندەگىدەي بولىپ شىقتى.
قالا-مەملەكەتتە ونەر كورسەتۋ, قازىلىق ەتۋ – ۇلكەن جەتىستىك
– ءسىزدى جانە استانالىق تسيرك ۇجىمىن ەلوردانىڭ عانا ەمەس, قازاق تسيركىنىڭ تاريحىنداعى ايتۋلى وقيعامەن, ۇلكەن جەتىستىكپەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! ەكەۋارا اڭگىمەمىزدى وسىناۋ جاعىمدى جاڭالىقتان باستاساق. مونتە-كارلوداعى الەمدىك فەستيۆالگە قازىلىق ەتۋگە قالاي جولىڭىز ءتۇستى؟
– موناكو – شاعىن قالا-مەملەكەت. ونىڭ اكىمشىلىك اۋماعىنىڭ ءبىرى – مونتە-كارلو قالاسى. حالىقارالىق ءتۋريزمنىڭ جانە تسيرك ونەرىنىڭ استاناسى ەكەنىن كۇللى الەم حالقى بىلەدى. جىل سايىن مونتە-كارلودا الەمدىك دەڭگەيدەگى تسيرك فەستيۆالى وتەدى. بىلايشا ايتقاندا, تسيرك ونەرىنىڭ «وسكارى» سوندا تابىستالادى.
– سول ساپاردا كوكىرەگىڭىزگە تۇيگەن وي-پىكىرلەرىڭىزبەن, العان اسەرلەرىڭىزبەن بولىسسەڭىز؟
– العان اسەرلەرىم ۇشان-تەڭىز. مونتە-كارلو – تسيرك ونەرىنىڭ استاناسى بولىپ سانالادى. الەمدىك تسيركتىڭ ناعىز جاۋھارلارى, كەرەمەتىنىڭ ءبارى سول جەردە. ءبىر بايقاعانىم, مونتە-كارلولىقتار تاڭنىڭ اتىسىنان كۇننىڭ باتىسىنا دەيىن تسيرك قويىلىمدارىن تاماشالايدى. بۇلاردا تسيركتەن باسقا تىرلىك جوق پا دەپ تاڭ قالاسىڭ.
– ءبىزدىڭ ارتىستەرىمىز مونتە-كارلودا ونەر كورسەتتى مە؟ تسيرك مايتالماندارىنىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىنداي ونەر كورسەتۋ ءۇشىن قانداي جوعارى دەڭگەيگە جەتۋ كەرەك؟ ولاردىڭ وكىلدەرى ەلورداعا كەلدى مە؟
– ءيا, كەلدى. وتكەن جىلى مونتە-كارلوداعى حالىقارالىق تسيرك فەستيۆالىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى, ستەفانيا حانشايىمنىڭ وكىلى ۋرس پيلس ەلوردامىزعا كەلىپ, «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالىندە ونەر كورسەتكەن ارتىستەرىمىزدى ءوز ەلىنە شاقىردى. سول ارىپتەستەرىمىز گەرمانياعا, يتالياعا جانە ت.ب. ەلدەرگە باردى. الەمنىڭ ءارتۇرلى جەرلەرىن ارالاپ, ونەر كورسەتتى. ءبىر ايدان سوڭ ولار مونتە-كارلوعا تاعى اتتانادى. بۇل دا ءبىز ءۇشىن زور جەتىستىك دەر ەدىم! الدىڭعى جىلى اتالعان فەستيۆالدەن باس جۇلدەنى جەڭىپ العان شاباندوز جىگىتتەرىمىزدى قىتايلار اتتاي قالاپ, شاقىرتىپ الدى. وسىعان قاراپ, قازاقتىڭ تسيركىن كۇللى الەم مويىنداعانىن كورۋگە بولادى. ەرەكشە ونەردىڭ ارقاسىندا قازاق ەلىن, ونىڭ باس قالاسى – نۇر-سۇلتاندى كۇللى الەم تانىپ-بىلۋدە. نەگىزىنەن العاندا, «ازيا جاڭعىرىعى» اتتى فەستيۆالدىڭ باستى ماقساتى – جاس تالانتتاردى اشۋ, الەمدەگى ۇزدىك ونەر وردالارىمەن تىعىز قارىم-قاتىناس جاساۋ, قازاقتىڭ ولمەيتىن سالت-داستۇرلەرىن وزگەلەرگە كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ بولىپ تابىلادى. ەسىگىمىزدى تارس جاۋىپ الىپ وتىرساق, ءبىزدى كىم شاقىرادى؟ مۇنداي ىزگى شارالاردىڭ بەرەرى مول. مىسالى, ول – قاراپايىم حالىق ءۇشىن ۇمىتىلماس مەرەكە بولسا, ەكىنشى جاعىنان شەتەلدەن كەلگەن قوناقتارعا سالت-داستۇرلەرىمىزدى, جوعارى مادەنيەتىمىزدى ناسيحاتتايتىن تاماشا مۇمكىندىك. قىزدارىمىز ۇستىنە ۇلتتىق ويۋى بار كيىمدەر كيىپ شىعىپ, جۇلدەلەردى تابىستايدى. فەستيۆالدىڭ سوڭىنان قوناقتارعا ارناپ, اق داستارحان جايامىز. ۇلكەن اسىمىزدى, ۇلتتىق سۋسىندارىمىزدى الدىنا قويامىز. ءتىپتى, ومىرىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق اسىن العاش رەت جەپ, تاڭ قالعان شەتەلدىك ارىپتەستەرىمىز سول ءدامدى, استى ساعىنىپ جاتاتىنى راس.
12-ءشى فەستيۆالدىڭ جاڭالىعى نەدە؟
– بيىلعى «ازيا جاڭعىرىعى» حالىقارالىق فەستيۆالى قاشان وتەدى؟ ونىڭ جاڭالىعى نەدە؟ بيىلعى مەرەكەدە تسيرككە اعىلعان پاتشا كوڭىلدى كورەرمەندەردى نەمەن تاڭ قالدىراسىزدار؟
– قالا كۇنىنە وراي جىل سايىن وتەتىن «ازيا جاڭعىرىعى» اتتى حالىقارالىق تسيرك ونەرى فەستيۆالى بيىل 12-ءشى رەت وتەدى. وتەتىن كۇندەرى – 4-8 شىلدە ارالىعى. قازىر وعان قىزۋ دايىندىققا كىرىسىپ كەتتىك. بيىل ارتىستەر 15 مەملەكەتتەن كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. ولاردىڭ اراسىندا اقش, ۇلىبريتانيا, يتاليا, يسپانيا, يزرايل, ۆەتنام, مىسىر ەلى, بولگاريا, مونعوليا, قىتاي, بەلارۋس, رەسەي, ۋكراينا, وزبەكستان, قىرعىزستان جانە تاجىكستان بار. وسىعان قاراعاندا, فەستيۆالدىڭ اۋقىمى, بەدەلى, دەڭگەيى بولەك ەكەنىن كورۋگە بولادى. ارىپتەستەرىمىزدىڭ ءبىراز جاڭالىقتارمەن كەلەتىنى ءسوزسىز. ويتكەنى ونەردىڭ ۇندەستىگى, ساباقتاستىعى جالعاسا بەرەدى. ونەردىڭ ءبىر ورىندا تۇرۋى مۇمكىن ەمەس. جىل سايىن جاڭا نومىرلەر كەلەدى. كوبىنەسە كورەرمەندەر بۇرىن كورمەگەن قويىلىمداردى اكەلۋگە تىرىسامىز. بيىل دا سولاي بولارى انىق. ارىپتەستەرىمىزدىڭ بۇل فەستيۆالگە دەگەن قۇلشىنىسى, قۇرمەتى ەرەكشە. بيىل دا سونى بايقادىق. البەتتە, بۇل جۇلدەلى فەستيۆال بولعاندىقتان, باس جۇلدەسى, 1-ءشى, 2-ءشى جانە 3-ءشى ورىنداردان بولەك, «كورەرمەندەر كوزايىمى» دەگەن اتاۋلى جۇلدە بەرىلەدى. سونداي-اق ەڭ ۇزدىك رەجيسسۋرا, ەڭ ۇزدىك قويىلىم دەگەن اتالىمدار بار. قازىر يننوۆاتسيا زامانى. سوندىقتان, ارتىستەردىڭ جۇرتتى تاڭ قالدىراتىن نومىرلەرى جىل سايىن جاڭارىپ جاتادى. مەنىڭشە, ولار جيىلعان حالىقتى ءوزىنىڭ كەرەمەت ونەرىمەن دە, ۇستىندەگى كيىمىمەن دە, قويىلعان مۋزىكاسىمەن دە تاڭ قالدىرادى. مىسالى, اكروباتتاردىڭ اۋەدە ونەر كورسەتۋىن الايىقشى. بۇل – بۇگىنگى تاڭداعى وتە قاۋىپتى نومىرلەردىڭ ءبىرى. نەمەسە «شىققىش» دەگەن ءنومىر بار. ەكى قولىن قويىپ وتىرىپ, جوعارى شىعادى. ءبىر قاباتتى ءۇيدىڭ شاتىرىنا شىققانداي بولىپ كورىنەدى. ەكى تاياقتىڭ ۇستىنە شىعىپ, وڭعا جانە سولعا اۋىتقىپ, ونەر كورسەتەدى. بۇل – اسقان جۇرەكتىلىكتى قاجەت ەتەتىن نومىرلەر. بيىل ءبىزدىڭ جومارت جانمىرزاەۆ اتتى ءارتىسىمىز مانەجگە شىعادى. ول جىڭىشكە سىم تەمىردىڭ ۇستىندە ويىن (قولىمەن جانە اياعىمەن تۇرادى, جاتادى) كورسەتەدى. سونىمەن قاتار, جان-جانۋارلاردىڭ قاتىسۋىمەن دە قويىلىمدار كورسەتىلەدى. بارلىعىن ايتىپ قويسام, كەلەتىن حالىققا قىزىقسىز بولىپ قالار. ايتپاقشى, ول كۇندەرى تسيركتىڭ بيلەتتەرى 1,5 مىڭ تەڭگەدەن 6 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ساتىلادى. بيلەتتىڭ قۇنى وتىراتىن ورىندىققا بايلانىستى. ودان بولەك, 60-قا تارتا قوناقتارىمىز كەلەدى. 4-5 شىلدە كۇندەرى كورەرمەندەردىڭ نازارىنا قويىلىم ۇسىنىلادى. ال 6-7 شىلدە كۇندەرى – جۇلدەلى باعدارلامالار, 8 شىلدە كۇنى گالا-قويىلىم كورسەتىلەدى. قىسقاسى, ەلوردامىزداعى بەدەلدى تسيركتى, ءوز ونەرىمىزدى باسقالارعا تانىتاتىن, ناسيحاتتايتىن كۇن جاقىن قالدى.
– ەرىك قاليۇلى, ءبىر سۇحباتىڭىزدا: «تسيرك دەگەننىڭ ءوزى ينەمەن قۇدىق قازعانداي دۇنيەنىڭ ءبىرى» دەپسىز. تسيركتىڭ وزگە ونەردىڭ تۇرىنەن ەرەكشەلىگى, وزگەشەلىگى نەدە دەپ ويلايسىز؟ تسيرك تاربيە قۇرالى بولا الا ما؟
– ءوز باسىم تەاتردا دا, كينودا دا قىزمەت ەتتىم. بىراق تسيركتىڭ ەرەكشەلىگى بولەك. مۇندا شىنىندا دا ارتىستەردىڭ الا تاڭنان قارا كەشكە دەيىن ەڭبەك ەتۋى سپورتپەن ۇندەسىپ جاتىر. سول سەبەپتەن تسيرك ونەرىنە دۇرىس كوڭىل ءبولىپ, قولداۋىمىز قاجەت. ارينە, ەلباسىنىڭ ءوزى سالىپ بەرگەن عاجايىپ عيماراتىمىز بار. قالا باسشىلىعى تاراپىنان ۇنەمى قولداۋ كورسەتىلەتىنى انىق. الايدا تسيركتىڭ ارتىستەرى بارعان جەردە جەڭىسكە جەتەتىن بولسا, كادىمگىدەي مەملەكەتتىك تۋىمىز اسپانعا كوتەرىلەدى. مۇنداي ءۇردىس سپورتتا جانە تسيركتە بار. دەمەك, بۇل ونەر تويىنىڭ ءوزى ەڭسەلى ەلوردامىزدى, تاۋەلسىز ەلىمىزدى شەتەلدەرگە ناسيحاتتاۋدىڭ تاماشا ءبىر مۇمكىندىگى ەكەنى داۋسىز.
سۇحباتتاسقان
تولەن تىلەۋباي
