«ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسى كۇندەرىندە ۇلتتىق مۋزەيگە كەلۋشىلەردىڭ قاراسى مول. مۋزەي قىزمەتكەرلەرى كۇنىنە ءۇش مىڭعا تارتا استانالىقتار مەن قالا تۇرعىندارىن قارسى الۋدا. اشىلعانىنا نەبارى ءۇش جىل وتسە دە, الەمدىك مۋزەيلەر قاتارىنداعى دارەجەسى ايشىقتالعان ەرەكشە عيماراتتىڭ تابالدىرىعىن ءبىز دە اتتادىق.
مىنە, كەرەمەت! قازاق رۋحانياتىنىڭ نارعاسقالارىنىڭ جارقىن بەينەلەرى كوز الدىمىزدا جارق ەتە قالدى. كۇلاش بايسەيىتوۆا, شاكەن ايمانوۆ, ءشامشى قالداياقوۆ, روزا باعلانوۆا, ءامينا ومىرزاقوۆا, شەرحان مۇرتازا سەكىلدى اتاقتى جازۋشىلارىمىزدىڭ فوتوسۋرەتتەرى. ورتالىق كينو-فوتو, دىبىس جازبالارىنىڭ قورىنان الىنعان سۋرەتتەردە كوزىمىزگە ىستىق تۇلعالاردىڭ ءبىر مەزەتتىك ساتتەرى بەينەلەنگەن. بەينەبىر ۇلتتىق مادەنيەت وشاعىنا كەلگەندەردى قارسى الىپ, ءوز ەلىڭدى, ءوزىڭدى تانى دەپ تۇرعانداي.
بەيبارىستىڭ رۋحىن سەزىڭىزدەر
«ەلگە ەل قوسىلسا – قۇت» دەيدى عوي. ۇلتتىق مۋزەيىمىز جاڭا جادىگەرلەرمەن تولىعىپ جاتسا, ول دا بەرەكەنىڭ بەلگىسى. ەجەلگى مىسىر ەسكەرتكىشتەرى مۋزەيگە سىيعا قالدىرىلماق. مۋزەيدىڭ حالىقارالىق كورمەلەرىنىڭ ىشىندەگى كوزايىمى ون جەتى جىل مىسىردى بيلەگەن سۇلتان بەيبارىستىڭ الاقانىنىڭ تابى قالعان جادىگەرلەر دەر ەدىم. نەگىزگى دەرەكتەر بويىنشا بەيبارىس سۇلتان (1223 نەمەسە 1225-1277) قارا تەڭىزدەن سولتۇستىككە قاراي «دەشتى قىپشاقتا» (قىپشاقتار دالاسى) دۇنيەگە كەلگەن.
XIV عاسىرداعى مىسىر تاريحشىسى ءال-ايني ءوزىنىڭ «يكدۋ ال-دجۋمان في تاريح احل ال-ازمان» («ۋاقىت تۇرعىندارى تۋرالى ءىنجۋ القاسى») ەڭبەگىندە بەيبارىس بين ابدۋللانىڭ قىپشاق ناسىلىنەن ەكەندىگى تۋرالى جازعان. سۇلتان بيلىك قۇرعان جىلدارى مىسىر قۋاتتى مەملەكەتكە اينالادى. سوندىقتان دا بولار, مىسىرلىقتاردىڭ بابامىزعا قۇرمەتى رەتىندە كايرداعى يسلام ونەرى مۋزەيى جيناعىنان جادىگەرلەردىڭ كوشىرمەسىن ەمەس, ناقتى تۇپنۇسقاسىن الىپ كەلىپتى. س
ان عاسىرلاردان كەيىن كەلىپ جەتكەن بابانىڭ كوزىندەي جادىگەرلەردى كىلەم زالىنا ورنالاستىرعان ەكەن. قازاقتىڭ قالى كىلەمدەرىمەن جاساندىرىپ قويعان جايدا بەيبارىستىڭ ساندىعى, تۇتىنعان زاتتارى مەن التىن دينارلارى ءوز زامانىنان سىر شەرتىپ, ارادا وتكەن ۋاقىتتىڭ شەكاراسىن جويىپ جىبەرگەندەي. كورمە 10 تامىزعا دەيىن جالعاسادى. كەلىپ كورىڭىزدەر, باباڭىزدىڭ رۋحىن سەزىنىڭىزدەر!
ۇيرەنەتىن ۇردىستەر
قيىلىپ سۇراسا دا, بوتەن جۇرتقا «سان مىڭ قولدىڭ» كولەڭكەسىن دە كورسەتپەيتىن قىتايلىقتار بىرنەشە تەرراكوتا اسكەرى مەن ەلۋدەن استام جادىگەرىن كورمەگە قوسىپ وتىر. بۇل جۇمىستار – وسىدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن باستالعان كەلىسسوزدەردىڭ جەمىسى. حالىقارالىق تاجىريبەدە اشىلعانىنا ءۇش جىل عانا بولعان مۋزەيگە جادىگەرلەرىنىڭ تۇپنۇسقاسىن الىپ كەلمەك تۇگىل, شىراي ءبىلدىرىپ سالەمدەسۋى دە قيىن جايت. بۇل رەتتە قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ەرەن ەڭبەگىن ەسكەرۋ كەرەك.
– جادىگەرلەردىڭ الدى ەلىمىزگە جەتكەندە ءبىز دە ەرەكشە تولقىنىستا بولدىق. ەرميتاجدىڭ قۇندى دۇنيەلەرى اۆتوكولىكپەن جەتكىزىلدى. قىتايلىق مۋزەيشىلەر جادىگەرلەرىنە تۇسكەن ءاربىر سىزاتتى تۇستەپ-حاتتاپ, ارقايسىسىن اق قولعابىمەن ۇستاپ, دەمىن الماي قۇنداقتان شىعارىپ, ورنىنا قويعانشا تىنىم تاپپادى. جالپى ءۇش عاسىرلىق تاريحى بار ورىس مۋزەيلەرىنەن دە, قىتايلىق ارىپتەستەردەن دە ۇيرەنەرىمىز وتە كوپ دەيدى, – مۋزەي قىزمەتكەرى ءلايلا نوعايبەك.
ەلدىككە سىن-اق…
ءيا, قاي ەلدە بولماسىن شەتەلدىك قوناقتار الدىمەن كەلگەن جەرىنىڭ مۋزەيىنە بارىپ, وتكەن تاريحى مەن بۇگىنگىسىن تاماشالاپ, بولاشاعىنا وي جىبەرەدى. كونەدەن جەتكەن مۇراسىمەن تانىسىپ, حالىق تۋرالى ويى قالىپتاسادى.
ۇلتتىق مۋزەيى دە ءوز جولىنان جاڭىلماعان. ايتا بىلسەك, ساق ءداۋىرىنىڭ التىن ادامى – ءبىزدىڭ تاريحي مۇرامىزدىڭ باستى ساقشىسى دا, قول جەتپەس جادىگەرى دە. ودان بەرى بىرنەشە التىن ادام تابىلسا دا, التىن ادام تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ءبىر بەلگىسىندەي بولىپ قالىپتاستى. ودان كەيىنگى داۋىرلەردەگى قازاقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى ەتنوگرافيالىق زالدا جيناقتالعان. استانا, زاماناۋي زالدارىن ارالاپ بولىپ, التىن سامۇرىقتىڭ قاناتىن جايعان ساتىنە تۇسسەڭىز, جولىڭىز بولعانى.
– شەتەلدىك كورمەلەردى ۇيىمداستىرۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار. بارىنشا مازمۇنىن اشىپ, ونىڭ جاڭا جەردە ۇيلەسۋىنە ءمان بەرەمىز. ەڭ باستىسى, سول مۋزەيلەردى تاماشالاعانداي اسەر قالدىرىپ, ۋاقىت پەن مەكەننىڭ تىگىسى بىلىنبەي ۇندەسۋى شارت, – دەپ ءتۇسىندىردى ەكسپوزيتسيالىق كورمە قىزمەتىنىڭ باسشىسى توعجان ادىلبەكوۆا.
ايتا بەرسە, اڭگىمە كوپ. سونىڭ ءبىرى – مۋزەي مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ماسەلەسى. بيىلعى جاز مۋزەي قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن دە ۇلكەن سىناق بولعان سياقتى.
جالپى, تاجىريبە بويىنشا اتاقتى مۋزەيلەردە كىرۋ باعاسىن رەتتەۋدىڭ ءتۇرلى تاسىلدەرى بار. شەتەلدىك تۋريستەرگە بولەك باعا ۇسىنسا, جەرگىلىكتى حالىق ءۇشىن دە مۋزەيدى ارالاۋدىڭ ارناۋلى قۇنى بار. سونىمەن بىرگە, تمد ەلدەرىنىڭ ازاماتتارىنا دا ارنالعان باعالاردىڭ بارىن ەستەن شىعارماڭىز.
ەرىنبەي ەسەپتەپ ەدىم, ۇلتتىق مۋزەيدى تۇگەل ارالاپ, بارلىق شەتەلدىك كورمەلەردى تاماشالاۋ ءۇشىن 7500 تەڭگە كەرەك ەكەن. شەتەلدىك جادىگەرلەردى اينالىپ ءوتىپ, گيد قىزمەتىن قاجەت ەتپەسەڭىز, وندا 1700 تەڭگە تۇرادى. التىن زالىنا قوسىمشا تولەم تاعى بار. بۇل دەگەنىمىز نە؟
ءسوزدىڭ شىنى سول, بيلەت ارزان ەمەس.
كۇرەكتەپ اقشا تاپقاندار ۇلتتىق مۋزەيىمىزگە كەلىپ كەزەككە تۇرمايدى. استانانىڭ قوناعى ساپىرىلىسىپ جاتقان «ەكسپو» كۇندەرى اۋىل ادامدارىنىڭ ۇلتتىق مادەني مۇرامىزبەن تانىسۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. مۋزەي تاماشالاۋ مادەنيەتىن جاسىنان ەگىپ, كوكىرەگىنە شامشىراعىن جاققىمىز كەلسە, شاھارىمىزدىڭ باستى ونەر وشاعىنىڭ ەسىگى قازاق بالاسىنا اشىق بولۋى ءتيىس ەدى.
ايگۇل
ۋايسوۆا
