ءحىح عاسىردا رەسەيدە اقپان توڭكەرىسىنەن باستالعان ساياسي تۇراقسىزدىق قازان توڭكەرىسىنە ۇلاستى. وسى كەزەڭدە ساياسي ەركىندىككە ۇمتىلعان ۇلتتار ءىلىم-بىلىمگە كوڭىل اۋدارىپ, بولەك ىرگە تىگىپ, ءوز الدىنا ەل بولۋدى ويلادى. مۇنداي اسقاق تا ارمانشىل سارىن اعارتۋشى-دەموكرات, اقىن سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ پوەزياسىندا مولىنان كەزدەسەدى. ول ءوزى ءومىر سۇرگەن ۋاقىتتا پوەتيكالىق قۋاتىمەن ەرەكشەلەنىپ, قازاق قوعامىن ولەڭىمەن ورگە سۇيرەۋگە ۇمتىلدى.
اقىننىڭ 1912 جىلدان باستاۋ الاتىن شىعارماشىلىعىنىڭ جاڭا كەزەڭىندە اباي, ىبىراي نەگىزىن قالاعان اعارتۋشىلىققا بەت بۇردى, جاستاردى وقۋ-بىلىمگە شاقىردى. «تۋعان ايداي بولىپ تۋىپ, كۇندى الۋعا بەل بۋادى», تۇرمىستى جەڭۋدە جىگەرلەنىپ, اقيقاتتى تابۋ جولىندا تالماي ىزدەنۋدى مۇرات تۇتادى.
العاشقى ۇگىت ماندەس ولەڭدەرىنەن كەيىن اقىن ليريكانىڭ ءورىسىن كەڭەيتىپ, ليريكالىق كەيىپكەردىڭ جان سىرىن, ءىس-ارەكەتىن سۋرەتتەۋگە ۇمتىلادى. ونىڭ جىرلارىنان تاعدىرعا مويىنسۇنباي, قاسارىسا العا ۇمتىلاتىن, اۋىرتپالىققا قارسى تۇرار وجەت مىنەز كورىنەدى. وسى كەزدەن باستاپ اقىن شىعارمالارىندا ەسكىنى سىناۋ بوي كوتەردى.
ول ءومىر شىندىعىن كوركەم بەينەلەي كەلە, قازاق ولەڭىنىڭ مازمۇنىن كەڭەيتتى, سىرعا تولى ليريكالىق جىرلار تۋىنداتتى. كوپتەگەن اڭگىمە, وچەرك, ادەبي-سىن ماقالا جازدى. «قامار سۇلۋ», «كىم جازىقتى؟» رومانى جانە «تانىستىرۋ», «اداسقان ءومىر», «كەدەي», «ايتىس» پوەماسى قازاق ادەبيەتىنە تىڭ تۋىندى رەتىندە قوسىلدى.
قالامگەر رەتىندە پوەما جانرىن جاڭا ارناعا بۇرىپ, دامىتتى. اقىن ءوز پوەماسىندا ومىردەگى سان ءتۇرلى ماسەلەنى كەڭىنەن قامتىپ, ءورشىل وي-تۇيىندەرىن بۇكپەستەن, وتكىر دە اشىق ناسيحاتتاۋعا تىرىستى. العاشقى پوەماسى – «تانىستىرۋدا» الاشوردا قوزعالىسى وكىلدەرىن ەلگە تانىتۋ ماقساتىن كوزدەدى. ءا.بوكەيحانوۆ, ا.بايتۇرسىنوۆ, م.دۋلاتوۆتى تانىستىرىپ, ولاردىڭ «ءبىرى – كۇن, ءبىرى – شولپان, ءبىرى – اي» ەكەنىن جازادى, الاشتىقتاردىڭ قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى ەڭبەگىن سارالايدى. الاش وكىلدەرىمەن قوسا, قازاقتىڭ كورنەكتى تۇلعالارى اباي مەن شاكارىمدى ەرەكشە اتاپ كورسەتەدى.
«اداسقان ءومىر», «كەدەي» پوەمالارىنىڭ نەگىزگى سارىنى – قوعامداعى ادىلەتسىزدىك سەبەپتەرىن اشۋ, تەڭدىكتى ىزدەۋ. «اداسقان ومىردە» اقىن از عۇمىرىندا كوزىمەن كورىپ, ويىمەن تۇيگەن, ءبىلىم-بىلىگىمەن تانىعان تۇرمىس وتكەلدەرىن وزىنە عانا ءتان اسقاق ۇنمەن اشىنا, اقتارا جىرلايدى. ال «كەدەي» پوەماسىنىڭ باس كەيىپكەرى دە ءوز ورتاسىنان ادىلدىك تاپپايدى, قوعام مەن ادام اراسىنداعى قايشىلىقتى بىتىسپەس كۇرەسكە ۇلاستىرادى. «ايتىس» پوەماسى تولىق اياقتالماعان, وندا س.تورايعىروۆ قالا اقىنى مەن دالا اقىنىن ايتىستىرىپ, ەكى ورتانىڭ قايشىلىقتى جاقتارى مەن ادامعا پايدالى تۇستارىن قاتار الىپ سۋرەتتەيدى.
«قازاققا ىلگەرىلەۋ كەرەك بولسا, مۇنى از قالىپتا قالدىرماي, كوبىرەك تۇرسىن, بارىنە تانىس جەتىلگەن جۇرتتاردىڭ قاتارىنا قوسۋ كەرەك; ولارمەن بىرگە ادام بالاسىنىڭ جەڭىل كۇن كورۋىنە, تەگىس باقىتتى بولۋىنا جول تابۋ كەرەك, ىزدەسىپ اتسالىسۋ كەرەك… بىزگە كەرەگى قايتكەندە سولاردىڭ ءبىلىمىن تەز ۇيرەنىپ, قايتكەندە سول قاتارعا تەز قوسىلۋ قامىن قىلۋ كەرەك» دەپ جىر سۇلتانى سۇلتانماحمۇت ءوزى ايتقانداي, ونىڭ شىعارماشىلىق الەمى قازاق ۇلتىنىڭ رۋحاني مادەنيەتى جوعارى بولۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولگەن, سول جولدا ەڭبەك ەتتى.
سۇلتانماحمۇت – ءوز زامانىنىڭ رۋحىن مەيلىنشە كەڭ كورسەتە بىلگەن كلاسسيك اقىن, قازاق كلاسسيكالىق پوەزياسىنىڭ ارداقتى وكىلى. ءبىز ۇلى اقىننىڭ ەسىمىنە باس يەمىز. وسىنداي دانا اقىنىمىز بولعانىنا ماقتانامىز. ازامات اقىن قازاق حالقىنىڭ باقىتتى, مادەنيەتتى ەل بولۋىن ومىرلىك ارمان ەتىپ ەدى. سول ءۇشىن دە ول وزىنە «قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە كۇن بولماعاندا, كىم بولام؟» دەپ ءورشىل ماقسات قويعان بولاتىن
شىندىقتى ىزدەۋ جولىندا تالانت يەسى الەۋمەتتىك-ساياسي, فيلوسوفيالىق ادەبيەتپەن تانىسا باستايدى, جالپى كۇرەس الاڭىنداعى ءوز ورنىن تابۋ ءۇشىن زاماننىڭ كۇردەلى ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك. وپتيميزم مەن وتان بولاشاعىنا دەگەن سەنىمگە تولى شىعارمالاردى سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلىندا, اۋىر ىندەتكە شالدىققاندا جازدى.
اقىننىڭ «اداسقان ءومىر» پايىمداۋى بويىنشا جارىق دۇنيەدە سەبەپسىز جارالا سالعان, جوقتان بار بولعان ەشتەڭە جوق. پوەما 5 تاراۋدان تۇرادى: «مەن – بالا», «مەن – جىگىت», «مەن – توقتادىم», «مەن – كارى», «مەن – ولىك». اقىننىڭ ويىنشا, ادامعا تۋعانىنان باستاپ ادامگەرشىلىك, تازالىق, تازا وي ءتان. مۇندايدا ءبارى تەڭ: باي دا, كەدەي دە, حريستيان دا, مۇسىلمان دا. ادام تابيعاتى بويىنشا مەيىرىمدى جانە راقىمدى, ونىڭ بويىندا كەرەمەت قاسيەتتەر كوپ, الايدا بۇل ونىڭ «ءداستۇر, قۇداي, حان جانە التىن» بيلىگىنە تۇسكەنگە دەيىن جالعاسادى. بۇل قازاق اقىنى سۇلتانماحمۇت قانا ەمەس, جالپى ادامزات ۇلى گۋمانيستەرىنىڭ ارمانى بولعانىن كىم بەكەر دەي الادى؟ ادامزات قوعامىنىڭ, ەلدەر مەن حالىقتاردىڭ تاريحى – ولاردىڭ باسىنان كەشكەن ۇلكەندى-كىشىلى وقيعالاردىڭ جاي تىزبەگى ەمەس, ادىلدىك پەن وزبىرلىقتىڭ, ادالدىق پەن ارامدىقتىڭ كۇرەس تاريحى. وزىق ويلى, اق نيەتتى ادامدار, سۇلتانماحمۇت سۋرەتتەگەندەي, جايلى قوعامدى اڭساعان. زامانداستارىن سونداي قوعام قۇرۋعا جان سالا شاقىرعان. بۇل جولدىڭ سايراپ جاتقان داڭعىل جول بولماعانى, ول جولعا تۇسكەندەردىڭ كوپ قارسىلىققا كەزدەسىپ, كوپ اداسقانى بەلگىلى.
كەزىندە كوپ ادامعا دۇرىس كورىنگەن قوعامدىق قۇرىلىس, ونىڭ زاڭدارى ۋاقىت تالابىنا جاۋاپ بەرە الماي مانسۇق ەتىلگەن دە, باسقا ءبىر قوعامدىق قۇرىلىس, باسقا ءبىر زاڭدارمەن اۋىسقان. ءوز زامانىن تالماي تارازىلاعان عۇلامالار, ساياساتكەرلەر, قوعام قايراتكەرلەرى جاڭا يدەيالار ۇسىنعان. ولاردىڭ وي-پىكىرى ميلليونداردىڭ ساناسىن بيلەپ, اركىمنىڭ ءوز ويى, ءوز پىكىرى بولىپ ماتەريالدىق كۇشكە اينالعان.
حالىقتىڭ جاپپاي تولقۋ, كوتەرىلىسى بيلەۋشىلەردىڭ بىرەۋىن لاقتىرىپ, ولاردىڭ ورنىنا باسقاسىن وتىرعىزعان. ءبىر عاجابى, «بۇل كۇندە اداسۋدان كوز اشپادىم» دەپ سۇلتانماحمۇت ايتقانداي, ادامزات قوعامى قانشاما كوپ ىزدەنسە, سونشاما كوپ اداسۋدى باستان كەشكەن.
سۇلتانماحمۇت پوەزياسى – اقىندىق شەبەرلىكتىڭ, ۇلتجاندىلىقتىڭ, ازاماتتىقتىڭ مەكتەبى. شىنايى اقىندارىمىزدىڭ ءبارى دە مىڭ بەينەلى كلاسسيكتەردىڭ ءىزباسارى ەكەنى دە داۋسىز. قايتالاما باسىلىمى قارىمسىز ءارى تىم سيرەك, ناسيحاتتالۋى دا ماردىمسىز, زەرتتەلۋى اۋىز جارىتپاستاي از بولسا دا, سۇلتانماحمۇت مۇراسىنا دەگەن حالىق قۇشتارلىعى قاشاندا بيىك!
«جۇرتتىڭ باقىتتى بولۋىنا سەبىن تيگىزگەن ادام عانا باقىتتى ادام» دەپتى دەني ديدرو. ولاي بولسا بار ءومىرىن, كۇش-قايراتىن, وي-ساناسىن, اقىلىن, بۇكىل تالانت دۇنيەسى جالىنىن اقتىق دەمى سونگەنشە ەل-جۇرتىنىڭ باقىتتى بولۋ جولىنا سەبىن تيگىزۋگە جۇمساعان سۇلتانماحمۇت تىرلىگىندە قانداي باقىتتى بولعان دەسەك, ەندى بۇگىندە دە, جارقىراعان اسىل پوەزياسى دا بۇكىل تابيعاتىمەن باقىتتى. اقىن پوەزياسى – وتە ومىرشەڭ پوەزيا.
سۇلتانماحمۇت ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى, ءتىل تەڭدىگى, ءتول ونەركاسىپ, ۇلتتىق قورعانىس ءتارىزدى اسا ءىرى جانە كوكەيكەستى ماسەلەلەردى سول كەزدە-اق – 1919 جىلى قوزعاپ, تاماشا جىرلاعانىن كورەمىز. 27 جاسىندا دەرت مەڭدەپ, تاعدىر كەرمەسىنە ىلىنگەن اقىن! «تىم بولماسا ەكى جىل تۇرمادىم, ىشتەگىنى تۇگەل جارىققا شىعارا الماي كەتىپ بارامىن» دەپ «ايتىستى» ءتامامداي الماعانىن زور وكىنىش ەتىپتى.
اسىلىندا, سۇلتانماحمۇتتىڭ جارىققا شىقپاعان كوپتەگەن شىعارماسى الاش قايراتكەرلەرى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ, قابىش بەردالين قولىندا بولىپ, باسپادان شىعارۋعا دايىنداعانى تۋرالى اقپارات بار. بىراق ساياسي قۋعىن-سۇرگىن, اشارشىلىق الاساپىرانىندا سۇلتانماحمۇت شىعارمالارىن تۇگەندەمەك تۇگىل, ءوز باسىن ساقتاۋ قيىننىڭ قيامەتى بولدى.
سۇلتانماحمۇتتان زور ادەبي مۇرا قالدى. بۇل – حالقىمىزعا قالدىرعان اقىن اماناتى. سول مۇرانى قادىرلەي ءبىلۋىمىز, ونىڭ التىن ءنارىن الا ءبىلۋىمىز كەرەك. شىعارمالارى حالىقتىڭ رۋحاني ومىرىنە تەرەڭ قابىسقان اقىن مۇرالارى ءاربىر وقۋشىعا قىمبات. سۇلتانماحمۇتقا بەرىلگەن ەڭ ۇلكەن باعا دا وسى. مۇنداي سۇيىسپەنشىلىككە ادەبيەتتىڭ اسقان الىپتارى عانا يە بولا الادى
تورايعىروۆتانۋ ءىلىمىنىڭ نەگىزىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ قالادى. راسىندا, 1933 جىلى اقىن جيناعىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ باسپاعا دايىندادى.
«سۇلتانماحمۇت ولگەن سوڭ ونىڭ شىعارمالارىن 10 جىل بويى جيناپ-تەرىپ, باسپاعا ازىرلەپ, ءومىر تاريحىن جازعان ج.ايماۋىتوۆتىڭ ەڭبەگى ايرىقشا. جۇسىپبەك بولماسا, س.تورايعىروۆتىڭ تولىق جيناعىنىڭ شىعۋى, ونىڭ تولىق ءومىر تاريحىن ءبىلۋىمىز نەعايبىل ەدى» دەيدى قايىم مۇحامەدحانوۆ.
كوپشىلىك بىلە بەرمەيتىن مىنا ءبىر جايعا دا توقتالعىمىز كەلەدى. 1920 جىلعى 19 مامىردا توسەك تارتىپ جاتقان اقىننىڭ كوڭىلىن سۇراي جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ كەلەدى. بۇل كەزدە ول سەمگۋبرەۆكوم مۇشەسى ەدى. پاۆلودارعا جۇرەردە وعان رك (ب) پ گۋببيۋروسىنىڭ جانە گۋباتكومنىڭ توراعاسى گاۆريل ۆاسيلەۆيچ جيگيرەۆ اقبەتتاۋداعى سۇلتانماحمۇتتىڭ حال-جايىن ەگجەي-تەگجەيلى ءبىلىپ كەلۋدى تاپسىرادى. جيگيرەۆ اقىندى 5-ارميانىڭ الدىڭعى بولىمدەرى 1919 جىلى 1 جەلتوقساندا پاۆلوداردى ازات ەتكەن كەزدەن بىلەتىن. قىر قازاقتارى اتىنان قىزىل ارميانى قۇتتىقتاي كەلگەن اقىنمەن جاقىن تانىسىپ, ۇزاق پىكىرلەسكەن ەدى. ەندى جيگيرەۆ ونى پارتيا-كەڭەس جۇمىسىنا قاتىستىرۋعا قۇشتار بولدى. بىراق اقىننىڭ مەڭدەپ قالعان اۋرۋى جۇسىپبەكتى ول ويىنان قايتارادى.
ەرتەڭىنە, 20 مامىردا ساسكەدە اقىننىڭ جازىلۋىن تىلەپ اتتانىپ كەتەدى. سۇلتانماحمۇت «مەن اۋرۋمىن, جازىلۋىم ەكىتالاي. ەندى سەن وكىمەتسىڭ. مىنالاردى كىتاپ قىلىپ شىعار!» دەپ, دايار تۇرعان قولجازبالارىن بەرىپ جىبەرەدى. وسى كەزدە قازاتكومنىڭ ساياسي حاتشىسى سماعۇل سادۋاقاسوۆ ومبى ارقىلى سەمەيگە كەلگەن بولاتىن. ونداعى ماقساتى سەمەي گۋبەرنياسىن باتىس ءسىبىر باسقارۋشىلىعىنان قازاقستان قاراماعىنا قابىلداۋدى ىسكە اسىرۋ ەدى. جۇسىپبەك قولىنداعى سۇلتانماحمۇت شىعارمالارىنىڭ ءبىرازىن سادۋاقاسوۆقا بەرىپ, جەكە كىتاپ ەتىپ باستىرۋدى وتىنەدى. سادۋاقاسوۆ ورىنبورعا كەلىسىمەن قازاندا قازاقشا كىتاپ باستىرىپ شىعارۋمەن اينالىساتىن بەرنياز كۇلەەۆكە تاپسىرادى. وسىلايشا, 1922 جىلى «اداسقان ءومىر» جارىق كورەدى. جۇسىپبەكتەن كەيىن سۇلتانماحمۇت شىعارمالارىن جيناۋشى مۇحتار اۋەزوۆ بولدى. ول اقىننىڭ «قامار سۇلۋ», «كىم جازىقتى؟» روماندارى مەن قىرىقتان استام ولەڭدەرىنىڭ كوشىرمە قولجازباسىن ساقتاپ كەلگەن. سونىمەن بىرگە مۇقاڭ ءوز قولىنداعى اقىن ولەڭدەرىنىڭ كەيبىرىن (مىسالى, «تۇرمىسقا», «نالەت بۇلتى شاتىرلاپ», «گۇل») «تاڭ» جۋرنالىنىڭ 1925 جىلعى 2-3-نومىرلەرىندە باسىپ تا شىعاردى.
جۇسىپبەك پەن مۇحتار سۇلتانماحمۇت رۋحى الدىنداعى ىنىلىك پارىزىن قالتقىسىز ورىندادى. «ەكەۋى» دەگەن لاقاپ ەسىممەن «اباي» جۋرنالىنىڭ 1918 جىلعى 5-نومىرىندە «ابايدان سوڭعى اقىندار» اتتى ماقالا جاريالاپ, وندا سۇلتانماحمۇتتى ادام سەزىمىنە ەرەكشە اسەر ەتەتىن سىرشىل اقىن دەپ باعالادى. سۇلتانماحمۇت شىعارمالارىنىڭ ءبىرازى شەرنيازدان ىدىرىس قاجىۇلى ايمانوۆتىڭ قولىندا بولعان. سۇلتانماحمۇتتان توعىز جاس ۇلكەن, باي شەرنيازدان ءارلى-بەرى قاشىپ كوشىپ جۇرگەندە, سۇلتانماحمۇت پەن ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ قاعازدارى سالىنعان شاباداندى تارباعاتايدا بىرەۋگە قالدىرىپ جوعالتقان. سۇلتانماحمۇتتىڭ ءبىراز ولەڭ قاعازدارى اقىن قايتىس بولعان كۇنى شايباي اپپاسۇلى (عابباس) ايمانوۆتىڭ (1894-1971 جج.) قولىنا تۇسەدى. ولىكتى وڭ جاققا قويعان كەزدە شايباي سۇلتانماحمۇت توسەگىنىڭ, كيىزدىڭ استىنان بۋدا-بۋدا قاعازداردى جيناپ الادى. بۇلاردىڭ دا تاعدىرى بەلگىسىز. ويتكەنى كەزىندە «الاش» پارتياسىنىڭ مۇشەسى بولىپ, ونىڭ سەمەيلىك سەزدەرىنە قاتىسقان شايبايدىڭ ءوز باسى ساۋداعا ءتۇسىپ, ەشتەڭەگە يە بولا المايدى. سۇلتانماحمۇت ولەڭدەرىن جاتتاپ الىپ, ويىن-تويلاردا ايتىپ جۇرەتىندەر دە از بولماعان. سولاردىڭ ءبىرى – كەنجەتاي ايمانوۆ. ول «شۇبار قوجا», «اناۋ-مىناۋ», «مۇنىڭ اتى ءوش الۋ», «اق ساۋلە كۇمىس ءجۇزدى, قۇندىز قاباق» سياقتى سۇلتانماحمۇت ولەڭدەرىن انگە سالىپ, تىڭداۋشىلارىن تامساندىرعان. اقىن اتالاستارىنىڭ ءبىرى قاراعىزدىڭ ءاشىمى دە كوپ ولەڭدى جاتقا ءبىلىپ, ادەمى داۋىسىمەن اندەتكەن. سۇلتانماحمۇتتىڭ «شوقاڭا» (اقىن جيناقتارىندا بۇل ولەڭگە تىڭنان ات بەرىلىپ, «شىعامىن ءتىرى بولسام ادام بولىپ» دەلىنىپ ءجۇر) دەگەن اكەسىنە ترويتسكىدەن جازعان حاتىنداعى ولەڭىن, سونداي-اق «باقىت», «جاس جۇرەك», «اھ, دۇنيە!» ولەڭدەرىن دە انگە قوسقان. جالپى كەزىندە سۇلتانماحمۇتتىڭ 30-عا تارتا ولەڭى انگە اينالعان ەكەن. اقىندى داتتاۋ ناۋقانى تۇسىندا ايتىلماي قالعاندىقتان, كەيىن ۇمىت بولعان. شايباي اپپاسۇلى, ءماشھۇر ءجۇسىپ تە سۇلتانماحمۇتتىڭ وزىنە ۇناعان ولەڭدەرىن جازىپ الىپ جۇرگەن. بۇلاردىڭ سۇلتانماحمۇتتان جازىپ العاندارى دا شەرنيازداننىڭ تارباعاتايدا قالدىرعان سارى شابادانىنىڭ ىشىندە كەتىپتى.
سۇلتانماحمۇت شىعارمالارىندا ەسكىنى سىناۋ بوي كوتەردى. ول قازاق اراسىندا كوپ كەزىگەتىن كەلەڭسىز مىنەز بەن كەرتارتپا ادەت-عۇرىپ سالتىنا قارسى كۇرەسەدى. تابيعات, ماحاببات تاقىرىبىنا جازعان ولەڭدەرىندە اقىن ادام سەزىمىن قوعامدىق كوزقاراسپەن, الەۋمەت ومىرىمەن بايلانىستا قارايدى. ەسكىگە قارسى كوزقاراس ونى قوعامداعى ادىلەتسىزدىكپەن قاقتىعىسقا الىپ كەلەدى.
«ايقاپ» جۋرنالىندا جۇمىس ىستەگەن جىلدارى (1913-1914 جج.) س.تورايعىروۆ, ولەڭ مەن اڭگىمەدەن بولەك, سىني ماقالالار جازىپ («قازاقتىڭ ولەڭ جيناقتارى جايلى», «اندەر مەن ونى ورىنداۋشىلار», «قازاقتاردى وقىتۋ جۇيەسى»), وقىتۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدى كوتەرەدى.
سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ ىزدەنىستەرى «شىندىقتىڭ اۋىلىن ىزدەۋمەن» بايلانىستى, ونىڭ رەاليزمى بۇلتاقسىز, جالتاقسىز ايتىلعان شىندىققا, الەۋمەتتىك تىرشىلىكتىڭ شىنايى سۋرەتىنە نەگىزدەلگەن, ونىڭ تەندەنتسياسى دا سىنشىل. «شاكىرت ويى» ولەڭىندە:
قاراڭعى قازاق كوگىنە,
ورمەلەپ شىعىپ, كۇن بولام!
قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە,
كۇن بولماعاندا, كىم بولام؟ – دەپ جىرلاعان اقىننىڭ, شىن مانىندە, بۇگىندە قازاق اسپانىنداعى رۋحاني ساۋلە شاشىپ تۇراتىن ەڭ جارىق كۇننىڭ ءبىرى بولىپ ماڭگىلىككە قالعانىنا ەشكىمنىڭ دە تالاسى جوق ەكەنى انىق.
سۇلتانماحمۇت – ءوز زامانىنىڭ رۋحىن مەيلىنشە كەڭ كورسەتە بىلگەن كلاسسيك اقىن, قازاق كلاسسيكالىق پوەزياسىنىڭ ارداقتى وكىلى. ءبىز ۇلى اقىننىڭ ەسىمىنە باس يەمىز. وسىنداي دانا اقىنىمىز بولعانىنا ماقتانامىز. ازامات اقىن قازاق حالقىنىڭ باقىتتى, مادەنيەتتى ەل بولۋىن ومىرلىك ارمان ەتىپ ەدى. سول ءۇشىن دە ول وزىنە «قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە كۇن بولماعاندا, كىم بولام؟» دەپ ءورشىل ماقسات قويعان بولاتىن. حالىقتىڭ عازيز ۇلىنىڭ سول ارمانى قازىر ورىندالدى. قازاق حالقى مادەنيەتتى, ازات ەل بولدى.
سۇلتانماحمۇتتان زور ادەبي مۇرا قالدى. بۇل – حالقىمىزعا قالدىرعان اقىن اماناتى. سول مۇرانى قادىرلەي ءبىلۋىمىز, ونىڭ التىن ءنارىن الا ءبىلۋىمىز كەرەك. شىعارمالارى حالىقتىڭ رۋحاني ومىرىنە تەرەڭ قابىسقان اقىن مۇرالارى ءاربىر وقۋشىعا قىمبات. سۇلتانماحمۇتقا بەرىلگەن ەڭ ۇلكەن باعا دا وسى. مۇنداي سۇيىسپەنشىلىككە ادەبيەتتىڭ اسقان الىپتارى عانا يە بولا الادى.
ايمان زەينۋلينا,
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, پروفەسسور
