جاس اقىن نۇريسلام قۇسپانعاليدىڭ جۋىردا قولىمىزعا تيگەن «قاراشاداعى ولەڭ» اتتى جىر جيناعى ايتۋلى اقىندارىمىزدىڭ ءبىرى عالىم جايلىبايدىڭ ىلگەرىرەكتە جارىق كورگەن «قاراشىعىمداعى قارا ولەڭ» كىتابىن ەسىمىزگە ءتۇسىردى.
جالپى, جاڭا جيناق قاسىم امانجولوۆ, تولەگەن ايبەرگەنوۆ سىندى قازاق جىرىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنىڭ ەسىمدەرىن دە جادىمىزدا جاڭعىرتتى. ماسەلەن, «قاراشاداعى ولەڭ» كىتابىنىڭ بەتاشار بەتى «ءوزىم تۋرالى» ولەڭىمەن اشىلادى. داۋىلپاز اقىننىڭ دا وسى اتتاس اتاقتى تولعاۋى بار. بۇل – ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا جازىلىپ اياقتالعان تولعاۋىندا قاسىم «بارى دا», «باقىتى دا», «جاقىنى دا , «جۇرەگىنىڭ دوسى دا» ولەڭى ەكەنىن انىق ايتادى. ال نۇريسلامنىڭ «ولەڭ – مەنىڭ تۇڭعىشىم ءتىل المايتىن,/ ولەڭ – مەنىڭ ەسەرسوق ەركە بالام…» دەگەن جولدارىنان ونىڭ جىرداعى ساپارى ەندى باستالعانىن, وزىنە بەرىلگەن ولەڭدى «تاربيەلەۋ» جاعىنان ءالى دە قينالاتىنىن, دەسەك تە ونى بالاعا تەڭەۋ ارقىلى جانىنداي جاقسى كورەتىنىن بىلدىرەدى.
«ءبىر كۇنى مەن, اعايىن, ۇيلەنەمىن». ءبىر جىرىندا وسىلايدى دەيتىن جاس اقىننىڭ بۇل تارماعانىن تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ «ءبىر تويىم بار» ولەڭىنىڭ سارىنى ەسەدى.
وسى مىسالداردان نۇريسلامنىڭ بويىنان ءبىر جاقسى قاسيەتتى بايقايمىز. ول قايسىبىر تولىسىپ بولماعان جاس اقىندار سياقتى ءوزىن «كلاسسيك» ساناماي, قازاق ادەبيەتىنەن ويىپ تۇرىپ ورىن العان اقىنداردى وقىپ, ءوز قالامىن ۇشتايدى. سولاردىڭ شىعارماشىلىعىنان ءنار الىپ, وزىنشە جازۋعا تىرىسادى.
تاعى ءبىر اڭعارعانىمىز, نۇريسلامنىڭ بويىندا قازاقى قاسيەت مولىنان شوعىرلانعان ەكەن. ماسەلەن, اتا-اناسى الدىنداعى پارىزدى ولەڭ تىلىمەن ورنەكتەپ, بالانىڭ بولاشاعىنا الاڭدايتىن اكە مەن انانىڭ ۋايىمعا سالىنباۋىن, پەرزەنتى الدىنان قانداي قيىندىقتار شىقسا دا جەڭەتىنىن ايتادى. ونىڭ اۋىلىنا, ناعاشىسىنا ارنالعان ولەڭدەرىنەن دە سونى كورەمىز.
نۇريسلام – ويلى اقىن. مىسالى:
نە ءۇشىن ءومىر سۇرەمىن؟
نە ءۇشىن ەكەن؟
كوز جۇمام دا كۇندەردى كەشىپ وتەم…
تاڭدار ماعان كۇلىمدەپ كەلىپ جاتىر,
كورىنسە دە تىرلىكتىڭ كەشى بوتەن – دەپ, ءومىردىڭ ءمانى تۋرالى وي تولعايدى. جىر جيناعىنا اتاۋ بەرىپ تۇرعان «قاراشاداعى ولەڭ» شىعارماسى قازاقستان تاريحىندا قارالى سانالاتىن جەلتوقسان ايى الدىنداعى تولعانىس ەكەن.
جاس اقىن, سونداي-اق,ءومىردىڭ كەيبىر كەلەڭسىز كورىنىستەرىن اششى تىلمەن سىنايدى. «يت اعاي», «ۆالەنتينىڭ قۇرىسىن!» سونداي ولەڭدەردىڭ شوعىرىنا جاتادى.
ارينە, ماڭگىلىك تاقىرىپ – ماحابباتتى دا مولىنان جىرلايدى. جيناقتىڭ ەكىنشى ءبولىمى تۇتاسىمەن بۇل تاقىرىپتاعى ولەڭدەردەن تۇزىلگەن.
اقشا تەرىپ جۇرگەنىممەن قيقىمداپ,
استانادا ارمان قىمبات, ءۇي قىمبات.
بىراق ءبارىن ۇمىتتىرعان ءبىر قىز بار,
ءوزى – سۇلۋ, ءوزى – ءسوزسىز سۇيكىمدى-اق – دەپ, قانداي قيىندىقتارعا جولىقسا دا, ادامنىڭ جانىن ۇلى سەزىم تەربەتەتىنىن ۇعىندىرادى.
ءالى ەسىمىزدە, لوندون وليمپياداسىندا بوكسشىمىز سەرىك ساپيەۆ التىننان القا تاعىنعاندا ونىڭ جەڭىسىن ءبىرتالاي اقىن جىرمەن اسپەتتەدى. بۇل جەڭىستىڭ نۇريسلامعا قالاي اسەر ەتكەنىن بىلمەدىك. ەسەسىنە, سول وليمپيادانىڭ تاعى ءبىر جەڭىمپازى الەكساندر ۆينوكۋروۆ مارە سىزىعىن ءبىرىنشى كەسىپ وتكەن ءسات جاس اقىننىڭ جۇرەگىندە جىر تۋلاتىپتى. جانە بۇل وسى وليمپياداداعى قازاقستان قورجىنىنا تۇسكەن العاشقى التىن ەدى. ءوزىنىڭ قۋانىشىن نۇريسلام «التىن ۇلعا ارناۋ» اتتى ولەڭىمەن جەتكىزىپتى.
تاريحي تۇلعالارعا ارناۋلارعا كەلسەك, نۇريسلامنىڭ الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءبىرى حالەل دوسمۇحامەدوۆكە ارنالعان ولەڭى دە اسەرلى شىققان.
ءسوزىمىزدى تۇيىندەي كەلە, كىتاپتاعى ولەڭدەر جيناق يەسى جىلتىراق سوزگە اۋەس ەمەس ەكەندىگىن, جىرلارىن قاراپايىم, تۇسىنىكتى تىلمەن جازاتىنىن ايتا الامىز. اۆتور وسى باعىتىنان اينىماسا ەكەن دەيمىز.
امانعالي قالجانوۆ
