سوناۋ وتىزىنشى جىلداردىڭ الاساپىران كەزەڭىندە ومىرگە كەلگەندەر – بۇل كۇندە شەجىرەلى قارتتار. ولاردىڭ وتكەن جولىنا ۇڭىلە قالساڭىز, توم-توم كىتاپتارداي ءومىر تاريحىنا كەزىگەرىڭىز ايقىن. تاعدىردىڭ تالاي سوقتالاڭىن كورگەن ولاردىڭ بويىندا قاجىر-قايرات تا, كەز كەلگەن قايعىنى ەڭسەرەر مىقتى كۇش تە, ءتوزىم دە بار. ولار ءار كۇنىن, بەيبىت اتقان تاڭىن التىنعا بالايدى. جاراتقانعا جالبارىنىپ, داستارقانعا وتىرادى. بۇل – سوناۋ حالىق باسىنا قارا بۇلت ۇيىرگەن 1937-ءنىڭ تاربيەسى. قاراتاي دا وسىنداي جانداردىڭ ءبىرى. اكەسى ورتا كۇيلى شارۋا-تىن. جاندايشاپتار «ءدىني وقىمىستىسىڭ, مولداسىڭ, ەسكىلىكتى اڭساۋشىسىڭ» دەپ, «قارا ماشينەمەن» الىپ كەتتى. قاتىگەزدەر ەندى جەتىلىپ كەلە جاتقان ءۇش بالا مەن انانىڭ زار يلەگەن كوز جاسىنا قاراعان جوق. بۇل ءبىر عانا وتباسىنىڭ قايعىسى ەمەس ەدى. ميلليونداعان قازاقتىڭ شاڭىراعىن شايقالتقان, بىراق كونگەن, كوندىككەن, دۇرىسى, شىداپ باققان. بالا قاراتايدىڭ اناسى دا ءتاستۇيىن بەكىنىپ, بەلىن بۋىپ, بالالارعا تىرەۋ بولا ءبىلدى. ەڭبەك ەتتى, «اۋىردىڭ استىمەن» ءجۇردى. بار مال-مۇلكىن تارتىپ الىپ, باسپاناسىز قالعاندا دا ەلدىڭ كوشىنە ەردى. ءيا, ايتۋعا وڭاي-اق…
سول دۇربەلەڭدە ۇلكەن اپكەسى ءبىرىنشى مۇشەلگە ەندى عانا تولعان. بار بەينەتتى اناسى مەن سول اپكەسى كوتەردى. اينالاسىنداعى اقساقالداردىڭ باتالى سوزدەرى قاجىعان جۇرتقا رۋح پەن كۇش بەرەتىن. «سەندەر باتىر قازاقتىڭ ۇرپاعىسىڭدار. قۇداي جامانىنىڭ ارتىنان جاقسىسىن بەرەدى, تەك شىدامدى بولىڭدار» دەيتىن ەدى قاريالار. دۇربەلەڭ جىلداردىڭ ءدال ورتاسىنان ىسىلىپ شىققان قاراتاي جۇكەنۇلى 1951 جىلى قاراعاندى مۇعالىمدەر ينستيتۋتىن ابىرويمەن ءبىتىرىپ, كوپ ۇزاماي بەستوبە اۋىلىنداعى مەكتەپتە تاريح پانىنەن ساباق بەردى, شاكىرت تاربيەلەدى. 1953 جىلى سەمەي پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن سىرتتاي ءتامامداپ, 1966 جىلى ەرەيمەنتاۋ اۋدانىنا قاراستى بلاگوداتنوە اۋىلىنداعى ورتا مەكتەپكە ديرەكتور بولىپ تاعايىندالدى. مەكتەپ جانىندا الىس اۋىلداردان كەلەتىن بالالارعا ارنالعان ينتەرنات بار ەدى. ءبىلىم وشاعىن بىلىكتىلىكپەن باسقارىپ, كوزگە تۇسكەن ونى وقۋ ءبولىمى سىلەتى اۋىلىندا اشىلعان جاڭا ورتا مەكتەپكە ديرەكتور ەتەدى. تاجىريبەسى مول, ىسكەر باسشى بۇل مەكتەپتى وبلىس اۋماعىنداعى ۇلگىلى ءبىلىم وشاعى دارەجەسىنە جەتكىزدى. كەيىنىرەك بىرنەشە جىل اۋداندىق وقۋ ءىسىنىڭ ينسپەكتورى قىزمەتىن اتقاردى. قاراتاي نۇرايلين وسىنشا ەڭبەك جولىندا جەتىستىكتەردەن دە قۇرالاقان قالعان جوق. «قازاق سسر حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ وزىق قىزمەتكەرى» توسبەلگىسىمەن, ۇلى جەڭىستىڭ, تىڭ يگەرۋدىڭ 10, 20, 30 جىلدىقتارى مەدالدارىمەن, قازاق كسر-نىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن, كوپتەگەن العىس حاتتارمەن ماراپاتتالعان.
زايىبى زەينەپپەن توعىز ۇل-قىز تاربيەلەپ ءوسىردى. اينالاسىنا ۇلگىلى وتباسى اتاندى. سول ۇلاعاتتى ۇستاز قاراتاي قازىردە سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىعىپ, قازىنالى قارياعا اينالدى. «مەن ومىرىمدە ۇقىپتىلىقتى ءسۇيدىم, ومىرگە قۇشتارلىقپەن قارادىم, ەڭبەكتەن قاشپادىم. شاكىرتتەرىمدى تەك جاقسىلىققا جەتەلەپ, ادامدىققا تاربيەلەدىم, كوپ بىلۋگە, كوپ وقۋعا ەرىنبەدىم. وسى قاسيەتتەرىم مەنى كوپ كەدەرگىلەردەن الىپ شىقتى» دەپ وتىرادى اقساقال. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى, قاراتاي جۇكەنۇلىنىڭ باي كىتاپحاناسى بار. بۇل – بۇگىنگى جاستارعا كەرەمەت ۇلگى.
تۇيمەش بەكباساروۆا, ارداگەر ۇستاز
