بۇگىنگى ماقالانىڭ كەيىپكەرى – ەسەلى ەڭبەگىمەن دارالانعان, قازاقتىڭ ايتۋلى دا باتىر قىزدارىنىڭ ءبىرى, سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى ساعيلا ابدىراحمانقىزى ەسەنجولوۆا.
ساعيلا ابدىراحمانقىزى ۇلى وتان سوعىسى باستالعاننان كەيىن, 1942 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ساعيلانىڭ الدىندا اكەسى ءابدىراحمان مەن اناسى ءبيبىسارانىڭ 13 بالاسى بولعان دەيدى. بولعان دەپ وتىرعانىمىز, بۇل بالالاردىڭ توعىزى 7-8 جاسىندا اشارشىلىقتا شەتىنەپ كەتكەن ەكەن. ءتىرى قالعان ءتورت بالامەن كەنجە قىزدارى ساعيلا سوعىس كەزىندەگى اۋىرتپالىقتى انالارىمەن بىرگە كوتەرەدى.
بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ, اناسىمەن بىرگە مال فەرماسىنا بارىپ, كومەكتەسىپ جۇرەدى. سيىر ساۋدى دا وسىندا ۇيرەنەدى. جازدا اۋىل بالالارىمەن بىرگە بۇزاۋ باعۋ كەزەگىنە بارادى. ءۇيدىڭ بار شارۋاسىنا ارالاسادى. اناسى نە ىستەسە, ساعيلا سونى قاعىپ الىپ, باستاعان جۇمىستى ءوزى اياقتاپ تاستايدى ەكەن. تاڭنىڭ اتىسى, كۇننىڭ باتىسى تىنىمسىز ەڭبەكپەن بىرگە بولادى. بالعىن بالالىق شاقتى كورمەي وسكەن ساعيلا ەرتە ەسەيەدى.
ال اكەلەرى ءابدىراحمان سوعىس باستالعان جىلى ەڭبەك ارمياسىنا كەتەدى. ول سوعىستا جۇرگەننەن دە اۋىر, ءتىپتى ولار 24 ساعات دەمالماستان ەڭبەك ەتەدى ەكەن.
بىردە اناسى ءبيبىسارا بالالارىن قالاي تاماقتاندىرارىن بىلمەي, مال فەرماسىنان ءبىلدىرتپەي ءسۇت الىپ شىعادى. سونى كورىپ قويعان جاعىمپازدار فەرما باسشىسىنا بەلگى بەرىپ, ونى تۇرمەگە توعىتادى. ول كەزدە زاڭ قاتاڭ, تەمىردەي ءتارتىپ ودان دا قاتتى. ساعيلا تۇرمەدە ماساق تەرىپ, قولعا تۇسكەن ايەلدەرمەن ءبىرگە وتىرادى. ايتەۋىر, بەس بالاسىنىڭ بارىن ەسكەرگەن بولار, ءۇش كۇننەن كەيىن ونى بوساتادى.
ۇيگە كەلسە, بالالارى جالعىز وتىر, تاماق جوق, بالالار اش. قورقىنىش پەن قۋانىشتان ولار اناسىنىڭ تىزەسىن قۇشىپ, جىلاپ جىبەرەدى.
سول جىلدارى اناسى بەس بالامەن جالعىز ءوزى كولحوزدىڭ جۇمىسىنا دا, ءۇي شارۋاسىنا دا ارالاسا وتىرىپ, بالالارىن باعىپ-قاعىپ, انالىق قامقورلىعىن كورسەتۋدەن جالىقپايدى. بالالارىن اش-جالاڭاش قالدىرمايىن دەپ شىرىلداپ ءجۇرىپ, كولحوزدىڭ باسقا دا جۇمىسىنا ارالاسادى.
ول – ول ما, كەزىندە اناسى ءبيبىسارانى بايدىڭ قىزىسىڭ دەپ ساۋىنشىلىقتان دا شىعارىپ تاستايدى. سول جىلدارى ءبيبىسارا اپاي بەس بالاسىن قالاي اسىرايمىن دەپ قينالعانىن كورسەڭىز. دەگەنمەن ول وسى قيىندىقتاردى دا جەڭىپ شىعادى. ءسويتىپ, ساۋىنشىلىق جۇمىسىنا قايتا كەلەدى. الدىندا تۇرعان بوگەتتەرگە قاراماي, ادال ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا الدىنا جان سالماي, سۇتتەن سەل اعىزعان وزات ساۋىنشى اتانادى.
ءبيبىسارا اپايدىڭ ەڭبەگى دە ەلەنەدى. 1940 جىلى ونى ءماسكەۋدەگى بۇكىلوداقتىق حالىق شارۋاشىلىعى كورمەسىنە (ۆدنح) جىبەرەدى.
وسى جايدى ەستىپ وسكەن ساعيلا انام سياقتى ەڭبەك ادامى بولسام دەپ ارماندايدى. قولى بوس بولسا بولدى, اناسىمەن بىرگە مال فەرماسىنا بىرگە بارىپ, قول ۇشىن بەرىپ, ونىڭ جانىندا جۇرەدى.
1950 جىلدارى جەر-جەردە قازاق مەكتەپتەرى جابىلىپ جاتقاندا, تۋعان اۋىلى كيروۆ كولحوزىندا دا قازاق مەتەبى جابىلىپ قالادى. سودان ساعيلا مەكتەپتى اقمولا قالاسىنداعى ءنومىرى 4-ءشى مەكتەپتە جالعاستىرىپ, 8-سىنىپتى بىتىرەدى. بىراق ءارى قاراي ساعيلا مەكتەپتى تۇرمىستىڭ ناشارلىعىنان ءارى اناسىنىڭ شەتكە جىبەرگىسى كەلمەگەنىنەن وقۋدى جالعاستىرا المايدى.
سودان تۋرا 13 مۇشەلىندە اناسىنىڭ جولىن قۋىپ, مال فەرماسىنا كەلىپ, ساۋىنشى بولادى. وعان العاشىندا ساۋعا 10 سيىر بەرەدى. ءبىر-ەكى جىلداي جۇمىستا جوقتاردىڭ ورنىن تولتىرىپ, ەڭبەك ەتەدى. دەگەنمەن جاسىنا بايلانىستى ونىڭ العاشقى ەكى جىل ەڭبەك ءوتىلى ەسەپتەلمەي قالادى. تەك 15 جاسقا تولعاندا عانا ونىڭ ەڭبەك كىتاپشاسىنىڭ العاشقى پاراعى اشىلادى.
ساۋىنشىلىق اۋىر جۇمىستا ساعيلا ابدىراحمانقىزى تاپجىلماستان ءبىر فەرمادا تۋرا 20 جىل ىستەيدى.
1968 جىلى ول پارتيا قاتارىنا الىنادى. سودان 1975 جىلى مول تاجىريبە جيناقتاعان وزات ساۋىنشى ساعيلا ابدىراحمانقىزىن كيروۆ كولحوزىنىڭ باسشىلارى فەرماداعى تاۋارلى ءسۇت فەرماسىنىڭ بريگاديرى ەتىپ تاعايىندايدى.
ول كەزدە بۇل فەرمادا 400 باس ساۋىن سيىر بار ەدى. بىرەر جىلدان كەيىن ونىڭ سانى 1200 باسقا جەتەدى. كۇن سايىن ولار اقمولا قالاسىنداعى ءسۇت زاۋىتىنا 10-12 توننا ءسۇت تاپسىرىپ, قازاقستان بويىنشا وزاتتار قاتارىنا قوسىلادى. ساعيلا ەسەنجولوۆا وسى بريگاديرلىك قىزمەتتە تاعى دا تۋرا 21 جىل قىزمەت ەتەدى. قاراپ وتىرساق, ونىڭ كيروۆ كەڭشارىندا ەڭبەك ءوتىلى 41 جىلدى قۇراپ وتىر.
وسىنداي جاۋاپكەرشىلىگى مول جۇمىستا ءجۇرىپ, ول قوعامدىق جۇمىسپەن دە اينالىسقان. ءتىپتى سول جىلدارى ەڭبەك ەتە ءجۇرىپ, ءبىر كەزدەگى ارمان بولعان وقۋىن دا جالعاستىرادى. 1978 جىلى بۇرىنعى تسەلينوگراد اۋدانىنا قاراستى نوۆويشيم تەحنيكۋمىنىڭ زووتەحنيك ماماندىعىن ءبىتىرىپ شىعادى. فەرماعا جاڭا كەلگەن قانشاما ساۋىنشىلارعا تالىمگەر دە بولادى.
ەكى رەت قاتارىنان تسەلينوگراد وبلىستىق حالىق كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا, قازاق سسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا دا سايلانادى. ال 1976 جىلى كپسس ورتالىق كوميتەتىنىڭ ححV-ءشى سەزىنە دەلەگات بولادى. ساعيلا ەسەنجولوۆا باسقارعان بريگادا كەزىندە ءوزىنىڭ بەس جىلدىق جوسپارىن, ءۇش جىل سەگىز ايدا ورىنداپ شىققانى ءۇشىن وعان «ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن», ال وسىنداي تاماشا بيىك جەتىستىكتەرگە جەتكەنى ءۇشىن كەيىننەن ەكى رەت لەنين وردەنى, ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىمەن ماراپاتتالادى.
ال 1981 جىلى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى دىنمۇحامەد قوناەۆتىڭ قولىنان «التىن جۇلدىز» مەدالىن الىپ, سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى اتانادى. مىنە, «ەڭبەك ەتكەن مۇراتقا جەتەدى» دەگەن وسى دا. ءيا, وسىلايشا ساعيلانىڭ جۇلدىزى جانىپ, ەڭبەكتىڭ ەرى اتاندى.
ءيا, ءومىر جالعاسىن تابادى. ساعيلانىڭ ءوزى دە بۇگىن سۇيىكتى انا, قادىرلى اجە. بالالارى دا ومىردەن ءوز ورىندارىن تاپتى. بارلىعى دا جوعارى ءبىلىم الىپ, بۇگىندە قازاق ەلىنە ەڭبەك ەتۋدە.
ومىرلىك جارى تەمىرعالي قاناپياۇلىمەن ساعيلا ءابدىراحمانقىزى كەزىندە باقىتتى ءومىر ءسۇرىپ, تاماشا عۇمىر كەشكەن. جولداسى تەمىرعالي 2002 جىلى دۇنيەدەن ءوتىپتى. ول دا وسى كيروۆ كەڭشارىندا جۇرگىزۋشى بولعان, ەلىنە ەڭبەك سىڭىرگەن قۇرمەتتى ادام. جۇبايى ساعيلا ەكەۋى ءۇش بالا تاربيەلەپ وسىرگەن.
بۇگىندە ۇلدارى ەركەعالي تەمىرعاليۇلى استانا قالالىق ەنەرگوسەت كاسىپورنىنىڭ باسشىسى بولسا, قىزدارى ءمارزيا استاناداعى 41-ءشى مەكتەپتىڭ ديرەكتورى, ال كەنجە قىزدارى گۇلنار – جەكە كاسىپكەر.
ساعيلا ابدىراحمانقىزى – 5 نەمەرەسى, 7 شوبەرەسى بار باقىتتى انا, مەيىرىمدى اجە.
قۇرمەتتى دەمالىستا جۇرسە دە, ول ۇيدە بوس قاراپ وتىرا المادى. ءوزى تۋىپ-وسكەن كوكتال كەنتىندەگى قوعامدىق جۇمىستارعا ارالاسىپ, تۇرمىسى تومەندەرگە, ءوزى قۇرعان باستاۋىش ارداگەرلەردىڭ ۇيىمىنا قولدان كەلگەن كومەگىن اياماي قىزمەت كورسەتۋدە.
ساعيلا ەسەنجولوۆا – بۇگىندە رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ, استانا قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ, سارىارقا اۋداندىق ارداگەرلەر كەڭەسى پلەنۋمىنىڭ مۇشەسى.
ول ۋاقىتىنىڭ ازدىعىنا قاراماستان, مىنە, تۋرا 10 جىل بولدى, كوكتال-1 كەنتىندە ارداگەرلەردىڭ باستاۋىش ۇيىمىن باسقارىپ كەلەدى.
ساعيلا ەسەنجولوۆامەن كەزدەسۋ سوڭىندا تاعى ءبىر سۇراق قويىپ, كوكەيدە جۇرگەن ويىڭىز, اتتەگەن-اي دەگەن بۇيىمتايىڭىز بار ما دەپ ايتقانىمىزدا:
– ادام بولعان سوڭ ارمان دا, وي دا, اتتەگەن-اي دا بولادى. بۇيىمتايىم – قازاقتىڭ جەرى كەڭ, شالعىن جەرلەر دە بارشىلىق. ەلباسى دا ايتىپ جاتىر عوي. اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتىپ, ەلدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن كوتەرۋ كەرەك. ەتتى, كوكونىستەردى ءبىز نەگە شەت ەلدەن الامىز؟ مىنا ەلدەگى اكىمدەر ۇكىمەتتەن نەسيە سۇراپ, الىپ, جاس مامانداردى ەلگە تارتۋ كەرەك. ەل جاسىل جەلەككە, جايلاۋ مالعا تولى بولۋ كەرەك. سوندا ءبىز شەتەلگە جالتاقتاماس ەدىك. ەكىنشى ءبىر ويىم, مىنا كومپيۋتەردىڭ, ۇيالى تەلەفوننىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ العان جاستار ءتۇبى نە بولادى؟ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمى تەك وسى كومپيۋتەرمەن شەكتەلمەسە ەكەن. بالالار ءتىپتى اقىن-جازۋشىلاردىڭ كىتابىن وقىمايدى. باستارىن جاڭاعى تەحنيكادان الماعانداردىڭ ءبىلىمى دە, دەنساۋلىعى دا بولمايدى. جاستاردىڭ ءبىلىمى تاياز, رەنجىسە دە ايتايىن, كىسىلىكتەن, ادامگەرشىلىكتەن الىستاپ بارادى. وسى جاعى تولعانتادى مەنى, – دەپ, كوكەيدە جۇرگەن ويىن دا ساعيلا ابدىراحمانقىزى جاسىرماي ورتاعا سالدى. يدەولوگيا سالاسىنا كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگىن ايتتى. «بۇرىنعى ەرتە زاماننىڭ, ءبىزدىڭ كەزدەگى جىلداردىڭ جاقسى جاقتارىن الۋدى ۇمىتپاسا» دەپ, تەرەزە جاققا قاراپ, ويعا شومدى.
ر.S. ءيا, ءاربىر ۋاقىتتىڭ وزىنە ءتان پايدالى جاقتارى بار. ساعيلا اپايدىڭ زامانىندا جاستاردى تاربيەلەيتىن پيونەر, كومسومول, پارتيا ۇيىمى بولدى. مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا تيمۋرشىلار كومانداسى جۇمىس ىستەدى. وسى جۇمىستار ارقىلى جاستار وتانسۇيگىشتىككە, پاتريوتيزمگە, ۇلكەندى سىيلاۋعا, كىشىگە قامقور, ادال بولۋعا ۇيرەندى.
كوزگە تۇسكەن ءسىز سياقتى ەڭبەك مايتالماندارىن, قوعام قايراتكەرلەرى مەن ونەر ادامدارىن شاقىرىپ, كەزدەسۋ وتكىزەتىن. ولار وزدەرىنىڭ جەمىستى دە جەڭىستى ەڭبەكتەرىن مەكتەپ وقۋشىلارى الدىندا ورتاعا سالاتىن. ارينە, وسىنداي كەزدەسۋلەر مەن ءارتۇرلى تاقىرىپتاعى شارالاردىڭ جاستار مەن مەكتەپ وقۋشىلارىنا بەرەتىن ءتالىم-تاربيەسى دە وتە زور بولدى.
سوندىقتان ءسىزدىڭ بۇيىمتايىڭىزدى ەسكەرىپ, وسىنداي جاقسى ۇسىنىستى قازىرگى باسشىلار, مەكتەپ ديرەكتورلارى مەن مۇعالىمدەرى ەسكەرەر دەگەن ويدامىز.
ويىڭىز دا, بۇيىمتايىڭىز دا ورىندى دەپ, جۇلدىزدى انامىز, سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى ساعيلا ەسەنجولوۆاعا باقىتتى كۇندەر, قىزىقتى ساتتەر تىلەپ قوشتاستىق. دەنساۋلىعىڭىز مىقتى, بالالارىڭىز رۋحاني باي, اۋقاتتى بولسىن!
بالتاباي عاليا قۇسايىنقىزى, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت قايراتكەرى, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى
