قازاق گۋمانيتارلىق زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىندە قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن شەتەلدەردە تۇراتىن قازاقتار اراسىندا حالىقارالىق ونەر فەستيۆالى ءوتتى. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان ەكى كۇندىك شاراعا الەمنىڭ 21 ەلىنەن 60-قا جۋىق قانداسىمىز جينالدى. فەستيۆال باعدارلاماسىنا اقىندار ءمۇشايراسى, سۋرەتشىلەر بايقاۋى جانە جىرشى-تەرمەشىلەر مەن ءداستۇرلى انشىلەر سايىسى كىردى.
مۇشايراعا قىتاي, موڭعوليا, وزبەكستان ەلدەرىنەن كەلگەن 13 اقىن قاتىستى. ارقايسىسى ەكى ولەڭنەن وقىپ, اقىندىق قۋاتىن بايقاتقان ولار مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى, اقىن نەسىپبەك ايتۇلى باستاعان قازىلار القاسىنىڭ تالقىسىنا نەگىزىنەن ەپيكالىق سارىنداعى جىرلارىن ۇسىندى.
«اقىنداردىڭ بارلىعىندا ءتىل توگىلىپ تۇر. ولەڭدەرىن كونە سارىنعا سالىپ, اتا-بابالاردىڭ ارمانىن, سوناۋ زامانداردان بەرى قارايعى قازاقتىڭ تاعدىرىن جىرلاپ جاتىر. مىسالى, ۇمىتبەك باعدات دەگەن جىگىتتىڭ ەكىنشى وقىعان ولەڭى مەنى قاتتى تەبىرەنتتى. كوپتەگەن ولەڭدەر ابستراكتسياعا, ناقتى ەمەس وقيعالارعا قۇرىلسا, ۇمىتبەكتىڭ جىرىندا شىعىس تۇركىستاننىڭ بۇكىل تاعدىرى كورىنەدى. ول ازاتتىق ءۇشىن باسىن بايگەگە تىككەن تاڭجارىق سىندى تۇلعالاردىڭ وبرازىن تۋىندىسىنا تاماشا سىيدىرعان. اتامەكەنگە دەگەن ساعىنىشتىڭ دا لەبى ەسەدى. نەگىزى تاريحي وتانىڭا ورالۋ باقىت بولعانىمەن, ونىڭ ەكىنشى كولەڭكەلى, قاسىرەتتى جاقتارى دا بار. تۋعان توپىراق دەگەن ۇعىمدى الساق, ادامنىڭ كىندىك قانى تامعان جەرى تەبىرەنتپەي, تابىندىرماي, تۇن ۇيقىسىن ءتورت بولدىرمەي تۇرمايدى. سوندىقتان ادام قاق جارىلىپ جاتادى. مۇنداي تاعدىر ءوز باسىمدا دا بار. اقىندىق ءوزى نامىستان, ەل باسىنا تۇسكەن تاعدىردان تۋادى. بۇگىنگى بايگەگە قاتىسىپ جاتقان اقىندار جاس تا بولسا, ەلدىڭ ىشكى قاسىرەتىن سەزىنگەن, جۇرەكتەرىنە ۇلكەن سالماق تۇسكەن بالالار ەكەن. سوندىقتان ولاردان بولاشاقتا تاماشا اقىندار شىعادى دەپ ويلايمىن» دەدى نەسىپبەك ايتۇلى.
سۋرەتشىلەر بايقاۋىنا نەگىزىنەن ەتنوگرافيالىق تاقىرىپتاعى تۋىندىلار ۇسىنىلدى. ولاردىڭ اراسىندا وزبەكستاندىق گۇلجان تاشمۇحامەدوۆانىڭ جۇمىستارى ءوزىمىزدى ەرەكشە قىزىقتىردى. تالاپكەر سۋرەتشى قازاق حاندىعىنىڭ قازىعىن قاعىپ, ىرگەسىن بەكىتكەن كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ, ايبارىمەن جەرىمىزگە كوز الارتقان جاۋدى جاسىتقان ابىلاي حاننىڭ بەينەلەرىن كەسكىندەپ, «تاراز – تاريحىمنىڭ التىن بەسىگى» اتتى سۋرەتتى سالىپتى.
گۇلجاننىڭ اتا-اناسى تاشكەنت قالاسىندا تۇرىپ جاتىر ەكەن. ءوزى م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ديزاين كافەدراسىندا ءبىلىم الىپ جاتىر. «وسىنداي بايقاۋعا ءبىرىنشى رەت قاتىستىم. ءوزىڭىز كورىپ وتىرعان سۋرەتتەردى سالۋىما تۇسىندىرۋگە كەلمەيتىن ىشكى سەزىمىم يتەرمەلەدى» دەدى جاس سۋرەتشى.
سۋرەتشىلەرگە باعا بەرگەن قازىلار القاسىن قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, سۋرەتشى, ءمۇسىنشى سەمبىعالي سماعۇلوۆ باسقاردى. ونىڭ ۇسىنىلعان جۇمىستار جونىندە پىكىرىن بىلدىك. «بايقاۋعا قاتىسىپ جاتقان تالاپكەرلەر وزدەرىنە-ءوزى سىنشى بولا ءبىلۋى كەرەك. سول كەزدە ولار وسەدى. ءوزىن باعالاي الاتىن ادام شىعارماشىلىق تابىستارعا جەتەدى. اتاپ وتەر جايت, قازاقستانداعى بەينەلەۋ ونەرى كوپ ەلدەردەن وزىق. ماسەلەن, قازاقستانعا بۇل ونەر ءتۇرى كەڭەس وكىمەتى ورناعان كەزەڭمەن بىرگە كەلدى. ال, قىتاي بۇل جاعىنان, ءتىپتى, كەنجەلەپ قالدى. بىراق, بۇگىن ءوزىمىز كورگەن سۋرەتتەردىڭ اراسىندا جاقسى جۇمىستار دا كەزدەستى» دەدى ول.
جىرشى-تەرمەشىلەر مەن ءداستۇرلى انشىلەر سايىسىنا قاتىسقاندار ەكى شىعارمادان ورىندادى. بىزدىڭشە, بۇلاردىڭ اراسىندا ەرەكشەلەنگەنى تۇركيادان كەلگەن ەرتوعىرۇل حۋسەين بولدى. ول جەتىسۋ ءان ورىنداۋشىلىق داستۇرىنە جاتاتىن سادىقوجانىڭ «سارىبيداي» ءانىن ءتاپ-ءتاۋىر ايتىپ شىقتى. قىتايدان كەلگەن بىرنەشە قانداسىمىز بەردىبەك قۇرجىقايدىڭ «مەن قازاقپىن» تەرمەسىن تاڭداپتى. بۇل تۋىندىلارعا قوسا «مايلىقوجانىڭ تەرمەسىن», كەنەن ازىرباەۆتىڭ «تىك شىرقاۋ», اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ سوزىنە جازىلعان تۇرسىنعازى راحيموۆتىڭ «ءسابي بولعىم كەلەدى», ەسەنقۇل جاقىپبەكتىڭ «الداي-اۋ» ت.ب. ەلىمىزدە جانە التايدىڭ ارعى جاعىندا ءجيى ورىندالاتىن اندەردى تىڭدادىق. الايدا, اتالمىش سايىسقا قاتىسقانداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ دايىندىعى دۇرىس بولمادى. ونى جىرشى-تەرمەشىلەر مەن ءداستۇرلى انشىلەرگە باعا بەرگەندەردىڭ اراسىندا بولعان بەلگىلى ءانشى ەرلان رىسقالي ءوز سوزىندە اتاپ ءوتتى. «جىلت ەتكەن تالانتتار دا جوق ەمەس ەكەن. قاتىسۋشىلاردىڭ ءبارى لايىقتى باعاسىن الادى» دەدى ول.
حالىقارالىق ونەر فەستيۆالى گالا-كونتسەرتپەن جابىلدى. جەڭىمپازدارعا اقشالاي سىيلىقتار تابىستالىپ, ەلىمىزگە تانىمال ءداستۇرلى انشىلەر مەن ەسترادا جۇلدىزدارى ءان سالدى.
امانعالي قالجانوۆ
