ەلىمىزدە اۋتيزمگە شالدىعاتىن بالالاردىڭ كوبەيۋى وسى باعىتتا وڭالتۋ ورتالىقتارىنىڭ سانىن دا ارتتىرۋدى قاجەت ەتۋدە. وسىعان وراي استانادا مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن ەرەكشە بالالارعا تەگىن قىزمەت كورسەتەتىن «Orda Autism» تۇزەتۋ ورتالىعىنىڭ ءتورتىنشى فيليالى اشىلدى. ونىڭ اشىلۋىنا استانا قالالىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى نۇرداۋلەت ءالمۇحانوۆ, استانا قالالىق جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى يليا سكۋب قاتىسىپ, جاڭا ۇجىم جۇمىسىنا ساتتىلىك تىلەدى.
ورتالىقتى 2016 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەيتىن استانا قالالىق «Orda» ءاۋتيزمى بار بالالار اتا-انالارىنىڭ قوعامدىق بىرلەستىگى اشىپ وتىر. بۇعان دەيىن ولار اشقان 3 ورتالىق جىلىنا 500-دەن استام بالانى تۇزەتۋ جانە وڭالتۋمەن اينالىساتىن. مۇندا عىلىمي دالەلدەنگەن, ەڭ ءتيىمدى, زاماناۋي ادىستەمەلەر قولدانىلادى جانە ارنايى دايىندىقتان وتكەن ماماندار جۇمىس ىستەيدى. ەرەكشە بالعىنداردىڭ اتا-انالارىنا دا پسيحولوگيالىق قولداۋ كورسەتىلەدى.
– مەملەكەت باسشىسى مۇگەدەكتىگى بار بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردى وڭالتۋ بويىنشا زاماناۋي ادىستەر مەن تاسىلدەردى ەنگىزۋگە, ۇلت ساۋلىعىنا ەرەكشە كوڭىل بولەدى. وسى رەتتە ورتالىق جۇمىسىنىڭ ماقساتى – اۋتيزم بويىنشا بەلگىلەرى بار ەرەسەك بالالاردى كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىققا ۇيرەتۋ, اسپازدىققا باۋلۋ, تىگىن, ەگىنشىلىك, قولونەردى مەڭگەرتۋ جانە باسقا دا جۇمىستار بويىنشا كاسىبي باعدارلاۋ. ولاردىڭ دەنە تاربيەسى ءۇشىن ورتالىقتا فيتنەس زال مەن ۇستەل تەننيسى دە اشىلعان. وسىمەن سەگىزىنشى جىل قاتارىنان جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان ءبىزدىڭ ورتالىقتار اتالعان باعىتتاردا الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى 1,5-18 جاس ارالىعىنداعى ءاۋتيزمى بار بالالارعا تەگىن كورسەتەتىن جالعىز مەكەمە, – دەيدى استانا قالاسى «Orda» ءاۋتيزمى بار بالالار اتا-انالارىنىڭ قوعامدىق بىرلەستىگى توراعاسى سالتانات ەسماعانبەتوۆا.
جاڭا عيماراتتا اۋتيزمگە شالدىققان بالالاردى وڭالتۋ مەن تۇزەتۋدىڭ تىڭ فورماتتارى ەنگىزىلگەن, مەكەمە جۇمىسى وسى رەتتە زاماناۋي ماشىقتار مەن الەۋمەتتەندىرۋگە قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان. ونىڭ اشىلۋى ءۇشىن قانشاما رەسۋرس پەن كۇش سالىندى. وسىعان وراي ورتالىق باسشىسى استانا قالالىق جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسىنا 7 جىل بويىنا سەرىكتەس بولىپ كەلە جاتقانى ءۇشىن العىس ءبىلدىردى.
– اۋتيزم – ءومىر بويىنا ادام بويىندا قالاتىن نەيروبيولوگيالىق اۋىتقۋشىلىق. بۇل ۇلتىنا, الەۋمەتتىك توبىنا قاراماي كەزدەسەتىن اۋىتقۋشىلىق قىز بالالارعا قاراعاندا ۇلداردا 4 ەسە كوپ كەزدەسەدى. اۋتيزم ادامنىڭ وزگەلەرمەن دۇرىس قارىم-قاتىناس قۇرۋىنا كەدەرگى كەلتىرەدى. الەمدە بۇل اۋىتقۋشىلىق 67 ملن ادامدا بار ەكەنى انىقتالعان, ءاربىر ءتورتىنشى بالا اۋتيزم اۋىتقۋشىلىعىمەن تۋىلادى. ادەتتە اۋتيزم بەلگىلەرى 3 جاسىندا ناقتى بەلگىلى بولادى, وعان دەيىن ءتۇرلى دەڭگەيدە كورىنىس تابادى. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا وسىنداي بالالاردى كاسىبي تۇرعىدا تۇزەتۋ جۇمىستارى ەلىمىز ءۇشىن وتە وزەكتى جانە ماڭىزدى بولىپ وتىر, – دەيدى ءوزى دە ەرەكشە بالا تاربيەلەپ وتىرعان بىرلەستىك باسشىسى س.ەسماعامبەتوۆا.
بۇل قيىندىققا ءوزى تىكەلەي ۇشىراعان سالتانات بالاسى ءۇشىن دەفەكتولوگ, پسيحولوگ ماماندىقتارىن وقىپ, وسى سالادا ورتالىق اشۋعا بەل بۋعان جانە ءوزى سياقتى اتا-انالاردى بۇل ىسكە تارتقان. قازىرگى تاڭدا ورتالىقتا ەڭبەك ەتەتىن قىزمەتكەرلەردىڭ كوبى – ءاۋتيزمى بار بالالاردىڭ اتا-اناسى.
800 شارشى مەتر اۋماقتى الاتىن جاڭا ورتالىقتا تولىعىمەن جابدىقتالعان 20-دان استام كابينەت بار. بۇل جەردە لوگوپەدتەر, دەفەكتولوگتار, پسيحولوگتار, بەيىمدەۋ دەنە تاربيەسى بويىنشا نۇسقاۋشىلار, مۋزىكا تەراپيا ماماندارى جانە تاعى باسقا سالا قىزمەتكەرلەرى جۇمىس ىستەيدى. بالالاردىڭ ۇيىنە بارىپ, الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتەتىن ماماندار دا بار.
– بالالاردى وڭالتۋ مەن تۇزەتۋدە ساپالى قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن ولاردى الەۋمەتتەندىرۋدىڭ ماڭىزى زور. سەبەبى بۇل بالالارعا قارىم-قاتىناس جەتىسپەيدى. ءبىز سول سەبەپتى باتىستىق ءادىس بويىنشا جۇمىس ىستەۋدى, ياعني ءار توپقا بالالاردى از-ازدان, ولاردىڭ ماشىقتارىنا, جاسىنا جانە قاجەتتىلىگىنە قاراي جيناقتاۋدى كوزدەپ وتىرمىز. مەنىڭ قىزىم قازىر 18 جاستا, جاعدايى وتە جاقسى, ۇزدىكسىز وڭالتۋ جانە تۇزەتۋ جۇمىستارى ءوز ناتيجەسىن بەرەتىنىن جەكە تاجىريبەم ارقىلى ايتقىم كەلەدى, اتا-انالارعا ەشقاشان كۇدەر ۇزۋگە بولمايدى. وسى ورايدا ءبىز سونداي بالالاردىڭ اتا-انالارىن جۇمىسقا الىپ, ولاردى ارنايى وقىتامىز, – دەيدى بىرلەستىك توراعاسى.
ونىڭ ايتۋىنشا, ولار استاناداعى ءاۋتيزمى بار بالالاردىڭ شامامەن 25 پايىزىن قامتىپ وتىر.
– الەمدە بۇل اۋىتقۋشىلىقتىڭ ناقتى سەبەپتەرى انىقتالماعان. دەگەنمەن سوعان اپاراتىن جايتتار تۋرالى ايتسام, بىرىنشىدەن گەنەتيكالىق فاكتور, ەكولوگيا جانە ايەلدەردىڭ بالاعا جۇكتى كەزىندەگى دەنساۋلىعىندا بولعان قيىندىقتار مەن اۋىر جاعدايدا بوسانۋى سىندى جاعدايلار اسەر ەتۋى مۇمكىن, – دەيدى س.ەسماعانبەتوۆا.
كەلگەن قوناقتار ورتالىقتىڭ لەنتاسىن قيعان سوڭ, ولار عيمارات ءىشىن ارالاپ كوردى. سالتاناتتى اشىلۋ راسىمىنەن سوڭ باسقارما باسشىلارى قولداۋ بىلدىرگەنى جانە دەمەۋشى كاسىپكەرلەر عيماراتتى بەزەندىرۋگە, جابدىقتاۋعا كومەكتەسكەنى ءۇشىن العىس حاتپەن ماراپاتتالدى. ورتالىقتىڭ بۇعان دەيىنگى ءۇش فيليالى: تۇران داڭعىلى, 9, ب.مايلين كوشەسى, 21 جانە ءا.بوكەيحان كوشەسى, 25ۆ مەكەنجايى بويىنشا جانە جاڭادان اشىلعان فيليالى كەنەسارى كوشەسى, 80 عيماراتىندا ورنالاسقان.
