ورەسى بيىك, ءورىسى بايتاق ونەر

«استانا وپەرا» تەاترى ەلورداداعى 5-10 سىنىپ ارالىعىنداعى مەكتەپ وقۋشىلارىنا تەگىن ەكسكۋرسيا جۇرگىزە باستادى. ءبىر اي ىشىندە (10-قاراشادا باستاۋ العان) ەلىمىزدىڭ باس ونەر ورداسىن 2000-عا جۋىق بالا تاماشالاعان. اتالعان شارانى ۇيىمداستىرۋدىڭ ماڭىزى زور, سەبەبى, حالىق ءۇشىن سالىنعان تەاتر كورەرمەنىن كىشكەنتايىنان باۋلىپ, تاربيەلەۋ كەرەك. تاعى ءبىر جاڭالىق, بولاشاقتا تەاتر باسشىلىعى بالالارعا ارنالعان ءان, بي جانە حور ستۋديالارىن اشپاقشى.

وسى ورايدا, «استانا وپەرا» تەاترىنىڭ تۇساۋكەسەرى اياسىندا «بۇگىنگى وپەرا ونەرى: داستۇرلەر, جاڭاشىلدىق جانە بولاشاق» اتتى حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرعانى وتە ورىندى بولعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ءدال وسى باسقوسۋدا انگليا, رەسەي, قىتاي, يتاليا, يسپانيا, قازاقستان جانە ت.ب. ەلدەردەن قاتىسقان بايانداماشىلار اراسىندا بالانى وپەرا ونەرىنە جاستايىنان قىزىقتىرۋ ماسەلەسىن كوتەرگەندەر دە بولدى. الەمنىڭ ءىرى وپەرا تەاترلارىنىڭ ديرەكتورلارى مەن تەاتر سىنشىلارى قاتىسقان كونفەرەنتسيا تاقىرىبى زامانۋي مۋزىكالىق تەاتردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن, وزەكتى ماسەلەلەرىن قوزعاعان. تەاتر ديرەكتورى تولەگەن مۇحامەدجانوۆ كونفەرەنتسيا قاتىسۋشىلارى مەن قوناقتارىنا ارناعان سوزىندە «جاس تەاتر ءۇشىن اتالعان فورۋمدى وتكىزۋ وتە ماڭىزدى. پىكىرتالاستا مۋزىكالىق تەاتر سالاسىندا شەشىمىن كۇتكەن سۇراقتارعا جاۋاپتار بەرىلىپ, شىعارماشىلىق ءوزارا تانىم, وپەرا جانرلارى جوعارى دەڭگەيدە قالىپتاسقان ەلدەرمەن تاجىريبە الماسۋ تۋىندايدى» دەگەن بولاتىن. كونفەرەنتسيانى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ سول ءۇمىتى اقتالعان سياقتى. ءىرى ەۋروپالىق وپەرا كومپانيالارى, ولاردىڭ جەتەكشىلەرى «استانا وپەرا» تەاترىنىڭ الىس­تى كوزدەگەن ۇلكەن ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن تانىپ ءبىلىپ, ولارمەن شىعارماشىلىق بايلانىس ورناتۋعا مۇددەلى ەكەندىگىن ءبىلدىردى. ناتيجەسىندە, تەاتر توعىز الەمدىك تەاترمەن ارىپتەستىك جونىندە كەلىسىمگە قول قويدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا, «استانا وپەرانىڭ» ەۋروپالىق دەڭگەيدەگى جوعارى ساپالى وپەرا جانە بالەت ونىمدەرىن شىعارۋىنا, كەلەشەكتە ەكى جاقتى تىعىز دا ءتيىمدى ءوزارا شىعارماشىلىق بايلانىستار ورناتۋىنا العاشقى قادامدار جاسالدى.

كونفەرەنتسيا بارىسىندا «وپەرا ەۋروپا» حالىقارالىق قاۋىمداستىعىنىڭ ديرەكتورى  نيكولاس پەين (Opera Europa) «وپەرا ەۋروپا» «استانا وپەرانى» قارسى الادى» اتتى بايانداما جاسادى. ول ەۋروپانىڭ وپەرا تەاترلارى اتىنان «استانا وپەرا» تەاترىن مۇشەلىككە وتۋىمەن قۇتتىقتاپ, بۇگىنگى تاڭداعى ەۋروپا مۋزىكالىق تەاترلارىنىڭ جاي-احۋالىنا شولۋ جاسادى. ەۋروپالىق ءار مەملەكەت ەكونوميكالىق دامۋى, وزىندىك ءداستۇرى مەن داعدىسىنا ساي وپەرا ونەرىن دامىتىپ جاتقانىن, وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىنە ساي قارجىلاندىرۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرعانىن اتاپ كەتتى. قازاقستاندىق وپەرا تەاترىنىڭ «ەۋروپا وپەراسى» ۇيىمىنا مۇشەلىككە ەنۋى الەمدىك وپەرا بازاسىنا (Operabase) تولىقتاي قولجەتىمدى بولۋىنا, بۇرىن بولماعان جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشپاق.

«As.Li.Co» كومو قوعامدىق تەاترىنىڭ پرەزيدەنتى باربارا مينگەتتي –  (يتاليا) ەۋروپادا «شەكاراسىز تەاتر» ۇستانىمىن باستى قاعيدا تۇتىپ, بەلسەندى جۇمىس جاساپ جاتقان ۇجىمداردىڭ ءبىرى. بايانداماشى قازىرگى تاڭداعى الەمدە وپەرا تەاترىن دامىتۋ, ونەردى جالپى كوپشىلىكتىڭ قاجەتىنە جارايتىنداي ەتىپ ناسيحاتتاۋ ماسەلەسىن كوتەردى. ەۋروپا حالقىنىڭ ءدىني نانىمعا قىزىعۋشىلىعى تومەندەگەن كەزدە ساحنا ونەرى مەن قوعامداعى ادامدار ساناسىنا رۋحانيلىقتىڭ ءدانىن ەگەتىن تەاتردىڭ ءرولى ارتىپ, بۇرىنعى وعاشتانعان اقسۇيەكتىكتىڭ ورنىنا, بارشاعا اشىق, قوعامنىڭ سانا-سەزىمىنە اعارتۋشىلىق تۇرعىدا ىقپال ەتەتىن قۇرىلىم رەتىندە قاراۋدى ۇسىندى. وپەراعا كەلگەن كورەرمەن بىرجاقتى باقىلاۋشى بولىپ قالماي, سپەكتاكل ۋاقيعاسىنا قاتىسۋشى, قويىلىمنىڭ بەلسەندى كەيىپكەرى بولۋ جاعى دا جان-جاقتى قاراستىرىلىپ جاتقاندىعى ءسوز بولدى.

يتاليا وپەرا تەاترلارى اسسوتسياتسياسىنىڭ ديرەكتورى روبەرتو دجيوۆاناردي «ءححى عاسىرداعى بالەت ونەرى» وزەكتى ماسەلەلەرىنە توقتالدى. بۇگىنگى تاڭدا پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى ەگىز ۇعىم بولىپ وپەرا مەن بالەتتىڭ قاتار ءجۇرۋىنىڭ جاقسى تاجىريبەسى ەۋروپالىق تەاترلار ءۇشىن جوعالىپ بارا جاتقان ءۇردىس ەكەندىگىن وكىنىشپەن تىلگە تيەك ەتتى.

سونداي-اق, وسى كونفەرەنتسيادا ءسوز العان «Opera Actual» جۋرنالىنىڭ رەداكتورى, سىنشى فەرناندو سانس ريۆيەرە (يسپانيا), پ.ي.چايكوۆسكي اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنىڭ پروفەسسورى نيكولاي كۋزنەتسوۆ, قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى, ونەرتانۋ عىلىمىنىڭ دوكتورى ءۇمىتجان جۇماقوۆا جانە ت.ب. زاماناۋي وپەرا ونەرىنىڭ ءتۇيىندى ماسەلەلەرىنە توقتالدى.

قورىتا ايتقاندا, تەاتردىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعىن باعامداۋعا ارنالعان عىلىمي كونفەرەنتسيا بارىسىندا وزىندىك كەلبەتى مەن ۇلتتىق بوياۋى ايقىن «استانا وپەرا» تەاترىنىڭ كەلەشەكتە بيىك مەجەلەردى باعىندىرۋ ءۇشىن الدىنا قويعان تاۋداي تالاپتارىنىڭ باعىت-باعدارىن ايقىنداۋعا, دۇرىس-بۇرىستىعىنا ەۋروپالىق ماماندار كوزىمەن مەجەلەۋگە مۇمكىندىك الدى. تەاتردىڭ ۇستانعان باعىتى – بەلگىلى, الەمدىك ۇزدىك تەاترلار قاتارىنا ەنىپ, سول ۇزدىكتەردىڭ الدىڭعى لەگىندە كورىنۋ. ءبارى الداعى ۋاقىت سىنشىنىڭ ەنشىسىندە.

امانكەلدى مۇقان,